Του Αναστάση Θεοχαρίδη*
Σύμφωνα με τους κανόνες της ποινικής μας δικονομίας και συγκεκριμένα οι πρόνοιες του Άρθρο 69 του ΚΕΦ. 155, προβλέπουν ότι ο κατηγορούμενος δύναται προτού απαντήσει στο κατηγορητήριο να επικαλεστεί συγκεκριμένες προδικαστικές ενστάσεις, οι λεγόμενες ειδικές απολογίες. Αυτές οι ενστάσεις μπορούν να συνοψισθούν ως ακολούθως:
(α) Ο κατηγορούμενος δύναται να αμφισβητήσει την δικαιοδοσία του Δικαστηρίου το οποίο τον καλεί να απαντήσει στις κατηγορίες. Με άλλα λόγια, ο κατηγορούμενος μπορεί είτε να ισχυριστεί ότι άλλο Δικαστήριο από αυτό που τον καλεί να απαντήσει στις κατηγορίες έχει δικαιοδοσία να τον δικάσει, είτε ότι άλλο Δικαστήριο έχει δικαιοδοσία να εκδικάσει το συγκεκριμένο ποινικό αδίκημα.
(β) Ο κατηγορούμενος μπορεί επίσης να επικαλεσθεί ότι για το συγκεκριμένο ποινικό αδίκημα για το οποίο κατηγορείται, έχει παλαιότερα καταδικασθεί ή αθωωθεί και επομένως δεν δύναται να διεξαχθεί για δεύτερη φορά η διαδικασία.
(γ) Τέλος, ο κατηγορούμενος δύναται να επικαλεσθεί ότι για το συγκεκριμένο ποινικό αδίκημα έτυχε χάριτος.
Όταν εγείρεται από τον κατηγορούμενο θέμα δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου, αυτό θα πρέπει να γίνει πριν ο κατηγορούμενος απαντήσει στην κατηγορία ή στις κατηγορίες. Τυχόν παράλειψη του κατηγορούμενου να πράξει τούτο, τότε αμφισβήτηση της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου δύναται να γίνει μόνο κατά το στάδιο της έφεσης. Θα πρέπει όμως να τονισθεί, ότι και σε περίπτωση όπου ο ίδιος κατηγορούμενος δεν θέσει θέμα δικαιοδοσίας, αυτό θα μπορούσε να τεθεί αυτεπάγγελτα από το ίδιο το Δικαστήριο.
Εφόσον ο κατηγορούμενος επικαλεσθεί το θέμα της δικαιοδοσίας (προτού απαντήσει στην κατηγορία), και το Δικαστήριο ενώπιον το οποίου παρουσιάζεται η υπόθεση τον δικαιώσει, τότε η υπόθεση θα παραπεμφθεί στο αρμόδιο προς εκδίκαση Δικαστήριο.
Άρρηκτα συνδεδεμένο με το πιο πάνω υπό εξέταση θέμα είναι το Άρθρο 19 του Ποινικού μας Κώδικα. Το εν λόγω άρθρο προβλέπει μεταξύ άλλων ότι ένα πρόσωπο δεν μπορεί να είναι δύο φορές ποινικά υπεύθυνο για την ίδια πράξη ή παράλειψη, εκτός αν η πράξη ή παράλειψη του προσώπου αυτού προκάλεσε τον θάνατο άλλου προσώπου.
Το πιο πάνω άρθρο κατοχυρώνει και κωδικοποιεί την αρχή του “autrefois acquit”, η οποία απαγορεύει και/ή αποκλείει την καταδίκη προσώπου το οποίο έχει ήδη καταδικαστεί ή αθωωθεί για το ίδιο ποινικό αδίκημα. Το Άρθρο 19 του ΚΕΦ. 154 θα πρέπει να ειδωθεί παράλληλα με το Άρθρο 12 (2) του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο προνοεί: “Ο απαλλαγείς ή καταδικασθείς δεν δικάζεται εκ δευτέρου δια το αυτόν αδίκημα. Ουδείς τιμωρείται εκ δευτέρου δια την αυτήν πράξιν, ή παράλειψιν, εκτός εάν συνέπεια ταύτης προεκλήθη θάνατος”.
Ο πυρήνας της αρχής του “autrefois acquit” (double jeopardy) θα πρέπει να αναζητηθεί στο αντικείμενο που πραγματεύεται κάθε υπόθεση. Επομένως, σε αυτό το σημείο τον καταλυτικό ρόλο παίζει το αντικείμενο της δίκης και όχι για παράδειγμα αν η μαρτυρία που προσκομίσθηκε στις δύο υποθέσεις ήταν πανομοιότυπη. Στην σχετική με το θέμα υπόθεση Georghiou, το Δικαστήριο ανέφερε ότι το σημαντικό στοιχείο το οποίο θα πρέπει να εξετάζουμε, κάθε φορά που εγείρεται ένα τέτοιο θέμα, είναι κατά πόσον τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος το οποίο εκδικάστηκε και του αδικήματος που εκδικάζεται, είναι τα ίδια.
Στο σύγγραμμα Criminal Procedure in Cyprus στη σελ. 93, ο συγγραφέας αναφέρεται στο πιο πάνω εγειρόμενο θέμα και καταλήγει ότι το σημαντικό στοιχείο σε μια τέτοια προσπάθεια, είναι να αναγνωρίσουμε κατά πόσο τα αδικήματα υπό εξέταση είναι διαφορετικά. Για να κατορθώσουμε κάτι τέτοιο θα πρέπει να ανατρέξουμε στα συστατικά στοιχεία του προγενέστερου και μεταγενέστερου αδικήματος. Αν τα συστατικά στοιχεία των αδικημάτων είναι διαφορετικά, τότε δεν τίθεται θέμα κωλύματος, βάσει της αρχής του “autrefois acquit”.
Ο τερματισμός και/ή αναστολή μιας ποινικής δίωξης (nolle prosequi) δεν δύναται να εμποδίσει την Κατηγορούσα Αρχή από του να επαναφέρει την ίδια κατηγορία και να διώξει ξανά τον ίδιο κατηγορούμενο για το ίδιο ποινικό αδίκημα. Από την στιγμή που ο κατηγορούμενος τις προηγούμενες φορές δεν απαλλάχτηκε κατόπιν ακρόασης και/ή μετά από την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ο κατηγορούμενος μπορεί να κατηγορηθεί ξανά για τις ίδιες κατηγορίες.
Εν κατακλείδι, η απαλλαγή κάποιου κατηγορούμενου από τις κατηγορίες για συγκεκριμένο ποινικό αδίκημα, δεν μπορεί να αποκλείσει την επαναφορά οιασδήποτε μεταγενέστερης κατηγορίας, σε σχέση είτε με τα ίδια γεγονότα είτε για την ίδια κατηγορία.
*Νομικός Σύμβουλος – Διεθνολόγος – Πολιτικός Επιστήμονας