FT: Πως θα επηρεαζόταν η οικονομία αν καταργούσαμε τα Χριστούγεννα;

Πώς θα ήταν τα πράγματα αν το πνεύμα των Χριστουγέννων δεν έφερνε δώρα και δεν προκαλούσε φρενίτιδα αγορών; Θα κατέρρεε, άραγε, η παγκόσμια οικονομία; Η αλήθεια είναι ότι τα ερωτήματα δεν μπορούν να βρουν καν μια στοιχειωδώς ευκρινή απάντηση, καθώς αποτελούν μέρος μιας υπόθεσης εργασίας. Η ταύτιση των γιορτινών ημερών με την… έξοδο στις αγορές είναι τόσο άμεση και δεδομένη που ουδείς μπορεί να φανταστεί τα Χριστούγεννα δίχως τη βασική τους προϋπόθεση: την ανταλλαγή δώρων.

Ο Τιμ Χάρφορντ επεξεργάζεται αυτή την καινοφανή ιδέα και γράφει στους Financial Times ένα άρθρο που βρίθει υπαινιγμών, οικονομικών αναλύσεων και αναφορών στις καταναλωτικές συνήθειες των ημερών. Φέρνει το παράδειγμα της Ημέρας των Ευχαριστιών που το 1939 έγινε σημείο τριβής στις ΗΠΑ. Εκείνη την χρονιά η Ημέρα των Ευχαριστιών θα έπεφτε στις 30 Νοεμβρίου, που ήταν η τελευταία πιθανή ημερομηνία. Επειδή θεωρείται κακή αρχή να αγοράζει χριστουγεννιάτικα προϊόντα προτού περάσει η Ημέρα των Ευχαριστιών, εκτιμήθηκε ότι εκείνη την χρονιά, η χριστουγεννιάτικη καταναλωτική περίοδος θα ήταν ιδιαίτερα μικρή.

Υπό το φόβο μιας πιθανής κατάρρευσης των αγορών, ο Φράνκλιν Ρούσβελτ εξήγησε στους Αμερικανούς πολίτες πως από τη στιγμή που η Ημέρα των Ευχαριστιών ήταν ομοσπονδιακή γιορτή, ήταν αρμοδιότητα του προέδρου να ορίσει την ημερομηνία εορτασμού της. Κι έτσι, επέλεξε ότι η Ημέρα των Ευχαριστιών θα γιορταζόταν στις 23 Νοεμβρίου.

Η απόφασή του προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση του υποψηφίου των Ρεπουπλικανών, Άλφρεντ Λάντον (ηττήθηκε από τον Ρούσβελτ το 1936), ο οποίος συνέκρινε αυτή την αυθαιρεσία με πράξεις του Αδόλφου Χίτλερ. Το παράδοξο του πράγματος είναι ότι για περίπου δύο χρόνια η μισή χώρα γιόρταζε την Ημέρα των Ευχαριστιών με την παλαιά ημερομηνία και η άλλη μισή με τη νέα που υιοθέτησε ο Ρούσβελτ. Σε δύο πολιτείες έγιναν και οι δύο ημέρες αργίες.

Το ερώτημα παραμένει

Το ερώτημα, λοιπόν, παραμένει ενεργό. Είναι τα Χριστούγεννα η καλύτερη περίοδος για να ξοδεύει κανείς τα χρήματά του και αν αυτό αλλάξει, θα υπάρξει άμεση αντίδραση στην οικονομία; Φαίνεται πως η απάντηση ενός εκάστου έχει να κάνει με τις πολιτικές πεποιθήσεις του. Οι συντηρητικοί λένε πως τα Χριστούγεννα βοηθούν την οικονομία. Οι φιλελεύθεροι λένε πως από μακροοικονομικής άποψης είναι ανεκτίμητα.

Οι απόψεις είναι σαν τα δώρα. Έχουν ωραίο περιτύλιγμα, αλλά ποτέ δεν ξέρεις τι κρύβουν μέσα. Πρέπει να το δεις να συμβαίνει για να κρίνεις. Υπάρχει η άποψη που λέει πως η οικονομία θα συνεχίσει να υπάρχει και χωρίς τη χριστουγεννιάτικη δαπάνη. Απλώς, η συγκεκριμένη δαπάνη θα μπορούσε να… απλωθεί μέσα στο χρόνο, μέσω άλλων αφορμών. Γράφει ο Χάρφορντ: «Πράγματι, η κατάργηση των Χριστουγέννων μπορεί να δώσει ήπια ώθηση στην ευημερία μας μακροπρόθεσμα, καθώς το στρίμωγμα όλων αυτών των δαπανών σε τόσο λίγες εβδομάδες, δημιουργεί πιέσεις στα εργοστάσια και τις αλυσίδες προσφοράς. Η εξομάλυνση των δαπανών μας μπορεί να αποδειχθεί πιο αποτελεσματική».Υπάρχει, βέβαια, και η κλασική άποψη που σημειώνει πως η ώθηση της οικονομίας μέσω δημοσίων δαπανών δεν αποδίδει. Εάν μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες, υποστηρίζουν, τότε η οικονομία θα προσαρμοστεί και ο ιδιωτικός τομέας θα πάρει την σκυτάλη.

Οι εξωγήινοι και ο Άγιος Βασίλης

Ο κ. Balls, ο σκιώδης υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας, καθώς και άλλοι γνωστοί Αμερικανοί οικονομολόγοι, υπέρμαχοι της δημοσιονομικής ώθησης στην οικονομία, όπως ο Κρούγκμαν και ο Σάμερς, όλοι αυτοί έχουν μια διαφορετική άποψη. Ο Κρούγκμαν σχολίασε κάποτε ότι ο πανικός για μία επίθεση εξωγήινων θα βοηθούσε την οικονομία επειδή θα ανάγκαζε την κυβέρνηση να αυξήσει και πάλι τις δημόσιες δαπάνες. Αφού δεν υπάρχουν εξωγήινοι, έχουμε τον Άγιο Βασίλη.

Η Κεϊνσιανή άποψη για το πώς λειτουργεί η οικονομία διαφέρει θεμελιωδώς από την κλασική άποψη: υποστηρίζει ότι η προσφορά δεν δημιουργεί αυτομάτως ζήτηση. Εάν καταργηθούν λοιπόν, τα Χριστούγεννα, (ή εάν μία χρηματοοικονομική κρίση καταρρακώσει την εμπιστοσύνη του κόσμου και εκμηδενίσει το διαθέσιμό εισόδημά τους), οι καταναλωτές θα δαπανούν λιγότερο. Σε αυτή την περίπτωση, η προσαρμογή των τιμών μπορεί να μην τους πείσει να αλλάξουν τρόπο σκέψης. Μπορεί μάλιστα να μην υπάρξουν προσαρμογές τιμών. Εάν εξαφανιστούν οι χριστουγεννιάτικες δαπάνες, μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να καλύψει το κενό η οικονομία. Αυτά τα εργοστάσια θα εξακολουθούν να υπάρχουν και οι εργαζόμενοι θα παραμένουν διαθέσιμοι – αλλά θα βρίσκονται σε αδράνεια.