“Καυτό” αναμένεται το καλοκαίρι στο μέτωπο της πάταξης της διαφθοράς, καθώς αμέσως μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης για τους ημικρατικούς Οργανισμούς, στο μικροσκόπιο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας μπαίνουν κόμματα και κοινότητες.
Όπως δηλώνει στη laimitomos.com ο κ. Οδυσσέας Μιχαηλίδης Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας, από τον Ιούνιο αρχίζουν οι επί τόπου έλεγχοι των καταστατικών των κομμάτων και παράλληλα αρχίζει η συζήτηση για την πάταξη της διαφθοράς στις δημοτικές κοινότητες.
“Ο τρόπος διαχείρισης του δημοσίου χρήματος από τις κοινότητες κάθε άλλο παρά τιμά την κοινωνία μας” τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Μιχαηλίδης, ο οποίος παρά την έλλειψη προσωπικού της Ελεγκτικής Υπηρεσία φέρεται να είναι αποφασισμένος να βάλει τέλος στα φαινόμενα διαφθοράς.
Κ. Μιχαηλίδη έχετε αναλάβει μια δύσκολη υπηρεσία τόσο από άποψη λειτουργία όσο και απόδοσης. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που πρέπει να επιλύσετε για να πιάστε τους στόχους σας;
Σίγουρα, η βασική αποστολή της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι η συμβολή της στην διαχείριση του Δημοσίου χρήματος, με τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη αξιοποίηση του και η καταπολέμηση της διαφθοράς στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Γνωρίζουμε ότι διαφθορά υπάρχει παντού. Δεν αναμένουμε ότι θα γίνουμε κοινωνία αγγέλων, αλλά θέλουμε να χτυπήσουμε αυτό το φαινόμενο όσο πιο πολύ μπορούμε, ώστε να το περιορίσουμε κατά το δυνατό.
Η διαφθορά θα παταχθεί με οποιοδήποτε κόστος, προς όλες τις κατευθύνσεις;
Για να παταχθεί η διαφθορά θα πρέπει να γίνουν συντονισμένες ενέργειες από πολλούς φορείς και σε πολλά επίπεδα.
Η πάταξη της διαφθοράς απαιτεί τόσο την ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου (προληπτικών και εκ των υστέρων μηχανισμών ελέγχου) όσο και την εισαγωγή κάποιων άλλων μηχανισμών όπως είναι το πόθεν έσχες, λογοδοσίας, καταπολέμησης της ατιμωρησίας κλπ.
Επίσης, θα πρέπει να αλλάξει και η κουλτούρα των πολιτών, οι οποίοι δεν πρέπει να δέχονται φαινόμενα διαφθοράς, αλλά και των ασκούντων δημόσια εξουσία οι οποίοι την ώρα που θα μετέχουν σε μια τέτοια πράξη θα πρέπει να το αντιλαμβάνονται και να το συνειδητοποιούν ότι αυτό που κάνουν είναι μεμπτό και να μην θεωρούν, όπως συμβαίνει σήμερα, ότι είναι κάτι φυσιολογικό. Είναι αυτό που ονομάζουμε ηθική και δεοντολογία. Σε αυτά έχουμε αρκετή δουλειά.
Η λεγόμενη αιτιολόγηση, το να λες και να πείθεις τον εαυτό σου ότι το καταχραστείς δημόσιο χρήμα δεν είναι κακό, είναι και μια από τις τρεις πτυχές του λεγόμενου τριγώνου της απάτης, που εξηγούν το φαινόμενο της διαφθοράς. Οι άλλες δύο είναι, να σου δίνεται η ευκαιρία για κατάχρηση ή απάτη, κάτι που παραπέμπει στο πλέγμα ελέγχου και τα άλλα που είπα προηγουμένως, και φυσικά να έχεις ανάγκη από χρήματα ή απλώς να σου αρέσει η πλούσια ζωή ή να είσαι άπληστος κλπ
Θα υπάρξει και αυστηροποίηση του πλαισίου που άπτεται στους δημοσίους υπαλλήλους ώστε να μην προβαίνουν σε πράξεις διαφθοράς και όσοι εμπλέκονται να αποχωρούν από την υπηρεσία;
Ναι…το νομικό πλαίσιο είναι σαφές στο τι είναι επιτρεπτό για έναν δημόσιο υπάλληλα, φυσικά δεν μιλάμε μόνο για τους δημοσίους υπαλλήλους, αλλά ευρύτερα για όλους τους ασκούντες εξουσία (αξιωματούχοι). Υπάρχουν και πράγματα που μπορούν να γίνουν για το νομικό πλαίσιο, αλλά η κύρια έμφαση θα πρέπει πιστεύω, όσον αφορά το νομικό πλαίσιο, να δοθεί σε θέματα όπως είναι το πόθεν έσχες. Ένα θέμα που εκκρεμεί και θα πρέπει η Βουλή να βρει τον τρόπο να υπερπηδήσει τα προβλήματα και να ψηφίσει το νομοσχέδιο. Το πόθεν έσχες είναι ένα παρά πολύ σημαντικό εργαλείο για τον έλεγχο των ασκούντων εξουσία.
Το άλλο θέμα που, όπως εξήγησα πιο πάνω είναι πολύ σημαντικό, είναι η εξεύρεση κάποιων τρόπων για δώσουμε περισσότερη σημασία στη λεγόμενη ηθική δεοντολογία, η οποία καλλιεργείται στους δημοσίους υπάλληλους και έχει περισσότερο να κάνει με την κωδικοποίηση των αρχών, δέσμευση των αξιωματούχων ότι θα τηρούν αυτές τις αρχές κλπ. Αυτά ενδεχομένως να απαιτήσουν κάποιου είδους νομική κάλυψη, όπως για παράδειγμα η δια νόμου υπογραφή από τους ασκούντες δημόσια εξουσία και όλους τους δημόσιους υπαλλήλους μιας υπεύθυνης δήλωσης, ίσως ετήσια, ότι ακολουθούν κάποιο κώδικα συμπεριφοράς
Το πόθεν έσχες ποιοι θα υποχρεούνται να υποβάλλουν;
Πόθεν έσχες θεωρητικά προβλέπεται και στον περί δημοσίας υπηρεσίας νόμων, πρόνοια που υπενθυμίζω ότι υφίσταται από το 1990 σε αυτόν τον τόπο. Ήταν βασικός όρος στον περί δημοσίας υπηρεσίας νόμο. Δυστυχώς, όμως παρέμεινε ανενεργός κατ’ επίκληση αντισυνταγματικότητας. Η τροποποίηση του Συντάγματος θα μπορέσει να λύσει τα χέρια στην ενεργοποίηση των ήδη υφιστάμενων προνοιών του περί δημοσίας υπηρεσίας νόμου και παράλληλα, απ’ ότι γνωρίζω το υπουργείο Δικαιοσύνης προωθεί νομοθεσία για το πόθεν έσχες άλλων κρατικών αξιωματούχων.
Η υποστελέχωση της υπηρεσία δυσκολεύει το έργο σας;
Η υποστελέχωση δυσκολεύει το έργο μας πάρα πολύ και πρέπει να πω ότι υπάρχει και πρόνοια στο μνημόνιο που έχει υπογράψει η χώρα μας με την Τρόικα για ενίσχυση της ελεγκτικής υπηρεσίας με δέσμευση για άρση εμποδίων μέχρι τις 30 Ιουνίου του 2014. Είμαστε σε επαφή με το υπουργείο Οικονομικών για την ενίσχυσή μας με άτομα τα οποία προέρχονται από την Εκλεκτική Υπηρεσία του Συνεργατισμού, περίπου 10 άτομα, ενώ θα συνεχίσουμε τις διαβουλεύσεις με το υπουργείο Οικονομικών για την περεταίρω ενίσχυση μας, γιατί πραγματικά έχουμε μεγάλο πρόβλημα.
Επίσης, υπάρχει άλλη μια πρόνοια στο μνημόνιο η οποία σχετίζεται με την οικονομική ανεξαρτησία της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, υπό την έννοια ότι θεωρείται ότι υπάρχει περιορισμός της ανεξαρτησίας μας από το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός μας, προτού κατατεθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων, θα πρέπει να ελεγχθεί από το υπουργείο Οικονομικών που είναι ελεγχόμενος οργανισμός από μας, και συνεπώς στο μνημόνιο υπάρχει αναφορά ότι θα πρέπει να υιοθετηθούν οι συστάσεις της ευρωπαϊκής επιτροπής σε πρόσφατη έκθεσή της για την διαφθορά, η οποία έχει ρητή αναφορά στην ανάγκη οικονομικής ανεξαρτησίας της υπηρεσίας μας.
Η κάλυψη των κενών, είτε προέλθει από μετακινήσεις, είτε από νέες προσλήψεις, για εμάς είναι αποδεκτό. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το πώς θα έχουμε προσοντούχα άτομα τα οποία θα μπορούν να εκτελούν την εργασία.
Πρέπει να δοθούν περισσότερες εξουσίες στην Ελεγκτική υπηρεσία;
Υπάρχουν επιμέρους περιπτώσεις που διαπιστώνουμε την ανάγκη ενίσχυσης κάποιων συγκεκριμένων νομοθεσιών. Για παράδειγμα, να αναφέρω την πρόσφατη περίπτωση του σχεδίου που έχει ετοιμαστεί από την κυβέρνηση για την ενοποίηση των τμημάτων φόρου εισοδήματος και ΦΠΑ. Για το νομοσχέδιο αυτό είχαμε διαπιστώσει ότι ο τρόπος που ήταν γραμμένος ο νόμος, και οι επιμέρους νόμοι που είναι υφιστάμενοι, δεν παρείχαν σε μας την εξουσία ελέγχου την οποία θεωρούσαμε ότι έπρεπε να παρείχαν. Για αυτό έχουμε ζητήσει αλλαγές για το συγκεκριμένο νόμο.
Γενικά το νομοθετικό πλαίσιο είναι πολύ ικανοποιητικό για την υπηρεσία. Υπάρχουν όμως μεμονωμένες περιπτώσεις ειδικών νόμων που περιέχουν πρόνοιες περιορισμού των εξουσιών μας. Εκεί λοιπόν προσπαθούμε να παρεμβαίνουμε όταν διαπιστώνουμε τέτοιες περιπτώσεις.
Υπάρχει αδιαφορία από την εκτελεστική εξουσία και πως προτίθεστε την αντιμετωπίσετε;
Γενικά δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει αδιαφορία από την εκτελεστική εξουσία η οποία, όπως γνωρίζετε, ως τέτοια ασκείται από το υπουργικό συμβούλιο. Κάθε άλλο θα έλεγα. Έχουμε διαπιστώσει ότι πρόσφατα, το καλοκαίρι του 2013, πάρθηκε μια σημαντική απόφαση για δημιουργία μονάδων εσωτερικού ελέγχου σε όλα τα υπουργεία. Μια εκ των βασικών αποστολών της μονάδας εσωτερικού ελέγχου θα είναι η βεβαίωση και η λήψη μέτρων ώστε να συμμορφώνονται τα υπουργεία με τις συστάσεις τις ελεγκτικής υπηρεσίας.
Αυτό το οποίο βλέπουμε όμως είναι ότι διαχρονικά τα υπουργεία και τα ελεγχόμενα τμήματα δεν συμμορφώνονται με τις συστάσεις της ελεγκτικής υπηρεσίας.
Αυτό είναι που θα προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε. Θεωρούμε δεδομένη τη στήριξη της κυβέρνησης και της βουλής σε μια τέτοια προσπάθεια μας.
Πρέπει να πω ότι από το 2013 υπήρξε μια τροποποίηση στη νομοθεσία η οποία καθιστά υποχρεωτική για κάθε ελεγχόμενο οργανισμό, ταυτόχρονα με την υποβολή του προϋπολογισμού τους, να υποβάλλεται και η έκθεση με τον τρόπο συμμόρφωσης με τις συστάσεις της ελεγκτικής υπηρεσίας.
Αυτό το εργαλείο σκοπεύουμε να το αξιοποιήσουμε. Προς αυτή την κατεύθυνση θα τροποποιήσουμε κάπως τον τρόπο με τον οποίο θα ετοιμάσουμε τις εκθέσεις μας ώστε να είναι πιο σαφείς οι συστάσεις και να είναι πιο εύκολο για κάποιον να καταδείξει ότι μια σύσταση δεν έχει υλοποιηθεί.
Άρα θεωρούμε ότι, και με την βοήθεια της κυβέρνησης και με τη βοήθεια της Βουλής, τελικά θα βρούμε κάποια φόρμουλα ώστε οι συστάσεις της ελεγκτικής υπηρεσίας να τυγχάνουν σεβασμού και αξιοποίησης και να προσδώσουν μια αξία στον ελεγχόμενο οργανισμό και να βελτιώσει κάποια κακώς κείμενα.
Δηλαδή, θεωρείτε ότι φταίει ο όγκος της έκθεσης και όχι η κωλυσιεργία;
Όχι. Απλώς οι 1000 σελίδες ήταν το άλλοθι για την κωλυσιεργία, υπό την έννοια ότι κρυβόντουσαν πίσω από τις πολλές σελίδες και δεν ήταν εύκολο να τους υποδείξουμε συγκεκριμένα πράγματα στα οποία δεν είχαν συμμορφωθεί.
Άρα η αλλαγή της μορφής γίνεται ακριβώς για να μην δίνεται η ευκαιρία στους ελεγχόμενους να κρύβονται πίσω από τις πολλές σελίδες και να αποφεύγουν τη συμμόρφωση.
Πιστεύετε ότι η έκθεση σας πρέπει να τηρείται ως ευαγγέλιο από τους ασκούντες εξουσία ώστε να μπει η κυπριακή οικονομία σε έναν πιο σωστό δρόμο;
Οι επισημάνσεις μας γίνονται πάντοτε με καλή πίστη και μετά από μελέτη και θεωρούμε ότι οι συστάσεις μας θα πρέπει να υλοποιούνται, εκτός εάν ο ελεγχόμενος οργανισμός πείσει εμάς ή την Βουλή, με τεκμηριωμένα στοιχεία, ότι αυτά που έχουμε υποδείξει είναι είτε λανθασμένα, είτε ανεφάρμοστα, είτε έχει κάποιο άλλο πρόβλημα. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, η υλοποίηση των συστάσεων μόνο θετικά μπορεί να συμβάλει στον τρόπο λειτουργίας του κράτους μας.
Όσον αφορά τον έλεγχο των οικονομικών των κομμάτων σε ποια φάση βρίσκεται;
Η πραγματικότητα είναι ότι με εξαίρεση το Κίνημα Οικολόγων και ένα άλλο μικρό κόμμα που έχουμε στα χέρια μας λογαριασμούς που έχουν υποβληθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία, τα υπόλοιπα κόμματα είτε δεν υπέβαλαν καθόλου καταστάσεις για το 2012 και 2013, είτε είχαν κάποιες ελλείψεις, μικρές ή μεγαλύτερες. Όπως έχουμε ήδη ανακοινώσει και δημόσια, έχουμε ζητήσει από τον Έφορο τήρησης μητρώων πολιτικών κομμάτων την ενημέρωση των κομμάτων, επισημαίνοντας είτε τις ελλείψεις των στοιχείων που δεν υπέβαλαν, είτε τα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί σε αυτά που έχουν υποβάλει, την προειδοποίηση τους για τις πρόνοιες της νομοθεσίας, η οποία προβλέπει συγκεκριμένα διοικητικά μετρά σε περίπτωση που δεν συμμορφωθούν, και την υποβολή σε μας όλων των στοιχείων μόλις αυτά θα παραλαμβάνονται από τον Έφορο.
Μετά την Ολοκλήρωση των εκθέσεων των ημικρατικών οργανισμών και συγκεκριμένα, από τον Ιούνιο σκοπεύουμε να αρχίσουμε τον έλεγχο των καταστατικών των κομμάτων με επί τόπου ελέγχους για όσα κόμματα θα έχουμε ενώπιον μας οικονομικές καταστάσεις, όπως αυτές προβλέπονται από την νομοθεσία.
Πρόσφατα η υπηρεσία εντόπισε σημαντικές ατασθαλίες στις δημοτικές κοινότητες, τι αναμένεται να γίνει σε αυτή την υπόθεση;
Αυτή τη στιγμή ο τρόπος διαχείρισης του δημοσίου χρήματος από τις κοινότητες κάθε άλλο παρά τιμά την κοινωνία μας.
Είχαμε στις 29 Μαίου συνάντηση με τον κ. Χάσικο στην οποία ήταν επίσης παρόντες η Γενική Λογίστρια και οι Επάρχοι. Έγιναν δηλώσεις από τον Υπουργό. Το Υπουργείο Εσωτερικών θα λάβει, μας είπαν, δραστικά μέτρα, για συμμόρφωση των κοινοτήτων με τους κανόνες χρηστής διοίκησης και σωστής διακυβέρνησης και θα διασφαλίσει ότι οι κοινότητες θα ετοιμάζουν οικονομικές καταστάσεις σύμφωνα με τα διεθνή λογιστικά πρόνοια. Εκφράσαμε αμφιβολίες κατά πόσο αυτό είναι εφικτό για τις πολύ μικρές κοινότητες.
Σε κάθε περίπτωση, εμείς εκφράσαμε την πρόθεση να διευθετήσουμε τη διενέργεια των κατάλληλων ελέγχων, μέσω της ανάθεσης στον ιδιωτικό τομέα, για όσες κοινότητες ετοιμάζουν κατάλληλες οικονομικές καταστάσεις. Θα αναμένουμε λοιπόν στην πράξη να δούμε πως θα υλοποιηθούν οι σχεδιασμοί του.