Ο έρωτας τυφλώνει?

Το σίγουρο είναι ότι η ομορφιά χρειάζεται για να σας ερωτευθούν και να ερωτευθείτε παράφορα! Το αν και κατά πόσο, όμως, είναι πράγματι «τυφλός» ο έρωτας, ε αυτό παίρνει πολλή συζήτηση:

Το παράδοξο του έρωτα
«Τον στράβωσε ο έρωτας» είναι μία φράση που συχνά την ακούμε. Λέγεται -συχνά με μια δόση κακίας- για κάποιον που βλέπει το αντικείμενο του έρωτά του πανέμορφο, τέλειο, τη στιγμή που κάποιοι άλλοι, τουλάχιστον αυτοί που κάνουν τα σχόλια, βλέπουν με κάθε «αντικειμενικότητα» ότι ο άνθρωπος αυτός είναι… άσχημος (!) ή, τελοσπάντων, όχι επαρκώς όμορφος. Είναι κάπως παράδοξο, αν σκεφτεί κανείς ότι, στη διαδικασία αναζήτησης ερωτικού συντρόφου, η πλειονότητα των ανθρώπων έχει ως κριτήριο επιλογής την εξωτερική εμφάνιση, την ομορφιά. Αυτό είναι, άλλωστε, και το πρώτο στοιχείο που βλέπουμε σε έναν άνθρωπο που πρωτογνωρίζουμε και από αυτό σαγηνευόμαστε. Εκεί όμως είναι που τα μάτια μας, η ψυχή μας, το μυαλό μας μπορεί να μας παίξουν περίεργο παιχνίδι: Να παραβλέψουν ό,τι κριτήριο ομορφιάς είχαμε ως τότε και να ξετρελαθούν με κάποιον που είναι εντελώς διαφορετικός. Ο έρωτας, λοιπόν, μπορεί να μας «μπερδέψει» ή να θολώσει, όπως λένε, τη ματιά μας. Μπορεί δηλαδή να ερωτευτούμε κάποιον, αγνοώντας τελείως αν είναι ωραίος ή όχι.

Χρειάζεται ο έρωτας οφθαλμίατρο;
«Όσο ήμουν μικρή, στο σχολείο αλλά και ως φοιτήτρια, έκανα σαν παλαβή για ωραίους άνδρες! Δεν υπήρχε περίπτωση να γυρίσω να κοιτάξω άνδρα που δεν είχε καταπληκτικό πρόσωπο και σώμα, αλλά και ωραίο ντύσιμο και στυλ. Συνήθως έκανα σχέσεις που κρατούσαν από 2-3 μήνες έως 1 χρόνο το πολύ! Όταν πρωτογνώρισα τον Σπύρο, στα 27 μου, στην αρχή δεν θα μου περνούσε από το μυαλό ότι μπορεί να με ενδιαφέρει ποτέ ερωτικά. Κι όμως, ήμασταν σε μια ­κοινή παρέα και όσο τον γνώριζα, ­τόσο ένιωθα περισσότερη έλξη. Τον ερωτεύτηκα παράφορα και οι φίλοι μου έτριβαν τα μάτια τους. Ήταν το άλλο άκρο από αυτό που συνήθως επέλεγα: κοντός, με φαλακρίτσα, λίγο αδέξιος, αλλά με τρομερό χιούμορ, πολύ τρυφερός και προστατευτικός με τις γυναίκες, γενναιόδωρος, απίστευτο παιδί. Και, φυσικά, τον έβλεπα και εξακολουθώ να τον βλέπω ωραίο, παρόλο που έχω και την επίγνωση ότι δεν είναι από αυτούς που θεωρούνται ωραίοι άνδρες!», λέει η Έφη για τον άνδρα με τον οποίο είναι 6 χρόνια παντρεμένη.

Τι συμβαίνει, λοιπόν; Είναι πράγματι η Έφη θύμα της «ερωτικής τύφλωσης»; Ή μήπως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο; Ότι, δηλαδή, ο έρωτας δεν είναι τυφλός, αλλά βλέπει πολύ καλά και πολύ διεισδυτικά; Και ότι, αντί να επιλέγει με τα κριτήρια των άλλων, των πολλών, του συρμού, επιλέγει αυστηρά με κριτήριο αυτό που είναι για τον καθένα μας η ομορφιά; Αν προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε με όρους πιο «ψυχοκοινωνικούς» το φαινόμενο της «τύφλωσης» (ή μη;) του έρωτα, τότε μπορούμε να πούμε ότι, μετά την εφηβεία και ίσως την πρώτη νεαρή, ενήλικη περίοδο της ζωής, η ομορφιά αρχίζει να δίνει τη θέση της σε άλλους παράγοντες επιλογής συντρόφου: τις κοινές δραστηριότητες και προτιμήσεις, τον αμοιβαίο θαυμασμό και την εκτίμηση, και την ικανοποιητική σεξουαλική ζωή. Η ομορφιά δεν παύει να μετρά, αλλά είναι πολύ λιγότερο αναγκαία πια όταν ψάχνουμε για σύντροφο ζωής.

Άλλα λένε τα μάτια σου… Η ομορφιά αυτή καθαυτή δεν είναι απαραίτητη, αντίθετα με ό,τι λέγεται συχνά, για να «ανάβει» και να διατηρεί την ερωτική επιθυμία ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που είναι χρόνια μαζί. Είναι απαραίτητη όμως η έλξη, και αυτή δεν υπακούει (ευτυχώς) οπωσδήποτε σε κανόνες ομορφιάς. Η σωματική έλξη που αισθανόμαστε για έναν άλλον άνθρωπο έχει περισσότερο να κάνει με τη μυρωδιά, το δέρμα, τον τόνο της φωνής του, τον «τύπο» του. Όλα αυτά καθορίζουν εκείνο που -αν όχι για τα μάτια μας, που είναι πολύ πιο ευάλωτα στα κοινώς αποδεκτά κριτήρια της όμορφης εμφάνισης- για τις υπόλοιπες αισθήσεις μας και για τα συναισθήματά μας καταγράφεται ως ωραίο.

«Αν φτάνουμε στο σημείο να προτιμούμε και να αγαπούμε την ασχήμια, σημαίνει πως σε αυτή την περίπτωση η ασχήμια είναι ομορφιά»

Μου θυμίζεις τη μάνα μου… Αυτό πάλι συμβαίνει γιατί είμαστε στιγματισμένοι από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας με κάποιες εικόνες και βιώματα των αισθήσεών μας που, άθελά μας, πάντα αναζητούμε για να μπορέσουμε να αγαπήσουμε. Είναι μία σκέψη που μπορεί να μας προκαλεί δυσφορία. Είμαστε, λοιπόν, καταδικασμένοι να ψάχνουμε παντού τον πατέρα ή τη μητέρα μας; Ευτυχώς δεν είναι ακριβώς έτσι, γιατί, καθώς μεγαλώνουμε, διευρύνεται η αντίληψή μας και την εμπλουτίζουμε με τις δικές μας πινελιές. Παρ’ όλα αυτά, υποσυνείδητα κάποια «στιγμιότυπα» ανθρώπινων προσώπων και σωμάτων θα μας συγκινούν πάντα. Το σχήμα ενός προσώπου, το χαμόγελο, κάποιες κινήσεις, οι αναλογίες του σώματος, τα χρώματα! Παρατηρούμε ανθρώπους οι οποίοι, παρόλο που αλλάζουν στη διάρκεια τη ζωή τους πολλές φορές σύντροφο, μοιάζουν να συναντούν διαρκώς το ίδιο πρόσωπο.

Κοινωνικό στάτους vs ομορφιά
Οι γυναίκες «τυφλώνονται» από τον έρωτα πολύ πιο συχνά από τους άνδρες. Ως ένα σημείο συνειδητά και ηθελημένα, οι γυναίκες μπορούν να παραβλέψουν τα ισχύοντα κριτήρια ομορφιάς όταν επιλέγουν ερωτικό σύντροφο, γιατί δεν θεωρούν την ομορφιά τόσο σημαντικό πλεονέκτημα σε έναν άνδρα. Αρκετές γυναίκες, μάλιστα, δηλώνουν ότι αισθάνονται ανασφαλείς με έναν πολύ ελκυστικό άνδρα. Δίνουν περισσότερη σημασία σε χαρακτηριστικά όπως η εξυπνάδα, η κοινωνική θέση και ισχύς, το χιούμορ, και μπορούν να αρκεστούν αισθητικά σε κάποια λεπτομέρεια της εμφάνισης του άλλου. Για τους άνδρες, αντίθετα, η ομορφιά των γυναικών μοιάζει να είναι αυτό που τους προσδίδει αξία, που τους κατοχυρώνει κοινωνικά, και γι’ αυτό συχνά την αναζητούν στην ερωτική τους σύντροφο.

«Ίδιο γούστο 40 χρόνια!»
Αυτό διαπίστωσε στα 56 του ο Μιχάλης, μετά από τρία διαζύγια και αρκετές σχέσεις που δεν προχώρησαν: «Ενάμιση χρόνο αφού χώρισα με την τελευταία μου γυναίκα, αποφάσισα να κάνω έναν απολογισμό, γιατί το θεωρούσα το μελανό σημείο της ζωής μου το να μη στεριώνω με καμία από τις γυναίκες που είχα. Ένας παιδικός μου φίλος με έκανε να το συνειδητοποιήσω, όταν μου είπε αστειευόμενος ότι πάντως το γούστο μου δεν έχει αλλάξει τα τελευταία 40 χρόνια! Πράγματι, έμοιαζαν πολύ μεταξύ τους οι γυναίκες που με έλκυαν ή ερωτευόμουν, και εντέλει όλες τους κάπως θύμιζαν τη μητέρα μου! Δεν ξέρω αν μπορώ να αλλάξω γούστο, αλλά ίσως η συνειδητοποίηση αυτή να με κάνει να προσέξω κι άλλα πράγματα εκτός από αυτή τη συγκεκριμένη εμφάνιση, η οποία μέχρι στιγμής δεν αποδείχτηκε καλό κριτήριο επιλογής από μόνο του …».

Τα φίλτρα της αγάπης και του έρωτα
Ο έρωτας και η αγάπη πάντως, αν δεν τυφλώνουν, σίγουρα παίζουν καθοριστικό ρόλο στον τρόπο που βλέπουμε τους άλλους. Βλέπουμε ποτέ τα παιδιά μας ή το σύντροφό μας, ακόμη και τους γονείς μας, μόνο όπως είναι στα μάτια των άλλων; Μάλλον όχι. Τους βλέπουμε ταυτόχρονα και έτσι όπως θέλουμε να τους δούμε, πάντα μέσα από το φίλτρο των συναισθημάτων που έχουμε γι’ αυτούς. Η εικόνα που έχουμε γι’ αυτούς βρίσκεται κάπου ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα.

Και κάτι ακόμη που δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να ξεχάσουμε: Ο έρωτας, με την «παραμορφωτική» ματιά του, έχει τη μοναδική ικανότητα να μας ομορφαίνει. Γίνεται πράγματι ωραίος αυτός που ο έρωτας μας κάνει να βλέπουμε ωραίο. Σύμφωνα με τον Άλντο Καροτενούτο: «Ο άνθρωπος που νιώθει επιθυμητός δεν παραμελεί ποτέ τον εαυτό του. Δεν αναφέρομαι στην ομορφιά με την κοινή έννοια του όρου, αλλά στη γνώση που αποκτούμε γι’ αυτήν όταν νιώθουμε να μας αγαπούν. Μόνο μέσα στη σχέση μας με έναν άνθρωπο συνειδητοποιούμε την προσωπική μας “ομορφιά”. Χωρίς σχέση, αυτή η γνώση είναι αδύνατη».

Η ομορφιά είναι πολύ λιγότερο αναγκαία όταν ψάχνουμε για σύντροφο ζωής

Η ομορφιά είναι πνευματική εμπειρία
Γράφει ο ψυχαναλυτής Άλντο Καροτενούτο στο βιβλίο του «Έρως και Πάθος»: «Κάποια χαρακτηριστικά του αγαπημένου προσώπου, ακόμη κι αυτά που είναι άσχημα, ασκούν πάνω μας μια ιδιαίτερη, μια ακαταμάχητη γοητεία, έχουν το προνόμιο να συμπίπτουν με την επιθυμία μας, που για να εκδηλωθεί πρέπει να την ενεργοποιήσει ο άλλος […] Τι είναι αλήθεια ομορφιά; Κατέχοντας ένα σώμα, ο καθένας μας είναι αναγκασμένος να έρχεται διαρκώς αντιμέτωπος με προβλήματα αισθητικής. Οι άνθρωποι είναι σκληροί μεταξύ τους, ειδικά σε νεαρή ηλικία […] Στην πραγματικότητα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η ομορφιά είναι μια πνευματική, ψυχολογική εμπειρία που δεν αφορά μόνο το αντικείμενο ως τέτοιο, αλλά τον τρόπο με τον οποίο εμείς το αντιλαμβανόμαστε και συνάπτουμε σχέση μαζί του. Ένα σχήμα γίνεται όμορφο γιατί αποκτά νόημα για το υποκείμενο…». Και πάλι από το βιβλίο τού Καροτενούτο, μία φράση του μεγάλου γάλλου συγγραφέα Σταντάλ: «Αν […] φτάνουμε στο σημείο να προτιμούμε και να αγαπούμε την ασχήμια, σημαίνει πως σε αυτή την περίπτωση η ασχήμια είναι ομορφιά». Αυτή είναι η λογοτεχνική, η ποιητική άποψη για το θέμα, με την οποία όμως μοιάζει να συμφωνεί και η επιστήμη της Ψυχολογίας.