Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σε ομιλία του ενωπιον της ολομέλειας του Στρασβούργου, παρουσίασε το όραμά του για το μέλλον της Ευρώπης, εστιάζοντας στις γεωπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Ανέφερε επίσης ότι « μπορεί να είναι ο Πρόεδρος που θα επιλύσει το κυπριακό».
Αυτούσια η ομιλία του ΠτΔ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – «This is Europe: Plenary debates with Leaders»
Αξιότιμη κυρία Πρόεδρε του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
Αξιότιμα Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
Θα ήθελα καταρχάς να ευχαριστήσω την Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ευγενική της πρόσκληση να βρίσκομαι σήμερα εδώ, τρεις και πλέον μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, για να μιλήσω ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώπιον όλων εσάς, για το πώς οραματίζομαι το παρόν και το μέλλον της Ένωσής μας. Το παρόν και το μέλλον των Ευρωπαίων πολιτών μας. Πώς πιστεύω ότι μαζί μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις κοινές προκλήσεις και να εξελίξουμε περισσότερο και πιο συνενωτικά την Ένωση για ένα λαμπρότερο μέλλον.
Η εμβληματική αυτή αίθουσα της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εδώ στο Στρασβούργο, είναι αρκετά γνώριμη σε μένα. Και ίσως είναι αυτή η πρότερη πορεία εγγύτητας και συνέργειας με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που μου δημιουργεί σήμερα όχι μόνο αίσθημα συγκίνησης αλλά πρωτίστως, αίσθημα ευθύνης, τώρα που η παρουσία μου είναι πλέον με την ιδιότητα του αρχηγού κράτους μέλους. Μέλους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Είναι για μένα εξαιρετική τιμή το να απευθύνομαι σε εσάς, τους εκλελεγμένους εκπροσώπους των Ευρωπαίων πολιτών, εδώ όπου κτυπά με αδιάλειπτους και δυνατούς παλμούς η καρδιά της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Είναι τιμή που συνεπάγεται χρέος επειδή γνωρίζω από πρώτο χέρι τον καθοριστικό σας ρόλο, ως προς την ποιότητα ζωής από άκρη σε άκρη των 27 χωρών μας, αλλά και ως προς την προοπτική ευημερίας, ειρήνης και ασφάλειας ολόκληρου του πλανήτη.
Κυρίες και κύριοι,
Είμαι εξ αυτών που πιστεύουν σθεναρά ότι η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί το σημαντικότερο συλλογικό επίτευγμα στην ήπειρό μας από την εποχή του Διαφωτισμού. Το πολιτικό όραμα των επιφανών ανδρών και γυναικών, για ένωση της ηπείρου μας μέσα από τη δημιουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ ώστε να θεμελιωθεί η ειρήνη και να αποτελέσει εγγύηση ευημερίας και ασφάλειας των λαών της, παραμένει πιο επίκαιρο από ποτέ.
Την ίδια ώρα πιστεύω επίσης ότι το έργο των σπουδαίων αυτών ανδρών και γυναικών που χάραξαν πορεία δεν έχει βρει την ολοκλήρωσή του. Βρίσκεται όμως σε μια διαρκή εξελικτική πορεία και είναι πια στα δικά μας χέρια.
Το οικοδόμημα που μας παραδόθηκε οφείλουμε να το αντιμετωπίζουμε ως μια παρακαταθήκη και επίτευγμα που θα πρέπει να ενισχύσουμε, και αυτό απαιτεί όραμα, θάρρος και αποφασιστικότητα. Δεν είναι επιλογή αλλά χρέος μας να εργαστούμε για μια Ένωση η οποία θα γίνεται καθημερινά ισχυρότερη, μέσω θεσμικής εμβάθυνσης, με περισσότερες κοινές πολιτικές, με τα κράτη μέλη της να εκχωρούν ακόμη μεγαλύτερο μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας στα κοινά υπερεθνικά θεσμικά όργανα, με στόχο το ευ ζην, την ειρήνη, την ασφάλεια και την προοπτική για τον κάθε πολίτη ανεξαρτήτως της χώρας ή της περιοχής στην οποία ζει.
Κυρίες και κύριοι,
Πιστεύω πραγματικά ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί το μεγαλύτερο μοντέλο ειρήνης και ευημερίας μετά από ένα φρικτό πρώτο μισό του 20ου αιώνα που στοίχησε τις ζωές σε εκατομμύρια ανθρώπων στην ήπειρό μας. Έχω πλήρη συναίσθηση, ως σημερινός Ευρωπαίος ηγέτης, ότι έχουμε χρέος να εξελίξουμε αυτό το μοντέλο ειρήνης που μας εναπόθεσαν οι μεγάλοι οραματιστές Σουμάν, Μονέ, Αλτιέρο Σπινέλι, Πωλ-Ανρί Σπάακ και Σιμόν Βέιλ. Είμαι υπέρμαχος και θιασώτης μιας στοχευμένης, βήμα προς βήμα πορείας, με στόχο την οικοδόμηση μιας ΕΕ με αμιγώς ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά. Αυτό επιτάσσει το συλλογικό μας συμφέρον στο σημερινό δύσκολο και συνεχώς μεταβαλλόμενο παγκοσμιοποιημένο διεθνές πλαίσιο, όπου οι προκλήσεις είναι κοινές και για αυτό απαιτούν κοινή και αποτελεσματική αντιμετώπιση.
Ως κράτη μέλη της ΕΕ δεν αρκεί να προσβλέπουμε στο πώς θα επιβιώσουμε στο σημερινό διεθνές πλαίσιο με τους έντονους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς. Θα πρέπει να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για να είμαστε πρωταγωνιστές. Ενωμένοι στην πολυμορφία μας και αξιοποιώντας το ισχυρό ανθρώπινο δυναμικό μας, μοιραζόμενοι τις κοινές αρχές και αξίες μας, επί των οποίων είναι γερά θεμελιωμένο το ευρωπαϊκό μας οικοδόμημα. Είμαι πεπεισμένος ότι μπορούμε να καταστήσουμε την ΕΕ πρωταγωνιστή και πρωτοπόρο, στις διεθνείς εξελίξεις.
Κυρίες και κύριοι,
Μετά την τραγωδία των μεγάλων καταστροφικών πολέμων του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, με εφαλτήριο να μην επαναληφθεί ποτέ, κάποιοι τόλμησαν και οραματίστηκαν και έθεσαν τη βάση για μια ενωμένη Ευρώπη. Αντιλήφθηκαν ότι η δύναμη βρίσκεται στην ενότητά μας. Αντιλήφθηκαν σωστά ότι η ισχύς βρίσκεται εν τη ενώσει. Εμείς σε αυτή την παρακαταθήκη χτίζουμε, ισχυροποιώντας την ενότητα ώστε να είναι ακλόνητη, γιατί αυτή θα είναι το βασικό εργαλείο, η δύναμή μας, η πυξίδα μας για το μέλλον που θέλουμε για τους πολίτες μας. Αυτήν την ενότητα προτάξαμε και αξιοποιήσαμε, και είμαι περήφανος για αυτό, για να αντιμετωπίσουμε πρόσφατα τις αλλεπάλληλες κρίσεις που μας δοκίμασαν και μας δοκιμάζουν.
Κυρίες και κύριοι,
Η Κύπρος, στο νοτιοανατολικότερο άκρο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την αρχαιότητα υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι αυτού που ιστορικά ξεκίνησε να ονομάζεται Ευρώπη. Η απαρχή των ιστορικών, οικονομικών, πολιτιστικών και άλλων δεσμών μας με άλλους λαούς της Ευρώπης, εντοπίζεται χιλιετίες πριν και έκτοτε οι δεσμοί αυτοί αναπτύσσονται συνεχώς, έχοντας γίνει αδιάσπαστοι.
Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ την άνοιξη του 2004, μια ιστορική μέρα που συνεχίζει να ζει στη μνήμη μου και στη μνήμη όλων των Κυπρίων, ήταν αυτό που από καιρό αναμενόταν. Μια άκρως φυσιολογική εξέλιξη. Ήταν μια μορφή επιστροφής στο χώρο που ανήκουμε, μέσω της επισημοποίησης των ήδη υφιστάμενων ισχυρών ιστορικών δεσμών της Κύπρου με την ηπειρωτική Ευρώπη.
Εξακολουθώ να πιστεύω ότι η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ αποτελεί το σημαντικότερο ιστορικό γεγονός από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960 και σηματοδοτεί την επιστροφή στο σπίτι μας. Στο κοινό Ευρωπαϊκό μας σπίτι.
Σήμερα, μετά από σχεδόν 20 χρόνια πορείας, η Κύπρος αποτελεί ενεργό μέλος της ΕΕ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ένα πολύ σημαντικό ορόσημο στη θητεία της διακυβέρνησής μου, είναι η αποτελεσματική ενάσκηση της εκ περιτροπής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ από την Κύπρο το πρώτο εξάμηνο του 2026. Είχα την ευλογία να συμμετέχω ενεργά στην πρώτη προεδρία της Κύπρου το 2012 και δεν έχω καμία αμφιβολία ότι και η επόμενη Προεδρία του Συμβουλίου από την Κύπρο θα αποτελέσει σημαντικότατο ορόσημο τόσο για την Ένωση όσο και για τη χώρα μου.
Σας διαβεβαιώ σήμερα ότι η χώρα μου θα αξιοποιήσει στο έπακρο αυτή την ευκαιρία ώστε να συμβάλει με απολύτως θετικό τρόπο ως Προεδρία και ως έντιμος διαμεσολαβητής στη διασφάλιση της θεσμικής συνοχής και στην προώθηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων νομοθετικών φακέλων που θα διευρύνουν την προστιθέμενη αξία της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας και θα είναι ωφέλιμοι για τους Ευρωπαίους πολίτες. Περαιτέρω, εξετάζουμε ήδη συγκεκριμένες, ουσιώδεις και αναγκαίες πολιτικές πρωτοβουλίες που θα ήθελα να αναλάβουμε στο πλαίσιο της Προεδρίας μας σε σχέση με την πολιτική μας συνεργασία ως ΕΕ με τη Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Αξιότιμα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
Η πρόσφατη εκλογή μου στην προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς τη στήριξη των δύο μεγάλων κομμάτων, αλλά με την καθοριστική στήριξη της κοινωνίας των πολιτών και μικρότερων πολιτικών δυνάμεων και κινημάτων, έγινε στη βάση ενός προγράμματος με επίκεντρο τον Άνθρωπο. Ενός προγράμματος σύγχρονου, στηριγμένου στο μοντέλο εργασίας της ΕΕ και καλών πρακτικών από τα άλλα κράτη μέλη, στηριγμένου σε όσα μας δίδαξε τόσα χρόνια η ενεργή συμμετοχή μας στην ΕΕ. Στόχος μου το ευ ζην των πολιτών της Κύπρου, η ειρήνη και η ασφάλεια. Η εκλογή μου ήταν η επιβεβαίωση της ανάγκης της κοινωνίας για αλλαγή, για να ακουσθούν πραγματικά τα προβλήματά της και να δρομολογηθούν λύσεις, για να μπορέσει η Κύπρος, και ο πολίτης της να δει με αισιοδοξία την καθημερινότητά του και να οραματισθεί το μέλλον του με συνθήκες ισότητας για όλους τους πολίτες στην εργασία, στην παιδεία, στην υγεία. Για μια ομαλή μετάβαση σε μια πιο πράσινη, πιο ψηφιακή, σύγχρονη, ισότιμη κοινωνία. Άκουσα την κοινωνία και άρχισα αμέσως με την εκλογή μου την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος που αποτελεί για μένα το κοινωνικό μου συμβόλαιο με τον κυπριακό λαό.
Με τις επόμενες ευρωπαϊκές εκλογές για την ανάδειξη των Μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να είναι πλέον ορατές στον ορίζοντα, πιστεύω ότι έχουμε καθήκον να ακούσουμε ξανά προσεκτικά τους πολίτες, να επιδιώξουμε να τους φέρουμε πιο κοντά στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι ή καλύτερα να τους πείσουμε ότι εμείς είμαστε η φωνή τους, εμείς δεν συντηρούμε αποστάσεις, εμείς είμαστε ένα με αυτούς, και ο στόχος είναι κοινός. Είναι η ευημερία και η ασφάλεια όλων των Ευρωπαίων πολιτών, ο σεβασμός των δικαιωμάτων όλων και οι ίσες ευκαιρίες.
Οφείλουμε να κερδίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη των πολιτών μας προς το μεγάλο ευρωπαϊκό ιδεώδες της ειρήνης, της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της ευημερίας. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει πρώτα να κάνουμε περισσότερα για να γνωρίζουν οι Ευρωπαίοι πολίτες τί πράττει η ΕΕ για την ασφάλεια και τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους και ενδεχομένως να πρέπει να επικοινωνήσουμε καλύτερα τα όσα γίνονται και θα γίνουν. Θα πρέπει να νιώσουν οι πολίτες τις αλλαγές που με κόπο γίνονται. Είτε αυτό αφορά στην οικονομία, την εργασία, την πράσινη μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τη μετανάστευση.
Οφείλουμε να είμαστε αξιόπιστοι και πολιτικά υπεύθυνοι και θα πρέπει να δώσουμε αξία και συνέχεια στις εισηγήσεις που υπέβαλαν οι ίδιοι οι πολίτες, σε αυτή ακριβώς την αίθουσα της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αυτό πρέπει να είναι ο οδηγός και το όραμά μας για τα επόμενα βήματα που θα κάνουμε όλοι μαζί.
Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, έχω την έντονη πεποίθηση ότι η ΕΕ οφείλει να είναι στρατηγικά αυτόνομη, σε τομείς όπως η ασφάλεια, η ενέργεια, η υγεία και αλλού. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ΕΕ θα απομονωθεί ή ότι θα γυρίσει τις πλάτες στους φυσικούς συμμάχους της. Κάθε άλλο. Αλλά σήμερα όσο πότε, έχουμε ανάγκη από μια ΕΕ που θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις, να καθίσταται πιο πολύτιμη αλλά και ισότιμη εταίρος και σύμμαχος για τους φίλους της. Η στρατηγική αυτονομία είναι κάτι που επιτάσσει το συλλογικό μας συμφέρον στο σημερινό δύσκολο και συνεχώς μεταβαλλόμενο διεθνές πλαίσιο, όπως μας υπενθυμίζει η καταδικαστέα ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Δυστυχώς, 17 μήνες μετά την παράνομη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο πόλεμος συνεχίζεται. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να συνεχίσουμε ισάξια να υποστηρίζουμε τον ηρωικό λαό της Ουκρανίας.
Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: δεν θα επιτρέψουμε ποτέ αλλαγές στα σύνορα που απορρέουν από τη βία και τον πόλεμο. Δεν θα δεχτούμε ποτέ το αποτέλεσμα της επίθεσης της Ρωσίας εναντίον ενός ανεξάρτητου, κυρίαρχου κράτους. Είναι θέμα αρχής και προτεραιότητα να διασφαλιστεί ότι η αναρχία και ο νόμος της ζούγκλας δεν θα υπερισχύσουν του διεθνούς δικαίου και της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες. Η ΕΕ οφείλει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της τήρησης του διεθνούς δικαίου και του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό αποτελεί, εξάλλου, αναπόσπαστο μέρος της ίδρυσης και των Συνθηκών της ΕΕ.
Για τους Κύπριους ιδιαίτερα, οι οποίοι έγιναν οι ίδιοι θύματα ξένης εισβολής και σχεδόν μισού αιώνα κατοχής μέρους της πατρίδας τους από την Τουρκία, δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Από την πρώτη μέρα της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Κύπρος έχει διατηρήσει μια αδιαμφησβήτητη στάση αρχών, υπέρ της ανεξαρτησίας, κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Αυτό τον δρόμο θα συνεχίσουμε.
Η Κύπρος θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία, μεταξύ άλλων, μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη και της Αποστολής Παρακολούθησης Συνδρομής της ΕΕ. Στέλνουμε στην Ουκρανία τα μεγαλύτερα πακέτα ανθρωπιστικής βοήθειας που συνελέγησαν ποτέ στο νησί. Φιλοξενούμε, επίσης, ένα μεγάλο αριθμό Ουκρανών προσφύγων σε σχέση με τον πληθυσμό μας, πράγμα που θα συνεχίσουμε να πράττουμε. Η Κύπρος θα είναι το ασφαλές καταφύγιό τους για όσο διάστημα χρειαστεί.
Εντός της ΕΕ, έχουμε επιδείξει πρωτοφανή ενότητα ως απάντηση σε αυτόν τον πόλεμο. Η ενότητα αποδείχθηκε το σημαντικότερο εργαλείο μας. Έχουμε λάβει οδυνηρές αποφάσεις, οι οποίες έχουν αποβεί εις βάρος των λαών και των κοινωνιών μας. Είναι όμως ένα κόστος που αξίζει να επωμιστούμε. Ενωμένοι πρέπει να συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε ζητήματα που επηρεάζουν την Ουκρανία, αλλά έχουν αντίκτυπο και επιπτώσεις πέραν των συνόρων της ΕΕ. Έχει καταστεί κατάφωρα και οδυνηρά σαφές πως η ειρήνη στην Ευρωπαϊκή ήπειρο δεν πρέπει να θεωρηθεί δεδομένη, ότι πρέπει να την υπερασπιστούμε, και πως η όποια απειλή για την ειρήνη κάπου στην Ευρώπη, αποτελεί απειλή για κάθε χώρα της Ευρώπης.
Η στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει επίσης ανατρέψει τις αγορές ενέργειας, προκαλώντας αστάθεια των τιμών και ενεργειακή ανασφάλεια σε όλο τον κόσμο.
Ένα κρίσιμο νέο στοιχείο της ευρωπαϊκής πολιτικής απάντησης σε αυτή την πρωτοφανή κατάσταση είναι το σχέδιο REPowerEU, με βάση την πλήρη εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Ως εκ τούτου, τόσο η ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη της αναδιαμορφώνουν δυναμικά τις ενεργειακές τους στρατηγικές ώστε να αντικατοπτρίζουν τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες και να αντιμετωπίζουν την ανάγκη για οικονομικά προσιτή ενέργεια. Αυτό περιλαμβάνει εντατικοποιημένες δράσεις για την αύξηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο από τους έμπιστους εταίρους της ΕΕ.
Η Κύπρος, το μόνο κράτος μέλος στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου με επιβεβαιωμένα αποθέματα φυσικού αερίου και με ιστορικά εξαιρετικές σχέσεις και μακροχρόνιες συνεργασίες στον τομέα της ενέργειας με τη συντριπτική πλειοψηφία των γειτόνων της, μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο στις κοινές μας προσπάθειες για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, παρέχοντας μία αξιόπιστη, εναλλακτική ενεργειακή πορεία προς την Ευρώπη, η οποία περιλαμβάνει διάφορες πηγές και διαδρομές.
Είμαστε της άποψης ότι η παρουσία μεγάλων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη δημιουργία συνεργειών προς μια βιώσιμη περιφερειακή αγορά φυσικού αερίου που θα μπορούσε να προμηθεύσει την ΕΕ με φυσικό αέριο στο άμεσο μέλλον, και με υδρογόνο σε λίγα χρόνια. Το φυσικό αέριο έχει να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση, ως το πιο φιλικό προς το περιβάλλον συμβατικό καύσιμο και μια πιθανή πρώτη ύλη για την παραγωγή υδρογόνου.
Για το λόγο αυτό, εντείνουμε τις συζητήσεις μας με όλες τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, για να υλοποιήσουμε το όραμά μας να συνδέσουμε αυτά τα διαφορετικά κοιτάσματα φυσικού αερίου στην περιοχή, μέσω αγωγών, με ένα ‘σπονδυλωτό’ εργοστάσιο υγροποίησης που βρίσκεται στην Κύπρο, μέσω του οποίου μπορεί να εξαχθεί φυσικό αέριο στην Ευρώπη.
Επιπλέον, η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει πρόσφατα καταστεί πολύ πιο ενεργή όσον αφορά την επιδίωξη και την ενίσχυση των ενεργειακών στόχων της προς μια πράσινη μετάβαση. Τόσο το Ισραήλ όσο και η Αίγυπτος προχωρούν με σημαντικά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για την εξαγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, καθώς και για τη χρήση της στο εσωτερικό. Ως αποτέλεσμα, σε 5-10 χρόνια, οι περιφερειακές διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας που βρίσκονται επί του παρόντος στον αγωγό, δηλαδή η EuroAsia Interconnector μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ, και η γραμμή διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Αιγύπτου, θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στην προμήθεια ανανεώσιμης ενέργειας από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στην ευρωπαϊκή αγορά.
Η διατήρηση ενός σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο είναι προς όφελος της περιοχής και των πολιτών της, αλλά και στρατηγικής σημασίας για την ΕΕ. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ να συνεχίσει να στέλνει σαφή και σταθερά μηνύματα αποτροπής σε όσους δυνατό να προκαλέσουν αντιπερισπασμό στην περιοχή, προτρέποντάς τους να μην προχωρήσουν σε νέες προκλήσεις και να συμμετάσχουν εποικοδομητικά στις προσπάθειες που αποσκοπούν στην εξεύρεση λύσεων με ειρηνικό και βιώσιμο τρόπο, βάσει του διεθνούς δικαίου.
Πέρα από την ενεργειακή εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι κοινές και πιεστικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η περιοχή μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μόνο με συλλογική δράση. Η Κύπρος, ως πυλώνας σταθερότητας και ασφάλειας σε μια ασταθή περιοχή, προωθεί ενεργά την πολιτική περιφερειακής συνεργασίας μέσω των τριμερών μηχανισμών συνεργασίας που έχει καθιερώσει με την Ελλάδα και τις χώρες της περιοχής, σε μια προσπάθεια δημιουργίας περιφερειακών συνεργειών και εταιρικών σχέσεων, οι οποίες με τη σειρά τους θα έχουν θετικό αντίκτυπο στην ευρύτερη περιοχή.
Οι τριμερείς συνεργασίες Κύπρου και Ελλάδας με τις χώρες της περιοχής έχουν αποφέρει απτά αποτελέσματα, μέσω της εδραίωσης περιφερειακών συνεργασιών που συμβάλλουν στην ενίσχυση των σχέσεων μας σε πολιτικό επίπεδο, καθώς και της επέκτασης και εμβάθυνσής τους σε διάφορους τομείς, όπως η ενέργεια, η άμυνα και η ασφάλεια, η προστασία του περιβάλλοντος, οι φυσικές καταστροφές και η πολιτιστική κληρονομιά.
Είναι αυτονόητο ότι καμία χώρα δεν εξαιρείται από τέτοια δίκτυα περιφερειακής συνεργασίας, υπό την προϋπόθεση ότι συμμορφώνεται με τους γενικούς θεμελιώδεις κανόνες του διεθνούς δικαίου.
Η περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεών μας με τις χώρες της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και του Κόλπου θα παραμείνει βασικός πυλώνας της εξωτερικής μας πολιτικής. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στην Κύπρο να διαδραματίσει ενεργό ρόλο ως γεωπολιτική πύλη μεταξύ της ΕΕ και της περιοχής της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.
Πιστεύουμε ότι η περιφερειακή πολιτική της Κύπρου προσθέτει αξία στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ. Οι πολιτικοί μας δεσμοί με τις χώρες της νότιας γειτονίας μάς επιτρέπουν να φέρουμε στρατηγικές γνώσεις στις σχετικές συζητήσεις της ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα είμαστε σε θέση να μεταφέρουμε βασικά μηνύματα των συγκεκριμένων ανησυχιών τους στους εταίρους μας στην ΕΕ και αντιστρόφως.
Η κεντρική γεωγραφική θέση της Κύπρου και η εγγύτητά της με τις ηπείρους της Ασίας και της Αφρικής είναι ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας, πιο πρόσφατα εμφανής όταν το νησί χρησιμοποιήθηκε ως ασφαλές διαμετακομιστικό κέντρο στις προσπάθειες εκκένωσης από το Σουδάν. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Κύπρος βοήθησε σε τέτοιες επιχειρήσεις, με την πιο εκτεταμένη να είναι κατά τη διάρκεια της κρίσης του Λιβάνου του 2006, όταν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων εγκατέλειψαν τη χώρα και έλαβαν ανθρωπιστική βοήθεια, αποδεικνύοντας τη διαρκή συμβολή της Κύπρου ως αξιόπιστου ενδιαφερόμενου και ως ασφαλούς λιμένα στην περιοχή. Θα συνεχίσουμε να συμβάλλουμε στον μέγιστο βαθμό κάθε φορά που χρειάζεται.
Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η περιοχή, είμαστε επίσης μάρτυρες ότι η Μέση Ανατολή και η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκονται σε μια θετική, μετασχηματιστική τροχιά. Η μεταβαλλόμενη πολιτική δυναμική στη γειτονιά μας, όπως η πρόσφατη προσέγγιση μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, η επιστροφή της Συρίας στον Σύνδεσμο Αραβικών Κρατών, οι Συμφωνίες του Αβραάμ και η συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου, όλα αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα αυτού του ταχέως εξελισσόμενου γεωπολιτικού μωσαϊκού.
Η ευρύτερη Μέση Ανατολή και ο Κόλπος δεν είναι μόνο η γειτονία της Κύπρου. Είναι η γειτονία της ΕΕ και είναι ζωτικής σημασίας γι’ αυτό. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε με θάρρος και ειλικρίνεια ότι ως ΕΕ δεν έχουμε επενδύσει όσο θα έπρεπε σε αυτή την κρίσιμη περιοχή. Θα πρέπει να εργαστούμε με τόλμη ώστε να καταστεί στρατηγική προτεραιότητα η συμμετοχή σε μια θετική ατζέντα με τους εταίρους μας στην περιοχή, τους οποίους πρέπει να θεωρήσουμε ως ισότιμους, για να διεκδικήσουμε έναν πιο ενεργό και εξωστρεφή ρόλο, ώστε να ενισχυθούν αποτελεσματικά οι δεσμοί της ΕΕ με τους νότιους γείτονές της και να προωθήσουμε έτσι την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή.
Όσον αφορά στο θέμα της μετανάστευσης, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν την συνολική πίεση μεταναστευτικών ροών που δέχεται η Ευρώπη, με κάποια κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.
Στην πραγματικότητα, η Κύπρος είναι το κράτος μέλος με το μεγαλύτερο ποσοστό αιτήσεων ασύλου πρώτης φοράς σε σύγκριση με τον πληθυσμό της. Η στρατιωτική κατοχή του 37% του εδάφους της από την Τουρκία αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα που εμποδίζει τις προσπάθειες για ορθή διαχείριση των ροών, αφού ο έλεγχος όσων εισέρχονται στη χώρα από τα βόρεια εναέρια και θαλάσσια σύνορα είναι πρακτικά αδύνατος. Κατά συνέπεια, η Κύπρος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις πρακτικές εργαλειοποίησης που χρησιμοποιεί η Τουρκία, και αυτό προκύπτει από στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι το 90% των μεταναστών που αιτούνται άσυλο έχουν αναχωρήσει από την Τουρκία, έχουν φτάσει στο παράνομο αεροδρόμιο στα κατεχόμενα ή στις βόρειες ακτές, και στη συνέχεια έχουν διασχίσει τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός και έχουν υποβάλει αίτηση για άσυλο στις περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η Κυβέρνηση δεσμεύεται να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη βελτίωση των υποδομών υποδοχής αιτητών ασύλου και την επιτάχυνση των διαδικασιών εξέτασης, αλλά και για την αύξηση του ρυθμού επιστροφής εκείνων που δεν έχουν κανένα νόμιμο δικαίωμα παραμονής στην Κύπρο, αξιοποιώντας την στήριξη που παρέχεται από την ΕΕ και τους Οργανισμούς της, την οποία εκτιμούμε ιδιαίτερα. Επιπλέον, η Κυβέρνηση είναι σε στενή επαφή με την Επιτροπή, η οποία ετοιμάζει ένα ειδικό Σχέδιο Δράσης για τη μεταναστευτική διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου.
Σε εσωτερικό επίπεδο, εισάγουμε επίσης ένα νομοσχέδιο για την ίδρυση Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, προκειμένου να συντονίζουμε και να υλοποιούμε καλύτερα τις πολιτικές μας, που περιλαμβάνουν επίσης πολιτικές για την αποτελεσματική ένταξη νόμιμων υπηκόων τρίτων χωρών.
Ωστόσο, θα είναι δύσκολο να επιτευχθούν απτά και βιώσιμα αποτελέσματα στην απουσία αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτιών του φαινομένου, ή στην απουσία συντονισμένης αντίδρασης σε επίπεδο ΕΕ που θα πείσει την Τουρκία να τηρήσει τις υποχρεώσεις που έχει ήδη αναλάβει έναντι όλων των κρατών μελών.
Την περασμένη εβδομάδα, το Συμβούλιο κατέληξε σε μια γενική προσέγγιση σε δύο κρίσιμες πτυχές του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Η δυσκολία των διαπραγματεύσεων καταδεικνύει πόσο ακανθώδες είναι το ζήτημα για όλα τα κράτη μέλη και πόσες παραχωρήσεις έπρεπε να γίνουν για να επιτευχθεί αυτή η συμφωνία.
Τούτου λεχθέντος, ελπίζω ότι οι τριμερείς συνομιλίες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα προχωρήσουν γρήγορα. Χρειαζόμαστε αυτό το Σύμφωνο ώστε η ΕΕ να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται επαρκώς σε μελλοντικές κρίσεις, πάντα σύμφωνα με το κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο.
Για να λειτουργήσει το Σύμφωνο είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί η ισορροπία μεταξύ της αλληλεγγύης και της αρχής της ευθύνης, και να συνεχίσουν οι προσπάθειες για τις εξωτερικές πτυχές της μετανάστευσης, προκειμένου να μειωθούν οι παράτυπες μεταναστευτικές ροές. Από πλευράς μας, εμείς θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε στενά με την Επιτροπή για το Σχέδιο Δράσης για την Ανατολική Μεσόγειο, και καλωσορίζουμε θερμά την προσέγγιση της «Ομάδας Ευρώπη» όσον αφορά στην προσέγγιση με βασικές τρίτες χώρες.
Αναπόσπαστο μέρος της προώθησης της ειρήνης στην περιοχή είναι οι ακλόνητες προσπάθειές μας να επανενώσουμε την Κύπρο μέσω μιας συνολικής διευθέτησης σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και το δίκαιο, τις αξίες και τις αρχές της ΕΕ. Η ειρήνη στην Κύπρο, με την ΕΕ στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών να επανενωθεί ένα από τα κράτη μέλη της, θα έστελνε ένα ηχηρό μήνυμα ειρήνης σε μια περιοχή που τη χρειάζεται απεγνωσμένα.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέκαθεν στηρίζει την Κύπρο και τον αγώνα της για επίλυση του Κυπριακού, ενός προβλήματος εισβολής και κατοχής που αποτελεί ανοικτή πληγή στο σώμα ολόκληρης της Ευρώπης. Σας ευχαριστώ εκ μέρους της κυβέρνησης και του κυπριακού λαού για όλες τις προσπάθειες, για τα πολύ σημαντικά για εμάς ψηφίσματα, συμπεριλαμβανομένων βεβαίως και των ψηφισμάτων για την Αμμόχωστο, για την έγκριση και ενίοτε αύξηση της οικονομικής βοήθειάς σας σε σχέση με τις έρευνες για τους αγνοούμενους.
Ευχαριστώ επίσης για το ειλικρινές και προσωπικό ενδιαφέρον της Προέδρου του ΕΚ, καθώς και για τη συναφή δράση των πολιτικών ομάδων προς στήριξη των προσπαθειών μας για τερματισμό της κατοχής και επανένωση της πατρίδας μας.
Η επανένωση της Κύπρου μέσα από μια συνολική, βιώσιμη λύση του Κυπριακού, στο πλαίσιο της συμφωνημένης βάσης υπό τον ΟΗΕ, αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα της διακυβέρνησής μου. 49 χρόνια κατοχής και διαίρεσης στην καρδιά της Ευρώπης είναι πολλά. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν θα φεισθώ καμίας προσπάθειας ώστε να επιτύχω επανέναρξη των συνομιλιών, πάντα στο πλαίσιο της συμφωνημένης από τον ΟΗΕ βάσης λύσης και από το σημείο που σταμάτησαν στο Κραν Μοντανά το 2017.
Για το σκοπό αυτό, έχω πραγματοποιήσει αριθμό συναντήσεων, μεταξύ άλλων, με τον Γενικό Γραμματέα και άλλους αξιωματούχους του ΟΗΕ, με τους Προέδρους των Θεσμών της ΕΕ, με ομολόγους μου Αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων της ΕΕ και με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη.
Σε όλες τις επαφές μου, μεταφέρω την αναγκαιότητα για μια νέα προσέγγιση. Η πρότασή μου προνοεί για ουσιαστικά ενισχυμένη εμπλοκή και ρόλο της ΕΕ στις προσπάθειες τόσο για άρση του αδιεξόδου όσο και στην περίπτωση επανέναρξης των συνομιλιών.
Θέλω να ξεκαθαρίσω, για αποφυγή κάθε παρερμηνείας, ότι δεν επιθυμούμε οποιαδήποτε αλλαγή στο πλαίσιο της λύσης, που είναι πάντα τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑ του ΟΗΕ, τα οποία αποτελούν και τη δική μας ασφαλιστική δικλείδα έναντι της τουρκικής θέσης περί «2 κρατών». Ούτε επιθυμούμε η ΕΕ να υποκαταστήσει τον ΟΗΕ. Αντίθετα, επιθυμούμε η ΕΕ να λειτουργήσει συμπληρωματικά και επικουρικά προς τον ΟΗΕ. Να αξιοποιηθεί ως εργαλείο επανενωτικό, όπως άλλωστε είναι και η φύση της Ένωσης, συνενωτική, θεμελιωτική των συνθηκών ειρήνης και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων. Αυτό είναι εξάλλου που πρεσβεύουν τόσο οι συνθήκες της ΕΕ όσο και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος μέλος της ΕΕ και το Κυπριακό αποτελεί ευρωπαϊκό πρόβλημα που απαιτεί ευρωπαϊκές λύσεις. Η ΕΕ έχει κάθε συμφέρον αλλά και υποχρέωση να συμβάλει ενεργά, μέσα από ένα πρωταγωνιστικό ρόλο, για την οριστική διευθέτησή του Κυπριακού, χρησιμοποιώντας όλα τα πολιτικο-οικονομικά μέσα και εργαλεία που έχει στη διάθεσή της, στο ευρύτερο πλαίσιο και των ευρωτουρκικών σχέσεων. Είμαι έτοιμος να συζητήσω ένα σταδιακό και επωφελές για όλους πακέτο, μέσα στο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων, που θα εξελίσσεται παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις για επίλυση του Κυπριακού στη συμφωνημένη βάση.
H πρότασή μου περιλαμβάνει επίσης τον διορισμό μιας υψηλόβαθμης ευρωπαϊκής πολιτικής προσωπικότητας ως απεσταλμένου της ΕΕ για το Κυπριακό. Θεωρώ ότι μια τέτοια προσωπικότητα θα συνέβαλλε τα μέγιστα, ειδικότερα στην παρούσα συγκυρία, για σπάσιμο του αδιεξόδου και επανέναρξη των συνομιλιών.
Νοείται πως, εάν επιτύχουμε το στόχο της επιστροφής στις συνομιλίες, η ΕΕ θα πρέπει να συνδράμει και σε τεχνοκρατικό επίπεδο, όπως είχε πράξει και κατά τον προηγούμενο διαπραγματευτικό γύρο. Στην πραγματικότητα, η παρουσία της ΕΕ είχε συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην επίτευξη πολυάριθμων συγκλίσεων – προς όφελος του συνόλου του κυπριακού λαού, Ε/Κ και Τ/Κ – και υπήρξε καθοριστική στο να φτάσουμε το 2017 πάρα πολύ κοντά σε λύση του Κυπριακού. Αυτή τη στιγμή, η παρουσία της ΕΕ κρίνεται απαραίτητη στο στάδιο προσπαθειών άρσης του αδιεξόδου. To κυπριακό μπορεί να αποτελέσει για την ΕΕ ένα νέο επιτυχές μοντέλο ειρήνης, να αποδείξει εμπράκτως η Ένωση ότι διαθέτει τις συνενωτικές δυνάμεις και την εργαλειοθήκη και μπορεί να γίνει θεμελιωτής ειρήνης και ασφάλειας. Σε αυτό είναι που προσβλέπουμε και θα το παλέψουμε με όλες μας τις δυνάμεις. Σε αυτό σας θέλουμε όλους εσάς συμμάχους, εδώ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σθεναρούς υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης.
Κυρίες και κύριοι,
Θα ήθελα να ολοκληρώσω τη σημερινή μου παρέμβαση, υπογραμμίζοντας την ύψιστη σημασία της συμμετοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας ως ισότιμου κράτους μέλους της ΕΕ. Στο παρελθόν τόνισα πολλές φορές – το είπα και σήμερα – ότι η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ αποτελεί το μεγαλύτερο ιστορικό επίτευγμα από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεκαεννιά χρόνια από την ένταξή μας, θεωρώ πως, παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα που κατά διαστήματα αντιμετωπίζει η ΕΕ, η συμμετοχή της Κύπρου στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια αποτελεί ισχυρή πολιτική και διπλωματική ασπίδα προς αντιμετώπιση των όποιων επιβουλών κατά της εθνικής μας κυριαρχίας και ανεξαρτησίας. Η συνεχιζόμενη διαίρεση της Κύπρου, ως αποτέλεσμα της τουρκικής κατοχής, αποτελεί δυστυχώς τον μεγαλύτερο πολιτικό αναχρονισμό εντός, της κατά τα άλλα πιο σύγχρονης ένωσης κυρίαρχων κρατών στον πλανήτη μας.
Ο Ζαν Μονέ είχε ως μια από τις καθοδηγητικές του αρχές την επίλυση προβλημάτων μέσω της προσθήκης σε ένα ζήτημα και κάποιας άλλης διάστασης, διαφοροποιώντας έτσι το αρχικό πλαίσιο του προβλήματος. “You change the context, you change the problem” τόνιζε. Πιστεύω ακράδαντα ότι μέσα από την ενεργότερη θεσμική εμπλοκή της ΕΕ και τη διαφοροποίηση του πλαισίου του προβλήματος, εμπλέκοντας και την ευρωτουρκική διάσταση, μπορούμε να σπάσουμε το σημερινό αδιέξοδο και να επαναρχίσουμε τις διαπραγματεύσεις από το σημείο που διακόπηκαν τον Ιούλιο του 2017, με μοναδικό στόχο τη συνολική επίλυση του κυπριακού.
Δεν διεκδικούμε τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από ό,τι απολαμβάνουν οι πολίτες των υπόλοιπων κρατών μελών της ΕΕ. Ο Κύπριος πρόσφυγας, ο Κύπριος πολίτης – Ε/Κ, Τ/Κ, Μαρωνίτης, Λατίνος, Αρμένιος – δικαιούται να απολαμβάνει στην πατρίδα του τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες βασικές ελευθερίες που απολαμβάνει οποιοσδήποτε Ευρωπαίος πολίτης στην υπόλοιπη Ευρώπη. Σε αυτό το αυτονόητο είναι που προσβλέπουμε και είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι ότι η ΕΕ μπορεί να γίνει καταλύτης ειρήνης.
Αποφάσισα να διεκδικήσω το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, ως ανεξάρτητος υποψήφιος χωρίς την υποστήριξη οποιουδήποτε πολιτικού κόμματος. Εξελέγηκα ενάντια στις πιθανότητες. Ήταν η πρώτη φορά που εξελέγη πρόεδρος στην Κύπρο, χωρίς την υποστήριξη από ένα ή δυο μεγάλα πολιτικά κόμματα. Γνωρίζω πως να κάνω θαρραλέες και τολμηρές κινήσεις ενάντια στις πιθανότητες. Και πιστεύω, με τη δέσμευση από όλα τα κόμματα και την ΕΕ, ότι μπορώ να είμαι ο Πρόεδρος που θα επιλύσει το κυπριακό πρόβλημα.
Κλείνω, λέγοντας ότι για μένα και την κυβέρνησή μου, ισχυρή ΕΕ σημαίνει και ισχυρή Κύπρος. Δυνατή Κύπρος σημαίνει και ισχυρότερη Ευρώπη. Η δική μου πολιτική δέσμευση είναι πως θα εργαστώ άοκνα τόσο στο πλαίσιο της συμμετοχής μου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσο και ευρύτερα, ούτως ώστε η ΕΕ να παραμείνει συνεκτική και ενωμένη στη δύσκολη αυτή περίοδο που διανύουμε με τη γεωπολιτική αστάθεια και τον πόλεμο που έχει επιστρέψει δυστυχώς, στην ήπειρο μας. Είναι δε ακλόνητη η πεποίθησή μου ότι παραμένοντας πιστοί στις ιδρυτικές αρχές και αξίες της Ένωσής μας, μπορούμε να προσβλέπουμε σε καλύτερες μέρες. Μπορούμε να προσβλέπουμε σε μια ακόμη καλύτερη, ισχυρότερη ΕΕ προς όφελος των πολιτών μας και κυρίως της νέας γενιάς των τόπων που μας παρακολουθούν καθημερινά και μας φωνάζουν για ελπίδα.