Οι επιστήμονες κατάφεραν να ανακατασκευάσουν τα βακτήρια που προκάλεσαν τον Μαύρο Θάνατο, αναλύοντας δόντια πιθανών θυμάτων του από όλη την Ευρώπη.
Τα ευρήματά τους, λοιπόν, «μαρτυρούν» πως η ασθένεια είχε ένα και μοναδικό σημείο προέλευσης: Τη ρωσική πόλη Λαϊσέβο!
Ο Μαύρος Θάνατος -γνωστός και ως Μαύρη Πανώλη ή Μεγάλη Πανούκλα- ξέσπασε στην Ευρώπη και την αποδεκάτισε, την περίοδο από το 1346 έως το 1353.
Η πανδημία προκλήθηκε από ένα βακτηρίδιο ονόματι Yersinia pestis (βάκιλος του Γερσίν), το οποίο, αφενός μπορεί να προκαλέσει διάφορες μορφές πανώλης και αφετέρου να μεταδοθεί στον άνθρωπο από τους ψύλλους!
Αυτό σημαίνει πως είναι λίγο… μύθος το ότι το θανατικό που έπεσε οφειλόταν στα ποντίκια. Ουσιαστικά, οι ψύλλοι, που έκαναν… βόλτες στις πλάτες των χιλιάδων αρουραίων κατά μήκος των εμπορικών δρόμων του μεσαίωνα, ευθύνονται για τον Μαύρο Θάνατο! Το καλό για εμάς σήμερα είναι πως το βακτήριο Yersinia pestis έχει, πλέον, εξαφανιστεί.
Μια Ελληνίδα επιστήμονας της παλαιογενετικής, η Μαρία Σπύρου, από το ινστιτούτο Max Planck για την Επιστήμη της Ανθρωπολογικής Ιστορίας, στην Ιένα της Γερμανίας, και οι συνάδελφοί της, συνέλεξαν δείγματα DNA από τα δόντια 34 πιθανών θυμάτων της Μαύρης Πανώλης από νεκροταφεία ολόκληρης της Ευρώπης.
«Ο Μαύρος Θάνατος ήταν μέρος μιας ευρύτερης πανδημίας, που ”χτύπησε” την Ευρώπη και τις κοντινές περιοχές μεταξύ του 14ου και του 18ου αιώνα», δήλωσε η Δρ Σπύρου στο Scientific American.
«Είναι, κατά πολλούς, η πιο θανατηφόρα από τις τρεις πανδημίες πανώλης που έχουν ξεσπάσει σε όλη την ιστορία μας», πρόσθεσε.
Και συνέχισε: «Αναλύοντας το αρχαίο DNA από τις πανδημίες του παρελθόντος και συνδυάζοντάς το μαζί με αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία, μπορούμε να αρχίσουμε πραγματικά να κατασκευάζουμε με μεγάλη λεπτομέρεια την ιστορία αυτών των πανδημιών. Κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου, τα δόντια έχουν πολλά αιμοφόρα αγγεία, που περνούν μέσα από αυτά.
Μέσα στα δόντια, λοιπόν, ”φυλακίζονται” τα βακτηρίων και οι ιοί που μπορεί να έχουν επηρεάσει το αίμα αυτού του ατόμου κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Με τα δείγματα από αυτά τα δόντια έχουμε αυξήσει τώρα τις πιθανότητες να καταγράψουμε πραγματικά το DNA των παθογόνων βακτηρίων, που μεταδίδονται στο αίμα, όπως η Yersinia pestis».
Οι ερευνητές μπόρεσαν να αναδημιουργήσουν, λοιπόν, τα γονιδιώματα του Yersinia pestis από τις διάφορες περιοχές της Ευρώπης -και να προσδιορίσουν, μάλιστα, ποιες από τις θέσεις στη γηραιά ήπειρο είχαν τα παλαιότερα βακτήρια της πανώλης.
Έτσι, η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πανούκλα είχε ένα και μοναδικό σημείο εισόδου, φτάνοντας, πιθανότατα, πρώτα στην ανατολική Ευρώπη μέσω της ρωσικής πόλης Λαϊσέβο.
«Η φυλογενετική αναδημιουργία μας δείχνει ότι το απομονωμένο βακτήριο από το Λαϊσέβο είναι το αρχαιότερο», γράφουν οι ερευνητές στην εργασία τους. Όπως λέει η Δρ Σπύρου, «η μόλυνση φαίνεται πως εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, κάνοντας μόνο μία γενετική μετάλλαξη στο ταξίδι της. Άρα, αυτό σημαίνει πως ο Μαύρος Θάνατος προκλήθηκε από έναν και μόνο κλώνο και ότι η πανούκλα εισήχθη στην Ευρώπη μόνο μία φορά -με το βακτήριο να διαφοροποιείται αργότερα στην πανδημία, για να δημιουργήσει τοπικές ομάδες μολυσματικών παραγόντων σε ολόκληρη την ήπειρο.