Στην σκιά της μετάλλαξης Όμικρον πλησιάζει η Ελλάδα την ώρα που ολοένα και περισσότερες χώρες λαμβάνουν νέα μέτρα ενώ κάποιες από αυτές, επιβάλλουν ακόμα και lockdown, προκειμένου να αποφύγουν τα χειρότερα, όπως ένα νέο κύμα της πανδημίας.
Οι αρμόδιες επιστημονικές και υγειονομικές αρχές έχοντας μόλις θέσει υπό έλεγχο το τέταρτο από την αρχή της πανδημίας κύμα -και δεύτερο μέσα στο έτος που διανύουμε- βρίσκονται επί ποδός και ετοιμάζονται να… υποδεχτούν, μαζί με το νέο έτος, και το πέμπτο πανδημικό ξέσπασμα στην Ελλάδα.
Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε χθες σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου υπό τον πρωθυπουργό, παρουσία του Σωτήρη Τσιόδρα προκειμένου να αποσαφηνιστεί ποια πρέπει να είναι η στρατηγική της χώρας μας τις επόμενες ημέρες και εάν πρέπει ληφθούν νέα μέτρα, αλλά και ποια πρέπει να είναι αυτά. Έτσι, σύμφωνα με πληροφορίες, στο τραπέζι υπάρχει πρόταση για αυξημένο τεστινγκ την περίοδο των εορτών ώστε να υπάρχει καλύτερη ιχνηλάτιση των κρουσμάτων και ειδικά της μετάλλαξης Όμικρον.
Οι πληροφορίες λένε ότι ένα τέτοιο μέτρο είναι δύσκολο να εφαρμοστεί τα Χριστούγεννα, και οι όποιες αποφάσεις θα ληφθούν μέσα στην εβδομάδα και θα αφορούν στην Πρωτοχρονιά και θα ανακοινωθούν την Τρίτη ή την Τετάρτη.
Τα επόμενα 24ωρα μάλιστα αναμένεται να συνεδριάσει και η επιτροπή των επιστημόνων η οποία θα λάβει και τις αποφάσεις. Βασικό στοιχείο του σκεπτικού πίσω από το τέστινγκ σε εμβολιασμένους και μη είναι να υπάρχει συνολική επιδημιολογική εικόνα του πληθυσμού. Την ίδια ώρα σύμφωνα με τις πληροφορίες, τα όποια μέτρα είναι πιθανόν να ισχύσουν για την Πρωτοχρονιά και όχι για τα Χριστούγεννα, ενώ φαίνεται, από τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις των κυβερνητικών στελεχών αλλά και των επιστημόνων πως δεν θα υπάρξει lockdown.
Κάτι που επισημαίνουν οι επιστήμονες είναι πως υπάρχουν δύο λόγοι πίσω από την εγρήγορση στη λήψη μέτρων. Αφενός η αυξημένη μεταδοτικότητα της μετάλλαξης Όμικρον τρομάζει για τις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν στα εθνικά συστήματα υγείας και αφετέρου είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει καθυστέρηση στην όποια μετάδοση καθώς οι μελέτες δείχνουν ότι η τρίτη δόση του εμβολίου παρέχει πιο ενισχυμένη προστασία έναντι της μετάλλαξης Όμικρον.
Παράλληλα ήδη εφαρμόζονται στοχευμένα μέτρα για τους ταξιδιώτες της εορταστικής περιόδου με τεστ στις πύλες εισόδου και για την ενίσχυση του εμβολιαστικού τείχους, όπως η χορήγηση της αναμνηστικής δόσης εμβολίου στο τρίμηνο από τη δεύτερη δόση και ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των ατόμων ηλικίας άνω των 60 χρόνων.
Και αυτό το κύμα, όπως τα δύο προηγούμενα, οφείλεται σε ένα μεταλλαγμένο στέλεχος του κορωνοϊού: μετά το στέλεχος «Alpha» (βρετανική μετάλλαξη) του περασμένου Φεβρουαρίου – Μαρτίου και το «Delta» (ινδική μετάλλαξη) που κυριάρχησε το καλοκαίρι, η μετάλλαξη «Omicron» είναι εκείνη που θα κυριαρχήσει το πρώτο δίμηνο του 2022. Από τα μέσα Ιανουαρίου και μετά τα ημερήσια κρούσματα που θα καταγράφονται θα είναι 50% «Delta» και 50% «Omicron», με την κυριαρχία της δεύτερης να παγιώνεται έως το τέλος Φεβρουαρίου, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Το μέγεθος της έντασης του κύματος που έρχεται δεν μπορεί να εκτιμηθεί ακόμη από τους επιστήμονες με ασφάλεια, ωστόσο είναι βέβαιο ότι ο εμβολιασμός παραμένει το ισχυρό όπλο για την ανάσχεσή του.
Η αναμνηστική δόση του εμβολίου θεωρείται κομβικής σημασίας για την προστασία των πολιτών από σοβαρή λοίμωξη COVID-19 και νοσηλεία, ιδίως για όσους περιλαμβάνονται στην πλέον ευάλωτη ηλικιακή ομάδα, άνω των 60 χρόνων. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία -που δεν θεωρούνται πάντως επαρκή- δείχνουν ότι η νέα παραλλαγή προκαλεί λιγότερο σοβαρή νόσο από τη μετάλλαξη «Delta». Ωστόσο, η μεγάλη μεταδοτικότητά της οδηγεί σε κίνδυνο να υπάρξει νέα πίεση στο ήδη επιβαρυμένο σύστημα υγείας της χώρας μας – έως και προχθές οι νοσηλευόμενοι λόγω κορωνοϊού ήταν περί τους 4.200, με τους 990 να βρίσκονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, Αυξημένης Φροντίδας, Ειδικών Λοιμώξεων και θαλάμους αρνητικής πίεσης. Προς το παρόν κυρίαρχο μεταλλαγμένο στέλεχος στην Ελλάδα παραμένει το «Delta», που εντοπίζεται στο 99,91% των τελευταίων δειγμάτων κορωνοϊού που ελέγχθηκαν. Ωστόσο, η εκκίνηση της μετάλλαξης «Omicron» έγινε δυναμικά.
Από τις 6 Νοεμβρίου μέχρι και τις 13 Δεκεμβρίου και από τον έλεγχο 1.173 δειγμάτων που επιλέχθηκαν τυχαιοποιημένα ή/και στοχευμένα, ταυτοποιήθηκαν 17 κρούσματα κορωνοϊού με την παραλλαγή «Omicron». Περισσότερα από τα μισά εντοπίστηκαν στην Κρήτη – συγκεκριμένα, τα δύο βρέθηκαν στο Ηράκλειο, τα οκτώ στο Λασίθι και ένα στα Χανιά. Τρία κρούσματα ανιχνεύτηκαν στην Αττική και άλλα τρία στη Λακωνία. Από τα 17, τα 11 είναι εγχώρια, δηλαδή δεν έχουν ιστορικό ταξιδιού, ενώ ιδιαίτερη ανησυχία σε αυτή την αρχική φάση της εξάπλωσης της μετάλλαξης προκαλεί το γεγονός ότι αναφέρονται και «ορφανά» κρούσματα, δηλαδή ανιχνεύτηκε η παραλλαγή «Omicron» χωρίς τα άτομα να έχουν συσχέτιση με ταξίδι ή να είναι επαφή άλλου γνωστού κρούσματος.
Ανατροπή
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η διασπορά της «Omicron» στη χώρα μας είναι πιο μεγάλη απ’ ό,τι μαρτυρούν τα δείγματα που ταυτοποιήθηκαν, γεγονός που θα ανατρέψει την πτωτική πορεία της πανδημίας που καταγράφεται τις τελευταίες εβδομάδες. Ιδίως σε περιοχές όπου καταγράφεται έντονη αυξητική τάση των κρουσμάτων, οι επιστήμονες θεωρούν ευρεία την εξάπλωση του συγκεκριμένου στελέχους, το οποίο άλλωστε διακρίνεται για την υψηλή μεταδοτικότητά του. Για παράδειγμα, οι περιοχές της Λακωνίας, της Λευκάδας, του Λασιθίου, των Χανίων, του Ηρακλείου βρίσκονται στο μικροσκόπιο των Αρχών καθώς τα δεδομένα δηλώνουν αιφνίδια έξαρση, με την «Omicron» να αποτελεί τον πιο πιθανό παράγοντα αυτής της πυροδότησης της πανδημίας. Σε άλλες περιοχές, όπως στις Σποράδες, στη Νάξο, στη Λήμνο, στην Ευρυτανία, στην Καβάλα έχει αυξηθεί η μέση ηλικία των μολύνσεων (μεταξύ 43 και 45 ετών), προκαλώντας ανησυχία για αυξημένες νοσηλείες σε αυτούς τους πληθυσμούς.
H μεταδοτικότητα
«Η διασπορά της “Omicron” και στη χώρα μας είναι γεγονός. Είναι σαφές ότι δεν πρόκειται για τα 17 κρούσματα που έχει ταυτοποιήσει το Εθνικό Δίκτυο Γονιδιωματικής Επιτήρησης, αλλά είναι πολλαπλάσια», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών του ΑΠΘ Δημοσθένης Σαρηγιάννης. Σύμφωνα με τον καθηγητή, «πρώιμα δεδομένα δείχνουν ότι ένα άτομο μολυσμένο με την “Omicron” μπορεί να μολύνει πολλαπλάσιο αριθμό ατόμων σε σύγκριση με το αρχικό στέλεχος του κορωνοϊού. Ο ρυθμός αναπαραγωγής του αρχικού στελέχους είναι δύο, δηλαδή ένας ασθενής κολλούσε άλλους δύο. Αυτό που φαίνεται είναι ότι η “Omicron” έχει τετραπλάσια μεταδοτικότητα σε σχέση με το αρχικό στέλεχος της Γουχάν, δηλαδή ένας κολλάει οκτώ. Αυτό σημαίνει ότι τα 17 άτομα που έχουν επιβεβαιωθεί ότι μολύνθηκαν με την παραλλαγή “Omicron” του κορωνοϊού μπορεί να την έχουν μεταδώσει έως και σε 136 άτομα. Εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις αυτές, είναι προφανές πως θα αυξηθούν πολύ και οι νοσηλείες, ανεξάρτητα από το αν η λοίμωξη που προκύπτει από την “Omicron” είναι πιο ήπια».
Σύμφωνα με το ECDC, τα δεδομένα είναι επί του παρόντος πολύ περιορισμένα για να αξιολογηθεί πόσο σοβαρά συμπτώματα προκαλεί η νέα μετάλλαξη, ωστόσο η αυξημένη μεταδοτικότητα και η επακόλουθη εκθετική αύξηση των κρουσμάτων προβληματίζουν πολύ τους επιστήμονες που θεωρούν πολύ πιθανό να προκληθεί κύμα πρόσθετων νοσηλειών και θανάτων.
Το χρονικό διάστημα κατά το οποίο θα επελαύνει η «Omicron» μέχρι την επικράτησή της στη χώρα μας δεν μπορεί να εκτιμηθεί με ακρίβεια από τους ειδικούς, που παρακολουθούν βεβαίως με ενδιαφέρον την ταχύτατη πορεία της νέας μετάλλαξης στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
«Ο χρόνος που θα χρειαστεί για να κυριαρχήσει η “Omicron” στην Ελλάδα θα εξαρτηθεί από τα εισαγόμενα κρούσματα της εορταστικής περιόδου, από την εμβολιαστική κάλυψη της περιοχής όπου θα κινηθούν τα εισαγόμενα κρούσματα και φυσικά από την τήρηση των μέτρων από όλους μας», τονίζει στο «ΘΕΜΑ» ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, επιστημονικός σύμβουλος του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημήτρης Παρασκευής.
Μάλιστα, αυτή η εβδομάδα θεωρείται σημαντική για τους ειδικούς, καθώς θα επιτρέψει να σχηματιστεί πιο καθαρή εικόνα για τα μεταλλαγμένα στελέχη, τόσο μέσα από τον έλεγχο του Δικτύου Γονιδιωματικής Επιτήρησης που θα ελέγξει δείγματα από τις 13 Δεκεμβρίου και μετά όσο και από τα δείγματα που θα ελεγχθούν από τη δεξαμενή των ταξιδιωτών από σήμερα το πρωί και μετά. Υπενθυμίζεται ότι από σήμερα, Κυριακή, όποιος άνω των 5 ετών θέλει να εισέλθει στην Ελλάδα από οποιαδήποτε πύλη και με οποιοδήποτε μέσο χρειάζεται είτε αρνητικό μοριακό τεστ (PCR) 72 ωρών είτε rapid 24 ωρών, με τη δυνατότητα αυτή να δίνεται προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ταξιδιώτες εν μέσω εορτών και ημέρες που τα εργαστήρια θα είναι κλειστά. «Θα είναι εβδομάδα-οδηγός, καθώς ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη κύμα επιστροφής φοιτητών και εργαζομένων από τη Βρετανία και χώρες της Ευρώπης προς την Ελλάδα λόγω των εορτών. Αναμένουμε με ενδιαφέρον ποια θα είναι η εικόνα που θα αποτυπωθεί στους ελέγχους σχετικά με τη μετάλλαξη “Omicron”», επισημαίνει ο κ. Παρασκευής.
Η τρίτη δόση
Ολα τα δεδομένα συνηγορούν ότι προς το παρόν τα κρούσματα θα κινηθούν στον σημερινό ρυθμό έως και τις γιορτές, με τον νέο χρόνο όμως να αναμένεται και πάλι αυξημένος αριθμός κρουσμάτων κορωνοϊού. «Οσο περισσότερο καθυστερήσουμε την ευρεία διασπορά της μετάλλαξης “Omicron”, τόσο περισσότερο θα ωφεληθούμε. Θα αυξηθεί ο αριθμός των εμβολιασμένων ατόμων, τόσο με την πρώτη δόση, ιδίως για τους άνω των 60 χρόνων, όσο και με την αναμνηστική δόση. Είναι σημαντικό να προλάβουμε εμβολιασμούς και συνεπώς θωρακισμένους ανθρώπους, ακόμη και για λίγες ημέρες. Το νέο κύμα είναι βέβαιο ότι θα σηκωθεί τον Ιανουάριο. Αυτό που δεν είναι σίγουρο είναι η έντασή του. Υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες να είναι ήπιο, δεν θα έχει τη σφοδρότητα, π.χ., του δεύτερου ή του τρίτου κύματος, όταν δεν είχε γίνει καθολικός εμβολιασμός. Σε αυτό το κύμα επίσης φαίνεται καθαρά πως η αναμνηστική δόση θα είναι κομβική για την ενίσχυση του πληθυσμού και την προστασία του έναντι του νέου στελέχους. Οσο υψηλότερο ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης υπάρχει σε μια περιοχή, τόσο θα δυσχεραίνεται η κυκλοφορία της “Omicron”», τονίζει ο κ. Παρασκευής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία μελετών για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι του μεταλλαγμένου στελέχους «Omicron», που δημοσιοποίησαν οι εταιρείες Pfizer/BioNTech, η αναμνηστική δόση πολλαπλασίασε τα αντισώματα κατά 25 φορές σε σύγκριση με ό,τι συμβαίνει με τις δύο δόσεις. Επίσης, τα έως τώρα στοιχεία δείχνουν με σαφήνεια ότι όσοι έχουν νοσήσει έχουν υψηλό κίνδυνο να επαναμολυνθούν με το νέο μεταλλαγμένο στέλεχος, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να εμβολιαστούν εφόσον έχει συμπληρωθεί το απαιτούμενο διάστημα (τρεις μήνες) από τη λοίμωξη COVID-19. Εκτός από την αναγκαιότητα και το επείγον του εμβολιασμού, οι ειδικοί υπογραμμίζουν την αξία των ελέγχων, κατ’ αρχάς, μέσω των αυτοδιαγνωστικών τεστ που έχουν χορηγηθεί ήδη δωρεάν σε όλους τους πολίτες. «Η αξία των self tests είναι αδιαμφισβήτητη. Ο αυτοδιαγνωστικός έλεγχος που έγινε πέρυσι τον Απρίλιο, αρχικά στα σχολεία, συγκράτησε το τρίτο κύμα και το ίδιο συνέβη τον περασμένο Σεπτέμβριο με τον συστηματικό και τακτικό έλεγχο του μαθητικού πληθυσμού. Καταφέραμε να ελέγξουμε την πανδημία με τον έλεγχο και την έγκαιρη απομόνωση των παιδιών που ήταν ασυμπτωματικοί φορείς του κορωνοϊού. Επίσης, η αποκλιμάκωση αυτού του κύματος οφείλεται όχι μόνο στον εμβολιασμό, αλλά και στη διενέργεια των rapid tests στον ανεμβολίαστο πληθυσμό. Το ίδιο αποτέλεσμα θα έχει και η λήξη του πιστοποιητικού νόσησης», αναφέρει ο κ. Σαρηγιάννης. Επιπλέον, προτείνει να εφαρμοστεί η τηλεργασία αμέσως μετά τις γιορτές για να μη συνεχιστεί η κινητικότητα του πληθυσμού, συνεπώς και της «Omicron», ώστε να συγκρατηθεί εν τη γενέσει του χαμηλά το πέμπτο κύμα της πανδημίας.
Ατομική προστασία
Την ανάγκη διενέργειας self tests απ’ όλους τους πολίτες, εμβολιασμένους και μη, κατά την περίοδο των εορτών, ιδίως πριν από συναντήσεις και συναθροίσεις υπογραμμίζει και ο κ. Παρασκευής. «Με τον αυτοδιαγνωστικό έλεγχο θα εντοπιστεί τυχόν θετικό ασυμπτωματικό άτομο και θα κοπεί η αλυσίδα μετάδοσης. Είναι σημαντικό το θετικό self test να επιβεβαιώνεται και με περαιτέρω έλεγχο, και φυσικά σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος να οδηγεί τον ασθενή σε απομόνωση και περιορισμό ακόμη και από τους οικείους του», τονίζει ο καθηγητής.
Τέλος, με αφορμή τη μελέτη που την περασμένη εβδομάδα δημοσιεύτηκε σχετικά με την ταχεία αερογενή μετάδοση της μετάλλαξης «Omicron» σε σύγκριση με εκείνη προηγούμενων στελεχών κορωνοϊού, ο καθηγητής Σαρηγιάννης αναφέρει τη σημασία που έχει η χρήση μάσκας υψηλής προστασίας σε όλους τους κλειστούς χώρους και κυρίως στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Στα τελευταία μάλιστα θεωρεί πως είναι κομβικό να γίνονται σωστός εξαερισμός και απολύμανση, που θα μειώσουν το ιικό φορτίο και συνεπώς την έκθεση σε αυτό των επιβατών.
Σύμφωνα με τη μελέτη που έγινε από ειδικούς του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ, η «Omicron» πολλαπλασιάζεται 70 φορές πιο γρήγορα σε σχέση με την «Delta» στους βρόγχους, τους αεροφόρους σωλήνες που οδηγούν στους πνεύμονες, ενώ στο εσωτερικό των πνευμόνων πολλαπλασιάζεται 10 φορές πιο αργά από το αρχικό πανδημικό στέλεχος του ιού, κάτι που ίσως μετριάζει την ένταση των συμπτωμάτων.