Γράφει η Ελίνα Ασημακοπούλου*,
Όξινες τροφές
Η μέτρηση του pH ενός τροφίμου ή διαλύματος χαρακτηρίζει αν είναι όξινο, αλκαλικό ή ουδέτερο. Σε κλίμακα από το 0 ως το 14, όξινα χαρακτηρίζονται τα τρόφιμα ή διαλύματα με pH <7, αλκαλικά αυτά με pH >7 και ουδέτερα αυτά με pH=7. Για παράδειγμα, στο σώμα μας το pH του αίματος μας είναι ελαφρά αλκαλικό και κυμαίνεται μεταξύ 7,35 και 7,45. Το pH του σάλιου είναι μεταξύ 6,5 και 7,5 για να διευκολύνει τη διέλευση του φαγητού στον πεπτικό σωλήνα, ενώ το pH του στομάχου είναι αρκετά όξινο, 3,5 ή και χαμηλότερο, ώστε να διασπάται η τροφή με ευκολία.
Οι όξινες τροφές παρουσιάζουν όξινο pH, χαμηλότερο δηλαδή του 7. Σε αυτές ανήκουν πολλά φρούτα με έμφαση στα εσπεριδοειδή όπως λεμόνια, λάιμ, γκρέιπφρουτ και πορτοκάλια, οι ντομάτες και τα προϊόντα με βάση αυτήν, όπως η σάλτσα ντομάτας. Δηλαδή, τρόφιμα τα οποία κατά τ΄ άλλα θεωρούνται «υγιεινά και πλούσια σε σημαντικά θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά. Τι γίνεται λοιπόν με την κατανάλωσή τους;
Υγεία στομάχου / πεπτικού συστήματος
Ένας από τους κύριους λόγους για τον οποίο αποφεύγεται συνήθως η κατανάλωση όξινων τροφών είναι η παρουσία προβλημάτων του πεπτικού συστήματος όπως η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ). Μία κατάσταση κατά την οποία το περιεχόμενο του στομάχου μετακινείται προς τα πίσω, δηλ προς τον οισοφάγο, προκαλώντας ανεπιθύμητα συμπτώματα όπως καούρα, δυσπεψία και πόνο. H συχνότητα εμφάνισης των συμπτωμάτων και η ένταση τους σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη διατροφή. Συγκεκριμένα, επικρατεί η πεποίθηση πως η κατανάλωση όξινων τροφών επιβαρύνει κατά πολύ την κατάσταση. Ενώ τα όξινα φρούτα και λαχανικά μπορούν να ερεθίσουν προβλήματα ¨του πεπτικού όπως η ΓΟΠ, δε σημαίνει πως πρέπει να εκλείψουν από τη συνήθη δίαιτα. Ο συνδυασμός με άλλα τρόφιμα, ο τρόπος μαγειρέματος και η χρονική στιγμή κατανάλωσης τους μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το βαθμό επίδρασης που ενδέχεται να έχουν σε καταστάσεις όπως η ΓΟΠ.
Στοματική υγιεινή
Η βρώση όξινων τροφών και ροφημάτων επηρεάζει αρνητικά την υγεία των δοντιών αφού η έκθεση του σμάλτου σε όξινο περιβάλλον προκαλεί την εξασθένιση του. Η συχνή επαφή με όξινα τρόφιμα μπορεί να οδηγήσει σταδιακά στην αποδόμηση και καταστροφή του σμάλτου. Οι συνήθεις ύποπτοι που είναι υπεύθυνοι για τη διάβρωση των δοντιών λόγω όξινου pH είναι τα αναψυκτικά, τα ανθρακούχα ποτά, τα φρούτα και οι χυμοί τους.
Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως πρέπει να σταματήσει κάποιος να τρώει φρούτα και να πίνει χυμούς. Συνδυάζοντας το φρούτο ή το χυμό με κάποιο γαλακτοκομικό προϊόν όπως γάλα, τυρί ή γιαούρτι αυξάνεται το pH του στόματος και έτσι τα δόντια δεν κινδυνεύουν. Επίσης, ξεπλένοντας το στόμα με νερό μετά την κατανάλωση κάποιας όξινης τροφής το pH της στοματικής κοιλότητας επανέρχεται γρηγορότερα στα φυσιολογικά επίπεδα.
Αλκαλική διατροφή
Μία από τις τάσεις της εποχής, η αλκαλική διατροφή υποστηρίζει πως η αυξημένη κατανάλωση αλκαλικών τροφών, δηλαδή τροφών με pH 7 με 14 και ο περιορισμός των όξινων συμβάλλει στην αλκαλοποίηση του pH του αίματος και των ούρων προστατεύοντας έτσι τον οργανισμό από την εμφάνιση πολλών παθήσεων και δυσάρεστων καταστάσεων όπως η οστεοπόρωση και ο καρκίνος. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν είναι εφικτό αφού το ανθρώπινο σώμα έχει συγκεκριμένους μηχανισμούς που διατηρούν το αίμα εντός πολύ συγκεκριμένου εύρους τιμών pH. Αλίμονο αν αυτό επηρεαζόταν τόσο εύκολα από εξωτερικούς παράγοντες όπως η διατροφή. Μπορεί όμως να επηρεάσει και να αλλάξει το pH ούρων.
Στην αλκαλική διατροφή δεν έχει σημασία το pH των τροφίμων προς κατανάλωση όσο το pH των μεταβολικών καταλοίπων που αφήνουν μετά τη διαδικασία της πέψης. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ το λεμόνι έχει όξινο pH ανήκει στις αλκαλικές τροφές, αφού αφήνει αλκαλικό κατάλοιπο ενώ οι πρωτεϊνούχες τροφές θεωρούνται όξινες λόγω του όξινου κατάλοιπου που αφήνουν. Στις αλκαλικές τροφές ανήκουν όλα τα φρούτα και τα λαχανικά, ενώ στις όξινες που πρέπει να αποφεύγονται ανήκουν τα κρεατικά, τα γαλακτοκομικά, η ζάχαρη, οι ξηροί καρποί, τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τα έτοιμα φαγητά.
Στα θετικά της αλκαλικής διατροφής είναι η προαγωγή της κατανάλωσης άφθονων φρέσκων φρούτων και λαχανικών, τα οποία είναι ιδιαίτερα ωφέλιμα για την υγεία και ο περιορισμός των επεξεργασμένων τροφίμων και έτοιμων γευμάτων. Ωστόσο, πέραν αυτών, η εν λόγω διατροφή είναι ελλιπής και αδυνατεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του οργανισμού σε θρεπτικά συστατικά.
Εν κατακλείδι
Οι τροφές με όξινο pH όπως τα εσπεριδοειδή φρούτα και η ντομάτα αποτελούν εξαιρετική πηγή θρεπτικών συστατικών, αντιοξειδωτικών και φυτοχημικών συστατικών. Συστατικά τα οποία θα στερηθεί ο οργανισμός αν οι εν λόγω τροφές περιοριστούν ή εκλείψουν από τη διατροφή. Ακόμα και σε περιπτώσεις προβλημάτων του πεπτικού συστήματος όπως η ΓΟΠ ο πλήρης αποκλεισμός τους δεν ωφελεί πάντα. Είναι σημαντικό να εντοπιστεί πότε και ποια είναι τα τρόφιμα που ενδεχομένως επιδεινώνουν τα συμπτώματα και να περιοριστούν από το να αποκλειστούν όλα από το καθημερινό διαιτολόγιο.
*Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, BSc, Καλύβια Ατττικής
