*Του Κωνσταντίνου Κωνσταντή
Το GREAT SEA INTERCONNECTOR είναι ένα από τα πιο κρίσιμα και πολυσυζητημένα έργα των τελευταίων μηνών. Το ΕΤΕΚ αντιλαμβανόμενο την σημασία ενός τέτοιου μεγαλεπήβολου στόχου, πρόσφατα συγκάλεσε σύσκεψη με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων, ακαδημαϊκών και πρώην αξιωματούχων στον τομέα του ηλεκτρισμού κατά την οποία αντηλλάγησαν απόψεις, έγιναν εκτιμήσεις και κυρίως τέθηκαν προβληματισμοί ή επιφυλάξεις και σημεία που χρήζουν προσοχής ή και περαιτέρω διαχείρισης.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το έργο της διασύνδεσης είναι η τρίτη στρατηγική δράση που επιχειρείται, χωρίς ωστόσο τη βέλτιστη εξέλιξη στα ενεργειακά δρώμενα γεγονός που δεικνύει ότι υπάρχει συστημικό πρόβλημα.
Σε ό,τι αφορά τον GREAT SEA INTERCONNECTOR η Δημοκρατία είναι μπροστά σε ένα δύσκολο σταυροδρόμι. Ελλείψει δεδομένων, γίνεται κυρίως ποιοτική και όχι ποσοτική αξιολόγηση. Συνεπώς, σχετικά με καίρια ζητήματα που αναφύονται δεν μπορούν να δοθούν σαφείς απαντήσεις ούτε να απαντήσει κανείς με «ναι» ή «όχι». Το έργο, έχει απασχολήσει τη Βουλή, έτυχε εκτενούς δημοσιογραφικής κάλυψης ενώ έντονες ήταν και οι δημόσιες παρεμβάσεις ενδιαφερόμενων ή και εμπλεκόμενων. Αναμενόμενο, καθώς πρόκειται για ένα πολυδάπανο και πολύπλοκο έργο. Δεν έλειψαν ωστόσο οι υπερβολές ή η επιλεκτική παρουσίαση μεμονωμένων πτυχών και σ’ αυτό βοήθησε η αδιαφάνεια γύρω από το έργο, η οποία εν πολλοίς αδικαιολόγητα παραμένει.
Είναι σημαντικό να σημειωθούν, προς ενημέρωση της κοινής γνώμης αλλά και του τρέχοντος δημόσιου διαλόγου τα συμπεράσματα της συζήτησης που διεξήχθη στο ΕΤΕΚ:
1. Η απουσία της ΑΗΚ, υπό οποιανδήποτε της μορφή από τον δημόσιο διάλογο για ένα τόσο σημαντικό έργο δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητη ενώ φαίνεται πώς δεν υπάρχει επαρκής συντονισμός από πλευράς των αρμόδιων αρχών. Συνεπώς, αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η διαχείριση του έργου θα μπορούσε να ήταν καλύτερη.
2. Μια ιδιαίτερη πτυχή του έργου, που δεν έτυχε της πρέπουσας σημασίας, είναι η επιμελής καταγραφή των ρίσκων, η προσεκτική αξιολόγηση τους, η προσπάθεια ποσοτικοποίησης τους και η κατάστρωση ενός πλάνου περιορισμού ή διαχείρισης τους.
3. Το έργο είναι μοναδικό από πλευράς βάθους πόντισης του καλωδίου κάτι που δημιουργεί ειδικές τεχνικές προκλήσεις και αυξάνει το ρίσκο υπέρβασης του εγκεκριμένου προϋπολογισμού. Δυστυχώς, φαίνεται να μην είναι γνωστές οι σχετικές ρήτρες της συμβάσης του φορέα υλοποίησης και του βασικού υπεργολάβου του έργου, για να αξιολογηθεί με περισσότερη ασφάλεια η πτυχή αυτή.
4. Υπάρχουν γεωπολιτικά ή και λειτουργικά ρίσκα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη κατά την αξιολόγηση και να γίνει ένα πλάνο διαχείρισης τους. Από τη άλλη, εάν και όταν τελικά υλοποιηθεί το έργο θα συνεισφέρει κάπως στη μείωση του ρίσκου που δημιούργησε η συγκέντρωση της πλειοψηφίας των ενεργειακών υποδομών στο Βασιλικό.
5. Η εκτενής και διάσπαρτη χρήση χημικής αποθήκευσης, με τη χρήση συσσωρευτών, που είναι η σημερινή επικρατούσα τεχνολογία, δεν στερείται προβλημάτων, περιβαλλοντικών και άλλων ρίσκων. Συνεπακόλουθα, δεν μπορεί αβασάνιστα να θεωρηθεί ως δόκιμη κύρια εναλλακτική.
6. Γίνεται προσπάθεια αξιολόγησης του έργου, έχοντας υπόψη τα δεδομένα του σήμερα ή του άμεσου μέλλοντος. Το έργο, ωστόσο, αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2030 και να έχει διάρκεια ζωής τουλάχιστον 30 χρόνια.
7. Παρόλο που η λογική δείχνει τη χρήση της διασύνδεσης για εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (η μεσοσταθμική οριακή τιμή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα είναι χαμηλότερη από αυτήν της Κύπρου), κάτι που θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη ανταγωνισμού και στο να μειωθεί το κόστος ηλεκτρισμού στον καταναλωτή, η προοπτική εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας σε συγκεκριμένους μήνες ή και ώρες της ημέρας μετά το 2030, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Τουναντίον, μπορεί να είναι σημαντική.
8. Κατά το δημόσιο διάλογο σχολιάστηκε ότι η απουσία χρηματορών της τάξης των 25-30 εκατ. ευρώ ανά έτος πριν τη λειτουργία, δεν είναι τόσο σημαντική. Από την άλλη όμως δεν είναι και αμελητέα, κυρίως αν οδηγήσει σε ανατροπή της αντίστοιχης απόφασης του Ελλαδίτη Ρυθμιστή. Το έργο έχει ρυθμιζόμενα διασφαλισμένη, καθορισμένη απόδοση πάνω στο επενδυμένο κεφάλαιο, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη το κόστος δανεισμού.
9. Σε κάθε περίπτωση, προέχει η προσεκτική στάθμιση όλων των παραμέτρων και η αξιολόγηση του οφέλους του έργου στην κυπριακή οικονομία και στον καταναλωτή, σε αντιπαραβολή με το δεδομένο υψηλό κόστος και το ρίσκο που αναλαμβάνεται. Το πρόβλημα των χρηματοροών είναι δευτερεύον, κυρίως εάν ακόμη αμφιταλαντευόμαστε για το αν η σχέση όφελος – κόστος – ρίσκο έχει θετικό πρόσημο για την Κύπρο.
10. Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις για την αξιολόγηση του έργου είναι ότι προϋποθέτει τον καθορισμό των παραδοχών βασικού σεναρίου και τη ποσοτική εκτίμηση παραμέτρων του μακρινού μέλλοντος. Μεταξύ άλλων αυτές αφορούν τις εγχώριες και γειτονικές ενεργειακές ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια / προφίλ αυτών, το βαθμό εμβάθυνσης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μεταξύ κρατών μελών, στοιχεία κόστους, το επίπεδο ωριμότητας / κόστους εναλλακτικών τεχνολογιών κ.ο.κ.
Συμπερασματικά, αναγνωρίζεται ότι το έργο είναι σημαντικό και αποτελεί στρατηγικό στόχο που εντάσσεται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδιασμού. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι η υλοποίηση του δεν θα δώσει από μόνη της λύση, ούτε αποτελεί τη λύδια λίθο σε όλα τα σημερινά ενεργειακά μας προβλήματα. Ούτε, όμως, θα αποτελέσει το καίριο πλήγμα στις εγχώριες ενεργειακές επενδύσεις και ούτε θα δημιουργήσει ασήκωτο άχθος για τον καταναλωτή ή για την κυπριακή οικονομία.
Από την άλλη τυχόν ναυάγιο του έργου δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ανυπολόγιστη και μη αναστρέψιμη επίπτωση, ως προς τον στόχο για μια κοινωνικά και οικονομικά δίκαιη πράσινη μετάβαση. Ο ρυθμός ωρίμανσης των ενεργειακών τεχνολογιών και η τάση προς τη διάσπαρτη παραγωγή, την ιδιοκατανάλωση, τη χρήση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων ως διαδραστικό μέρος του δικτύου, οι δυνατότητες των ενεργειακών κοινοτήτων και του υδρογόνου κ.ο.κ. είναι παράγοντες που με σωστό προγραμματισμό και καλή διαχείριση μπορούν να μας οδηγήσουν στο στόχο και χωρίς τη διασύνδεση.
Ο καλύτερος τρόπος να προβλέψουμε το μέλλον είναι να φροντίσουμε να το διαμορφώσουμε εμείς. Με ή χωρίς διασύνδεση. Στο χέρι μας είναι. Και να θυμόμαστε ότι όσο σημαντική είναι η απόφαση στο δίλημμα που έχουμε ενώπιον μας, άλλο τόσο σημαντική είναι η διαχείριση της απόφασης αυτής.
*Πρόεδρος ΕΤΕΚ