Οι επιστήμονες Ντέιβιντ Μπέικερ, Ντέμης Χασάμπης και Τζον Τζάμπερ τιμώνται φέτος με το Νόμπελ Χημείας 2024 επειδή ξεκλείδωσαν τα μυστικά των πρωτεϊνών, στηριζόμενοι στην τεχνητή νοημοσύνη και την πληροφορική.
Η επιτροπή των Νόμπελ χαιρετίζει στην ανακοίνωσή της τους ερευνητές αυτούς που κατάφεραν “να αποκρυπτογραφήσουν τον κώδικα των εκπληκτικών δομών των πρωτεϊνών” και που οι ανακαλύψεις τους προσφέρουν “τεράστιες δυνατότητες”.
Με το φετινό Νόμπελ Χημείας τιμώνται κατά το ήμισυ ο Αμερικανός βιοχημικός Ντέιβιντ Μπέικερ “για τον υπολογιστικό σχεδιασμό πρωτεϊνών” και κατά το άλλο ήμισυ ο Βρετανός, με καταγωγή από την Κύπρο και τη Σιγκαπούρη, Ντέμης Χασάμπης και ο Αμερικανός Τζον Μ. Τζάμπερ για τις εργασίες τους στην “πρόβλεψη πρωτεϊνικής δομής” μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε η επιτροπή.
Ο 62χρονος Μπέικερ είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, στο Σιάτλ, ενώ ο 48χρονος Χασάμπης είναι διευθύνων σύμβουλος της Google DeepMind, θυγατρικής έρευνας τεχνητής νοημοσύνης της Google, στην οποία ο 39χρονος Τζάμπερ είναι ανώτερος ερευνητής.
“Μια από τις ανακαλύψεις που επιβραβεύεται φέτος αφορά την θεαματική δημιουργία πρωτεϊνών. Η άλλη αφορά την πραγμάτωση ενός ονείρου 50 ετών: την πρόβλεψη της δομής πρωτεϊνών με βάση τις αλληλουχίες αμινοξέων. Αυτές οι δύο ανακαλύψεις δημιουργούν τεράστιες προοπτικές”, συνόψισε ο Χάινερ Λίνκε, πρόεδρος της επιτροπής των Νόμπελ.
Ο Μπέικερ “πέτυχε το σχεδόν αδύνατο επίτευγμα της δημιουργίας εντελώς νέων πρωτεϊνών”, διευκρίνισε η επιτροπή.
“Ανάμεσα σε μια μυριάδα επιστημονικών εφαρμογών, οι ερευνητές μπορούν πλέον να κατανοήσουν καλύτερα την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και να δημιουργήσουν εικόνες ενζύμων ικανών να διασπάσουν το πλαστικό”, πρόσθεσε.
Ερωτηθείς από την επιτροπή των Νόμπελ, ο Μπέικερ δήλωσε “πολύ ενθουσιασμένος”, συμπληρώνοντας ότι αισθάνεται “μεγάλη τιμή”. “Κοιμόμουν όταν χτύπησε το τηλέφωνο, το σήκωσα και άκουσα την ανακοίνωση, τότε η γυναίκα μου άρχισε να φωνάζει τόσο δυνατά που δεν μπορούσα να ακούσω πολύ καλά”.
“Είμαι πράγματι ενθουσιασμένος για όλους τους τρόπους με τους οποίους ο σχεδιασμός πρωτεϊνών κάνει τον κόσμο καλύτερο στην υγεία, την ιατρική και πραγματικά πέραν της τεχνολογίας”, πρόσθεσε.
Οι άλλοι δύο επιστήμονες, οι Ντέμης Χασάμπης και Τζον Τζάμπερ, που διευθύνουν το Deepmind της Google, “ανέπτυξαν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για να επιλύσουν πρόβλημα 50 ετών: την πρόβλεψη των πολύπλοκων δομών πρωτεϊνών”, σημείωσε η επιτροπή.
Το μοντέλο τους τεχνητής νοημοσύνης, το Alphafold2, επιτρέπει την πρόβλεψη της τρισδιάστατης δομής πρωτεϊνών με βάση το αμινοξύ τους. Οι δύο επιστήμονες, που βρισκόντουσαν μεταξύ των φαβορί, έχουν ήδη τιμηθεί με το βραβείο Λάσκερ το 2023.
“Από τη δεκαετία του 1970, ερευνητές προσπάθησαν να προβλέψουν τις δομές πρωτεϊνών με βάση το αμινοξύ τους, αλλά αυτό το έργο ήταν εμφανώς δύσκολο”, υπογράμμισε η επιτροπή.
“Με τη βοήθεια αυτού (του μοντέλου) τεχνητής νοημοσύνης, αυτοί πέτυχαν την πρόβλεψη της δομής σχεδόν του συνόλου των 200 εκατομμυρίων πρωτεϊνών που έχουν εντοπιστεί από τους ερευνητές”, υπογράμμισε η επιτροπή, η οποία κατέληξε σημειώνοντας ότι οι ανακαλύψεις των επιστημόνων που βραβεύθηκαν φέτος “προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες”.
“Έμεινα άναυδος και στο κενό για μερικά λεπτά”, δήλωσε ο Χασάμπης στο πρακτορείο TT.
Αναφερόμενος στη δουλειά του με τον Τζάμπερ σημείωσε ότι “ήταν πραγματική πρόκληση για την υπολογιστική βιολογία”.
“Χρησιμοποιήσαμε όλες τις σύγχρονες τεχνικές μηχανικής μάθησης και τις γνωστές δομές που ανακαλύφθηκαν τα τελευταία 50 χρόνια και καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα ικανό να βρίσκει τη δομή σχεδόν όλων των πρωτεϊνών που είναι γνωστές στην επιστήμη”, πρόσθεσε.
Το βραβείο αυτό, από τα πιο περίβλεπτα στον επιστημονικό κόσμο, απονέμεται από την Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (περίπου 920.000 ευρώ).
Ποιος είναι ο Ντέμης Χασάμπης
Ο Ντέμης Χασάμπης είναι ερευνητής τεχνητής νοημοσύνης και νευροεπιστήμονας, ενώ για το έργο του έχει τιμηθεί έως τώρα με πλήθος βραβεύσεων. Επιπλέον είναι σχεδιαστής ηλεκτρονικών παιχνιδιών και επιχειρηματίας, ευρύτερα γνωστός ως ένας από τους ιδρυτές της εταιρείας DeepMind, η οποία μετέπειτα αγοράστηκε από την Google όπου πλέον ο Χασάμπης εργάζεται.
Ο Ντέμης Χασάμπης γεννήθηκε στις 27 Ιουλίου 1976, στο Λονδίνο.
Ήδη από την παιδική ηλικία ήταν εξαιρετικός σκακιστής, και κατείχε τον βαθμό του μαιτρ στην ηλικία των 13 ετών, με βαθμολογία Έλο 2300. Παράλληλα υπήρξε ο αρχηγός πολλών αποστολών της εθνικής παίδων Αγγλίας στο σκάκι.
Ολοκλήρωσε το σχολείο στην ηλικία των 16 ετών, και σύντομα έπειτα εργάστηκε ως προγραμματιστής παιχνιδιών στην εταιρεία Bullfrog Productions, στα παιχνίδια Syndicate και Theme Park.
Κατόπιν απέκτησε το πτυχίο του στην επιστήμη υπολογιστών από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ με διάκριση και για την επόμενη δεκαετία συνέχισε να εργάζεται ως προγραμματιστής ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Το 1998 ίδρυσε εταιρεία Elixir Studios.
Το 2009 συνέχισε τις σπουδές του για διδακτορικό δίπλωμα στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο Λονδίνου στην γνωσιακή νευροεπιστήμη, με θέμα έρευνας τους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να προκύψουν από τις διαδικασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Μετά την απόκτηση του διδακτορικού του, συνέχισε την έρευνα σχετικά με τη νευροεπιστήμη και τεχνητή νοημοσύνη ως επισκέπτης ακαδημαϊκός στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης και στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Μια από τις πλέον σημαντικές δημοσιεύσεις που έκανε κατά το διάστημα αυτό, ήταν η μελέτη στην οποία έδειξε πως οι ασθενείς με βλάβη στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου, κάτι που προκαλεί αμνησία, δεν έχουν την δυνατότητα να φανταστούν τον εαυτό τους σε νέες εμπειρίες, κάτι που συνέδεσε την δημιουργική διαδικασία της φαντασίας με την αναδημιουργική διαδικασία της επαναφοράς της επεισοδιακής μνήμης.
Βάσει της μελέτης αυτής, καθώς και της συνέχισης της σε σχέση με τη λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού,ο Χασάμπης ανέπτυξε ένα νέο θεωρητικό μοντέλο της επεισοδιακής μνήμης ταυτοποιώντας την κατασκευή σκηνικών – παραγωγή και διατήρηση στη μνήμη μια σύνθετης και συμπαγούς κατάσταστης-, ως κεντρική διαδικασία η οποία βρίσκεται πίσω και από την μνήμη και από την φαντασία.
Το έργο του αυτό, έλαβε ευρεία κάλυψη από τα διεθνή ΜΜΕ και κατατάχθηκε ως μια από τις 10 πιο σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις από το περιοδικό Science.
Το 2010, ο Χασάμπης μαζί με τους Σέιν Λεγκ και τον Μουσταφά Σουλεϋμάν συνίδρυσε την εταιρεία DeepMind στο Λονδίνο. Το αντικείμενο της DeepMind ήταν η επίλυση της νοημοσύνης και κατόπιν η χρήση της νοημοσύνης για να επιλύσει οτιδήποτε άλλο.
Για τον σκοπό αυτό, η εταιρεία χρησιμοποιεί γνώσεις από τα πεδία της νευροεπιστήμης και της μηχανικής μάθησης μαζί με τις τελευταίες εξελίξεις στην υπολογιστή ισχύ, για την κατασκευή εξαιρετικά ισχυρών αλγορίθμων γενικού σκοπού οι οποίοι θα οδηγήσουν στην δημιουργία τεχνητής γενικής νοημοσύνης.
Ο Χασάμπης προβλέπει πως η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι μια από τις πλέον ωφέλιμες τεχνολογίες που έχουν υπάρξει ποτέ για την ανθρωπότητα, ωστόσο παραμένουν σημαντικά ηθικά ζητήματα.