Άρθρο Γνώμης του Γεωργίου Βασιλάκη*
Γερμανικός Τύπος: Οι Έλληνες στην παγίδα της μερικής απασχόλησης Οι αντικοινωνικές θέσεις του ΣΕΒ και των συνοδοιπόρων για τη μείωση των συντάξεων
Η εφημερίδα Stuttgarter Zeitung δημοσιεύει ρεπορτάζ σχετικά με την ανεργία στην Ελλάδα και τη φαινομενική μείωσή της. “Οι Έλληνες στην παγίδα της μερικής απασχόλησης” είναι ο τίτλος του άρθρου, στο οποίο μεταξύ άλλων αναφέρεται: “Η κατάσταση στην ελληνική αγορά εργασίας συνεχίζει να βελτιώνεται. Σύμφωνα με στοιχεία της κρατικής στατιστικής υπηρεσίας ΕΛΣΤΑΤ τον Ιούλιο του 2018 η ανεργία έπεσε στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων επτά ετών. Ωστόσο οι περισσότερες δουλειές δεν πληρώνονται καλά”.
Η εφημερίδα εστιάζει και στο φαινόμενο της εποχικής απασχόλησης το οποίο μειώνει κατά διαστήματα τα ποσοστά ανεργίας: “Το μπουμ στον τουριστικό κλάδο δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Συχνά όμως πρόκειται για κακοπληρωμένες δουλειές, μερικής και εποχικής απασχόλησης. […]
Η τάση προς τη μερική απασχόληση επιβαρύνει τα συνταξιοδοτικά ταμεία επειδή μειώνονται οι εισφορές. Ούτως ή άλλως το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα βρίσκεται αντιμέτωπο με μεγάλες προκλήσεις. Η δημογραφική εξέλιξη στη χώρα είναι από τις χειρότερες στην ΕΕ. Ένας από τους λόγους είναι και κρίση η οποία οδήγησε σε αισθητή μείωση των γεννήσεων.
Σύμφωνα με υπολογισμούς της Κομισιόν, μέχρι το 2060 η Ελλάδα πρέπει να αυξήσει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στα 71 χρόνια. Διαφορετικά τα συνταξιοδοτικά ταμεία κινδυνεύουν να καταρρεύσουν. Οι περίπου 600.000 εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης βρίσκονται αντιμέτωποι με ιδιαίτερα προβλήματα: εξαιτίας των χαμηλών μισθών πολλοί από αυτούς δεν θα μπορέσουν να δουλέψουν τόσο ώστε να εξασφαλίσουν αξιοπρεπείς συντάξεις.
Και εδώ λοιπόν ερχόμαστε σε ένα πρόσωπο γνώριμο από τα παλιά που προσπαθεί να εξηγήσει στους Έλληνες γιατί πρέπει να περικοπούν οι συντάξεις .
H Δρ. Μιράντα Ξαφά ξεκίνησε την καριέρα της στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ουάσινγκτον to 1980, όπου επικεντρώθηκε στα σταθεροποιητικά προγράμματα στη Λατινική Αμερική. Το 1991-93 εργάστηκε ως Διευθύντρια του Οικονομικού γραφείου του Πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη στην Αθήνα, και εν συνεχεία εργάστηκε ως αναλύτρια των διεθνών αγορών στο Λονδίνο και στην Αθήνα. Μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΔΝΤ την περίοδο 2004-09, και εν συνεχεία στέλεχος της I.J. Partners με έδρα την Γενεύη, είναι τώρα διευθύνoυσα σύμβουλος της E.F. Consulting στην Αθήνα και ερευνήτρια του Center for International Governance Innovation (CIGI). Έχει διδάξει οικονομικά στο πανεπιστήμιο Pennsylvania των ΗΠΑ, όπου έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές, και στο Princeton, και έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες πάνω σε διεθνή οικονομικά θέματα.
Για «αμιγώς πολιτικά κίνητρα» που δεν εκφράζουν τα αιτήματα της κοινωνίας και των επιχειρήσεων κατηγόρησε τον ΣΕΒ ο πρωθυπουργός από το βήμα του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος. Αφορμή αποτέλεσε πρόσφατη έκθεση στην οποία, κατά τον κ. Τσίπρα, ο ΣΕΒ «επιχειρεί να παρέμβει στη δημόσια συζήτηση για τα περιβόητα μέτρα του ’19 και του ’20, δίνοντας μάλιστα σήμα αναγκαιότητας εφαρμογής τους, ανεξάρτητα από το αν πιάνουμε ή όχι τους στόχους […] Ο ΣΕΒ έρχεται σχεδόν πάντα να υπερθεματίσει για κάθε αντικοινωνικό και αντιαναπτυξιακό μέτρο, εν προκειμένω για μία ακόμα περικοπή συντάξεων». Στην πραγματικότητα ισχύει ακριβώς το αντίθετο: Αντικοινωνική και αντιαναπτυξιακή θα ήταν η μη περικοπή των συντάξεων. Οι λόγοι είναι προφανείς:
Αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών: Ο νόμος Κατρούγκαλου (Ν. 4387/ 2016) μείωσε σημαντικά τις νέες συντάξεις που εκδίδονται μετά τις 12/5/2016, αλλά διατήρησε ανέπαφες τις συντάξεις που εκδόθηκαν πριν από αυτό το ορόσημο.
Η διατήρηση της «προσωπικής διαφοράς» για τους παλαιούς συνταξιούχους σημαίνει ότι ένας νέος συνταξιούχος με τα ίδια χρόνια προϋπηρεσίας και τις ίδιες εισφορές μπορεί να εισπράττει σύνταξη «κομμένη» έως 40%! Οι μειώσεις των συντάξεων μέχρι 18% από 1/1/2019 που θα προκύψουν από την περικοπή της «προσωπικής διαφοράς» αποκαθιστούν σε κάποιο βαθμό την ισορροπία μεταξύ των γενεών. Από 1/1/2023 που «ξεπαγώνουν» οι συντάξεις, κάθε αύξηση στο ποσό της καταβαλλόμενης σύνταξης λόγω «ρήτρας ανάπτυξης» θα συμψηφίζεται με το υπόλοιπο της προσωπικής διαφοράς μέχρι την πλήρη εξάλειψή της. Μόνο τότε οι παλαιοί συνταξιούχοι θα εξισωθούν πλήρως με τους νέους.
«Ρετιρέ» και ευγενή ταμεία: Ενα μεγάλο τμήμα των «παλαιών» συνταξιούχων (προ Μαΐου 2016) που προστατεύονται από την «προσωπική διαφορά» του κ. Κατρούγκαλου αποτελείται από αυτούς που βγήκαν στη σύνταξη μεταξύ 50 και 62 ετών, με συντάξεις που ξεπερνούσαν κατά πολύ τις εισφορές τους. Περιλαμβάνουν τα «ρετιρέ» των ΔΕΚΟ και των τραπεζών, καθώς και συνταξιούχους των «ευγενών ταμείων» που χρηματοδοτούνταν από φόρους υπέρ τρίτων, όπως τα ταμεία των δικηγόρων, μηχανικών, και δημοσιογράφων.
Τα τελευταία στοιχεία που αποτυπώνονται στη βάση δεδομένων ΗΛΙΟΣ (Μάρτιος 2018) δείχνουν ότι οι συνταξιούχοι γήρατος κάτω των 66 ετών είναι το 20% του συνόλου (391.221 επί συνόλου 1.965.427), αλλά τους αναλογεί το 25% της συνταξιοδοτικής δαπάνης (5,8 δισ. ευρώ επί συνόλου 23,2 δισ.). Σε μηνιαία βάση, η μέση σύνταξη των συνταξιούχων κάτω των 66 ετών ανέρχεται σε 1.242 ευρώ, ενώ η μέση σύνταξη των άνω των 66 είναι μόλις 918 ευρώ. Είναι κοινωνικά δίκαιο αυτό; Οι περικοπές που έρχονται από 1/1/2019 ορθώς θα θίξουν κυρίως τους σχετικά νέους συνταξιούχους που εισπράττουν συντάξεις πολύ πάνω από τον μέσο όρο.
Οι συντάξεις επιβαρύνουν την παραγωγή: Σε ένα αναδιανεμητικό ασφαλιστικό σύστημα χωρίς αποθεματικά, όπως το ελληνικό, οι συντάξεις επιβαρύνουν τους εργαζόμενους που καταβάλλουν εισφορές. Το ακάλυπτο τμήμα των υποχρεώσεων του συνταξιοδοτικού συστήματος καλυπτόταν με δανεισμό πριν από την κρίση και με φορολογικά έσοδα τώρα που ισχύουν ασφυκτικοί δημοσιονομικοί περιορισμοί. Εχει υπολογιστεί ότι το 70% της αύξησης του δημοσίου χρέους τη δεκαετία 2000-10 προήλθε από τις συντάξεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, η δαπάνη για συντάξεις αυξήθηκε από 14,8% του ΑΕΠ το 2010 σε 17,7% το 2015, καθώς οι συντάξεις μειώθηκαν λιγότερο από το ΑΕΠ. Η καταστροφική διαπραγμάτευση του 2015 βύθισε την οικονομία σε ύφεση, εντείνοντας το πρόβλημα. Μετά τη μεταρρύθμιση Κατρούγκαλου η δαπάνη για συντάξεις παραμένει πάνω από 16% του ΑΕΠ, πολύ πάνω από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ε.Ε., ενώ οι εισφορές καλύπτουν λιγότερο από τις μισές υποχρεώσεις. Οι πιστωτές θεωρούν ότι η περικοπή των συντάξεων είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού, που συνδέεται άμεσα με τη βιωσιμότητα του χρέους.
Προσβλέπουν σε μία εκ βάθρων αναδιάρθρωση των δαπανών και των εσόδων του Δημοσίου για να γίνουν πιο φιλικά προς την ανάπτυξη και να δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος για κοινωνικές δαπάνες. Δεν είναι δυνατόν το ένα πέμπτο των φορολογικών εσόδων να επιδοτεί το ασφαλιστικό σύστημα τη στιγμή που λείπουν βασικές προμήθειες από τα νοσοκομεία και τα μισά λεωφορεία στην Αθήνα να μην κυκλοφορούν λόγω έλλειψης ανταλλακτικών. Είναι πολύ απίθανο επομένως οι πιστωτές να αποδεχθούν «ισοδύναμα» μέτρα αντί για περικοπή συντάξεων, ακόμη και αν επιτυγχάνεται ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ. Από την πλευρά των εσόδων, η μείωση του αφορολόγητου το 2020 στοχεύει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, ώστε να υπάρξει δυνατότητα μείωσης των αντιαναπτυξιακών φόρων και των εισφορών που επιβαρύνουν την παραγωγή.
Ο κ. Τσίπρας προφανώς δεν αντιλαμβάνεται την επιτακτική ανάγκη μείωσης των συντάξεων. Ερωτώμενος σχετικά απαντάει ότι στη μεταμνημονιακή εποχή η κυβέρνηση θα αποφασίζει με ποια μέτρα θα πετυχαίνει τους στόχους για το πρωτογενές πλεόνασμα (πράγμα που ίσχυε και στη μνημονιακή εποχή, γι’ αυτό έχουμε υπερφορολόγηση και κρατικές δαπάνες σε σουηδικά επίπεδα χωρίς τις αντίστοιχες υπηρεσίες). Ακόμη λιγότερο αξιόπιστες ήταν οι δηλώσεις του κ. Κατρούγκαλου ότι «δεν υπάρχει λόγος να περικοπούν οι συντάξεις εφόσον ο ΕΦΚΑ είναι πλεονασματικός και πετυχαίνουμε τους στόχους των πλεονασμάτων». Ο ΕΦΚΑ «πλεονασματικός», τη στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος των πόρων του προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό, και ενώ εκκρεμούν χιλιάδες αιτήσεις συνταξιοδότησης που δεν καταγράφονται στις υποχρεώσεις!
Ο κ. Τσίπρας και η κυβέρνησή του απλώς παίζουν πολιτικά παιχνίδια κλείνοντας το μάτι στους ψηφοφόρους. Ας μην απορούμε λοιπόν γιατί οι κεφαλαιαγορές αποτιμούν το ελληνικό ρίσκο διπλάσιο από το ιταλικό και τριπλάσιο από το πορτογαλικό, όπως αυτό καταγράφεται στο spread των κρατικών ομολόγων. Τα πισωγυρίσματα στις μεταρρυθμίσεις υποσκάπτουν την αξιοπιστία της χώρας και την πολυπόθητη επιστροφή στην κανονικότητα και στις αγορές.
Αυτές λοιπόν είναι οι αιτιάσεις της κας Μιράντας Ξαφά οι οποίες πόρω απέχουν από την πραγματικότητα υπηρετούν δε δουλικά τα συμφέροντα όσων είναι οικονομικά δυνατοί έναντι των αδυνάμων. Η συντάκτρια του άρθρου έχει <<ξεχάσει>> τις ευθύνες αυτών που άσκησαν οικονομικές πολιτικές και ένα μέρος της ευθύνης ανήκει στους ομοιδεάτες της που ήταν αναποτελεσματικοί και χρησιμοποίησαν τα χρήματα των ασφαλιστικών ταμείων σαν δεξαμενή δανεισμού του Κράτους και Φορέων με χαμηλό επιτόκιο η και μηδενικό το δε αποκορύφωμα ήταν το ποντάρισμα στο χρηματιστήριο των αποθεματικών των ταμείων με υποχρεωτικό τρόπο και σε επενδύσεις ζημιογόνες.
Με διάφορες δικαιολογίες διαχωρίζονται οι ομάδες συνταξιούχων και επικεντρώνεται η κριτική σε αυτούς που είχαν ηλικία κάτω των 60 ετών κατά την έκδοση των συντάξεων ξεχνώντας ότι τότε οι αποδοχές τους ήταν πολλαπλάσιες του ποσού της σύνταξης που τους δίδεται και ότι οι ασφαλιστικές εισφορές που πληρώθηκαν αντιστοιχούσαν σε 14 μηνών αποδοχές.
Απροκάλυπτα πλέον ο ΣΕΒ ζητεί την περικοπή των συντάξεων ως… διαρθρωτικό μέτρο (σ.σ. κάτι που ούτε το ΔΝΤ δέχεται πλέον!) και μάλιστα σε μία ανερμάτιστη ανάλυση που συνδέει τις συντάξεις με την… ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις, «εισηγείται» την περικοπή τους για να διασωθούν, λέει, άλλες φοροαπαλλαγές, όπως για παράδειγμα στη φορολογία των επιχειρήσεων.
Συνολικά, η ελληνική οικονομία, που βρίσκεται ήδη κάτω από την πίεση των αναδυόμενων αρνητικών εξελίξεων στο παγκόσμιο πεδίο, έχει αρχίσει σταδιακά να επηρεάζεται και από τις τεκταινόμενες εγχώριες πολιτικές εξελίξεις, καθώς η χώρα εισέρχεται σε μία παρατεταμένη προεκλογική περίοδο. Αυτό θέτει σε κίνδυνο τη μακροοικονομική σταθερότητα, που κατακτήθηκε με τεράστιο κόστος για την ελληνική κοινωνία.
Άρα, ας κόψουμε τις συντάξεις στην Ελλάδα για να σώσουμε την παγκόσμια οικονομία!
Εμείς οι ρεαλιστές Οικονομολόγοι που βλέπουμε τη χώρα σαν ολότητα και τη κοινωνία σαν ένα σύνθετο στοιχείο που πρέπει να υποστηριχθεί έχουμε να αντιπαραθέσουμε τους εξής λόγους.
1 Η εμμονή και επιμονή του ΔΝΤ να μειωθούν περαιτέρω οι συντάξεις, δεν πέρασαν στο “συμβιβασμό” του Τρίτου Προγράμματος τον Αύγουστο του 2015. Επανήλθαν ωστόσο με εκβιαστικό τρόπο στο κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης τον Μάϊο του 2017, απειλώντας ουσιαστικά με πολιτικό αδιέξοδο.
2.Η (τακτική) υποχώρηση της κυβέρνησης και η αποδοχή να γίνουν μειώσεις στις συντάξεις που έχουν προσωπική διαφορά (περίπου 1 στις 3 συντάξεις) από την 1.1.2019, παρά την μη συμφωνία (τότε και τώρα) και των ευρωπαίων αξιωματούχων στο συγκεκριμένο μέτρο, αξιοποιήθηκε από διάφορες πλευρές για να “μουτζουρώσει” την καθαρή έξοδο της χώρας από το τρίτο πρόγραμμα και τον μνημονιακό κύκλο.
3.Πέρα όμως από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις υπάρχει η απειλή να υποστούν οι συνταξιούχοι άλλη μια μείωση των αποδοχών τους και περαιτέρω επιδείνωση του βιοτικού τους επιπέδου.
4. Σύμφωνα με την μελέτη των, Σάββα Γ. Ρομπόλη Ομ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου και Βασίλειου Γ. Μπέτση, Υποψ. Διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου, δεν πρέπει να μειωθούν περαιτέρω από 1/1/2019. Η αναλυτική μελέτη των δύο καθηγητών καταλήγει σε δύο βασικά συμπεράσματα σύμφωνα με τα οποία:
5.Η μή μείωση των συντάξεων από το 2019 δεν επηρεάζει τον δείκτη συνταξιοδοτικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ (παραμένει μέχρι το όριο του 16% έως το 2060), ενώ επίσης δεν συνιστά εμπόδιο για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Αντιθέτως αποτρέπει υφεσιακές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, ενώ απομακρύνει την επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου των συνταξιούχων.
Ζούμε σε εποχές που οι συντηρητικές πολιτικές πλήττουν καίρια πολλά αγαθά γιατί οι ιδέες των συντηρητικών γίνονται πραγματικότητα και αυτό πολλές φορές ισοδυναμεί με βαρβαρότητα κάτι παραπάνω ήξερε ο αρχιτέκτονας του νεοφιλελευθερισμού όταν μιλούσε για το οικονομικό σύστημα του καπιταλισμού. Η ιστορία καταδεικνύει ότι ο καπιταλισμός είναι αναγκαία συνθήκη για την πολιτική ελευθερία. Δεν είναι όμως και ικανή συνθήκη .Milton Friedman, 1912 – 2006, Αμερικανός οικονομολόγος και αυτό ζούμε στην Ελλάδα του σήμερα με την οικονομική απαξίωση των συντάξεων πολλών ανθρώπων σε επίπεδο εισοδήματος μετά τη φορολογία.
*Οικονομολόγου-Φοροτεχνικού