Της Σοφίας Αντωνίου*
Για όσους δεν γνωρίζουν, στο βιβλίο της η Naomi Klein εξηγεί και αναλύει το δόγμα του σοκ. Υποστηρίζει ότι οι πολιτικές της ελεύθερης αγοράς του Νομπελίστα Milton Friedman έχουν χρησιμοποιηθεί σε αρκετές χώρες.
Η κεντρική ιδέα αφορά στο ότι ορισμένοι ηγέτες αξιοποιούν εκάστοτε κρίσεις για να εφαρμόσουν διάφορες μεταρρυθμιστικές πολιτικές, την ίδια ώρα που οι πολίτες είναι απασχολημένοι συναισθηματικά και σωματικά να αντμετωπίζουν αυτές τις κρίσεις. Ως εκ τουτου, οι πολίτες αδυνατούν να αντισταθούν αποτελεσματικά σε αυτές τις μεταρρυθμιστικές πολιτικές και τις δέχονται ως την μόνη διέξοδο να βγουν από την κρίση.
Η Klein κάνει εκτενή αναφορά στο βιβλιο της στα πειράματα με ηλεκτροσόκ και ψυχότροπες ουσίες που έγιναν απο το ψυχίατρο Ewen Cameron τη δεκαετία του 1950. Ο ψυχίατρος προσπαθούσε με ηλεκτροσόκ και ακραίες μεθόδους να αποκόψει έναν άνθρωπο από την πραγματικότητα και μέσα από το σοκ να τον επαναφέρει σε μια κατάσταση «λευκού χαρτιού», όπου ο καθένας θα μπορούσε να «γράψει» τον ιδανικό άνθρωπο. Ο παραλληλισμός με την οικονομική θεραπεία σοκ, σύμφωνα με την Klein, είναι συχνά ένα απαραίτητο εργαλείο για όσουν επιδιώκουν να εφαρμόσουν μεταρυθμίσεις. Οι πολίτες, σοκαρισμένοι και αποπροσανατολισμένοι από μια οποιαδήποτε κρίση, γίνονται ένα ‘λευκό χαρτί’ πάνω στο οποίο εκάστοτε κυβερνώντες μπορούν να γράψουν ό,τι θέλουν.
Τι είναι λοιπόν το δόγμα του σοκ και πως σχετίζεται με την κατάσταση στο νησί μας..
<<Το δόγμα του σοκ είναι είτε η επιβολή από δικτατορικά καθεστώτα είτε η εφαρμογή από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις του τρίπτυχου: ιδιωτικοποιήσεις, κρατική απορρύθμιση/ελεύθερο εμπόριο και δραστικές περικοπές στις κρατικές δαπάνες>>.
Για να μπορεί να εφαρμοστεί το δόγμα αυτό χρειάζεται να υπάρξει μία κρίση. Αυτή μπορεί να οφείλεται είτε σε πολέμο, είτε σε φυσική καταστροφή, είτε σε τεράστια οικονομικά προβήματα όπως πχ ένα υπέρογκο χρέος. Όλα τα πιο πάνω είναι ικανά να σοκάρουν μια κοινωνία. Τα αισθήματα που κυριαρχούν είναι τρόμος, φόβος και αγωνία για το αύριο. Οι άνθρωποι ψάxνουν απεγνωσμένα για βοήθεια.
Το δυνατό ψυχολογικό –και κάποιες φορές σωματικό- σοκ τους αποπροσανατολίζει και τους κάνει έτοιμους να αποδεχτούν δραστικές αλλαγές προκειμένουν να εξαλειφθεί το έντονο πρόβλημα.
Ναι, είναι πρόθυμοι να δεχτούν ο,τιδήποτε! Είναι πρόθυμοι να ‘θυσιαστούν’ στο βωμό αυτής της ‘μαγικής θεραπείας’. Εξάλλου δημιουργείται η αίσθηση ότι οι θυσίες τους θα διαδεχτούν μελλοντικές καλύτερες μέρες. Έτσι οι επαναλαμβανόμενες αλλαγές, μεταρρυθμίσεις και περικοπές τους βρίσκει ανεκτικούς, μπροστά στο φόβο μήπως συμβεί κάτι χειρότερο.
Τι σας θυμίζουν όλα αυτά; Μήπως και το νησί μας αποτελεί ένα άλλο παράδειγμα εφαρμογής του ‘δόγματος σοκ’; Ένα υπέρογκο χρέος, ανεργία, κλείσιμο επιχειρήσεων, βαριά φορολογία… και ένας πονεμένος και αποπροσανατολισμένος λαός. Στο βάθος η Τρόικα να ενεργεί σαν σωστική λέμβος. Κούρεμα καταθέσεων, δάνεια, περικοπές, μεταρρυθμίσεις, ιδιωτικοποιήσεις. Η ‘μαγική θεραπεία’ που λέγαμε..
Ο οικονομικός πόλεμος είναι σε εξέλιξη. Στον πόλεμο αυτό δυστυχώς περνά το μήνυμα οτι ‘δεν υπάρχει άλλη επιλογή’. Μα ναι, φυσικά υπάρχει άλλη επιλογή. Δεν έχουμε χαθεί ακόμα.. έχουμε ελπίδα το φυσικό αέριο και το άλλο μισό της πατρίδας μας. Εξάλλου είναι γνωστή η συνταγή: θέλεις να σώσεις τη χώρα σου; ξεπούλησέ την…Ακούγεται απαισιόδοξο, μα είναι η αλήθεια. Με το πιστόλι στον κρόταφο πώς να πάρεις σωστές αποφάσεις;
Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις, έχει πει ο Καβάφης…
*MSc Occupational and Organizational Psychology
BA Psychology
Qualified in Occupational Testing