Μεγάλωσα ακούοντας ονόματα τόπων στην Κύπρο που σαγηνεύουν με την χαρμολύπη τους. Ίδια χαρμολύπη κάθε φορά στο άκουσμα της λέξης Τηλλυρία. Θλίψη κατάμαυρη που σπαράζει τη ψυχή και ταυτοχρόνως, χαρά για τη ζωή που αναβλύζει αυτός ο τόπος μέσα στην ανεπιτήδευτή του ομορφιά και περηφάνια που σμίγει τους ανθρώπους με το τοπίο, ώστε να προχωρούν στις συμφορές και τις χαρές συνδεδεμένοι άρρηκτα με την ιστορία, με τρόπο που σαγηνεύει ακόμη.
Καθώς ο δρόμος από την Πόλη Χρυσοχούς οδηγεί προς την Τηλλυρία, η ταμπέλα στο χωριό Πωμός δείχνει δεξιά προς «Παναγία Χρυσοπατερίτισσα, 5 χιλιόμετρα». Ο στενός δρόμος ανεβαίνει στη δεξιά πλευρά της ρεματιάς μέσα στο πευκόφυτο βουνό. Στο μέσο της διαδρομής, κάτω αριστερά, είναι το φράγμα του Πωμού και στην απέναντι πλευρά του βουνού το βλέμμα μπορεί να ιχνηλατήσει απομεινάρια από πλινθόκτιστα σπίτια του χωριού Παλιάμπελα που εγκαταλείφθηκε πριν δεκαετίες. Καθώς ο αέρας περνά μέσα από ριγμένες δοκούς και πέτρες εγκαταλειμμένων σπιτιών στα Παλιάμπελα, ο δρόμος φτάνει στο εκκλησάκι της Παναγίας της Χρυσοπατερίτισσας.
Αρχές Αυγούστου 1964, σε αυτό το εκκλησάκι προσκύνησαν οι πρώτοι καταδρομείς της Κύπρου (μετά από εκπαίδευση μερικών βδομάδων) και ξεκίνησαν για το Λωρόβουνο, στην πρώτη αποστολή τους για αποτροπή εισβολής της Τουρκίας στην περιοχή. Αύγουστο φέτος, το εκκλησάκι της Χρυσοπατερίτισσας είναι πολύ μικρό για να χωρέσει τις εκατοντάδες πιστούς που προσέρχονται το δεκαπενταύγουστο στην καθιερωμένη λειτουργία για την Παναγία.
Η υμνωδία γίνεται μπροστά στο ανθοστόλιστο εικόνισμα της Παναγίας της Χρυσοπατερίτισσας απέναντι από το ψαλτήρι κι ο ύμνος σμίγει με την ευωδία των λουλουδιών:
«Αγνή Παρθένε Δέσποινα, ’Αχραντε Θεοτόκε,
Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.
Παρθένε Μήτηρ Άνασσα, Πανένδροσέ τε πόκε,
Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.
…Κόρη σεμνή Βασίλισσα, Μήτηρ υπεραγία,
Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.
Τιμιωτέρα Χερουβείμ, Υπερενδοξοτέρα
Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.
Των ασωμάτων Σεραφείμ, των Θρόνων υπερτέρα…»
Όταν ακούστηκε το «μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε», μετάλαβαν τα παιδιά, οι ενήλικες και τελευταία -εδώ και χρόνια- μια μαυροφορημένη γυναίκα με την μαντίλα στο κεφάλι και μαλλί κατάλευκο, που μόλις φαίνονται οι άκριες από τις πλεξούδες της. Έτσι θα ήταν η Τηλλυρία αν είχε πρόσωπο. Έτσι θα ήταν η Παναγία η Χρυσοπατερίτισσα ώστε «μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης», με υπομονή και ευλάβεια, να μεταλαμβάνει τελευταία κάθε φορά. Μετά την λιτανεία της εικόνας, στο προαύλιο της εκκλησίας κάτω από δέντρα, οι γιορτάριδες ανταλλάζουν ευχές και παραδίπλα οι συγγενείς μοιράζουν κόλλυβα για τα μνημόσυνα. Πιο πέρα, στο μικρό κοιμητήριο δίπλα στο εκκλησάκι, οι τελευταίοι που τάφηκαν είναι πεσόντες του 1964. Σήμερα, στο ίδιο εκκλησάκι, αρκετά νεαρά ζευγάρια κάνουν το γάμο τους. Η ζωή και ο θάνατος άρρηκτα μαζί. Η χαρμολύπη συνδεδεμένη με τον τόπο και την Ιστορία ανεπιτήδευτα!
Ο άνεμος περνούσε μέσα από ρημαγμένα σπίτια απέναντι στα Παλιάμπελα κι ανάμεσα στους σταυρούς στο κοιμητήριο, την ώρα που τελευταία μετάλαβε μαυροφορεμένη η Παναγιά η Χρυσοπατερίτισσα.
(Παρόμοιο κείμενο δημοσιεύτηκε το 2019, αλλά όλα ίσχυσαν και φέτος)
Κώστας Μαυρίδης,
Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ (S&D)