Δρ. Ανδρέας Πουλλικκάς*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική υδρογόνου, η οποία περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους για την παραγωγή και χρήση ανανεώσιμου υδρογόνου έως το 2030 και το 2050. Η στρατηγική της ΕΕ περιλαμβάνει επίσης σχέδια χρηματοδότησης, υποδομών και διεθνούς συνεργασίας. Σε άρθρο μας στον ημερήσιο τύπο με τίτλο «Ανασκόπηση της αγοράς υδρογόνου στην ΕΕ», τον Ιανουάριο 2025, είχαμε αναφερθεί στην έκθεση του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ (ACER) για την παρακολούθηση της αγοράς υδρογόνου στα κράτη μέλη της ΕΕ όπου έγινε αναφορά την απουσία εθνικής στρατηγικής για το υδρογόνο της χώρας μας και για τα βήματα που χρειάζονται να γίνουν.
Πρόσφατα τέθηκε για διαβούλευση το έγγραφο με τίτλο “Εθνική Στρατηγική Κύπρου για το Υδρογόνο” το οποίο είναι προς τη θετική κατεύθυνση, αφού η Κύπρος φαίνεται να προσπαθεί να ευθυγραμμίσει τις προσπάθειές της με την ευρωπαϊκή στρατηγική, παρόλα αυτά το έγγραφο είναι πολύ πιο περιορισμένο σε εμβέλεια και λεπτομέρεια συγκρινόμενο με στρατηγικές άλλων κρατών μελών της ΕΕ. Περιγράφονται προτάσεις και κατευθύνσεις για την ανάπτυξη του τομέα του υδρογόνου στην Κύπρο, ωστόσο, δεν είναι μια πλήρως αναπτυγμένη στρατηγική με συγκεκριμένα μέτρα, χρονοδιαγράμματα και αναλυτικούς στόχους, όπως αναμενόταν από μια επίσημη εθνική στρατηγική. Το έγγραφο παρουσιάζει ένα όραμα για τη χρήση του υδρογόνου στην Κύπρο, με έμφαση στην ενεργειακή μετάβαση, την κλιματική ουδετερότητα και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Αναφέρονται δράσεις για την ανάπτυξη υποδομών, τη χρήση υδρογόνου στις μεταφορές και την δημιουργία ενός κανονιστικού πλαισίου, εντούτοις, οι προτάσεις είναι γενικές και δεν συνοδεύονται από λεπτομερή σχέδια υλοποίησης ή χρηματοδότησης. Επίσης, γίνεται αναφορά σε δύο σενάρια ανάπτυξης (συντηρητικό και φιλόδοξο) για το υδρογόνο στην Κύπρο έως το 2030 και το 2050 χωρίς οποιεσδήποτε επεξηγήσεις και χωρίς να υπάρχει σαφής στρατηγική για το πώς θα επιτευχθούν. Δεν προτείνονται καθόλου συγκεκριμένοι ποσοτικοποιημένοι στόχοι και δεσμεύσεις, όπως, εγκατεστημένη δυναμικότητα μονάδων ηλεκτρόλυσης το 2030 ή το 2040, αναμενόμενη παραγωγή πράσινου υδρογόνου το 2030 ή το 2040, κλπ. Για παράδειγμα στο προηγούμενο άρθρο μας (Ανασκόπηση της αγοράς υδρογόνου στην ΕΕ, Ιανουάριος 2025) δίνονται οι στόχοι που έχουν τεθεί από διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ με την Ισπανία και την Γερμανία να έχουν τον υψηλότερο στόχο όσον αφορά την εγκατεστημένη ισχύ μονάδων ηλεκτρόλυσης (12 και 10 γιγαβάτ αντίστοιχα) και ακολουθούν η Γαλλία (6.5 γιγαβάτ), η Δανία (6 γιγαβάτ), η Πορτογαλία (5.5 γιγαβάτ) και η Σουηδία (5 γιγαβάτ).
Το πιο πάνω έγγραφο που τέθηκε σε διαβούλευση παρά το ότι τιτλοφορείται ως “Εθνική Στρατηγική Κύπρου για το Υδρογόνο” παρομοιάζει περισσότερο με μια προκαταρκτική μελέτη, θέτει όμως τις βάσεις για μια μελλοντική στρατηγική υδρογόνου αφού καταλήγει σε δύο βραχυπρόθεσμες δράσεις για την περίοδο 2025-2030: (α) για την θέσπιση ολοκληρωμένου κανονιστικού πλαισίου για την παραγωγή, διανομή και χρήση υδρογόνου, με προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης εντός του 2027 και (β) για την υλοποίηση στοχευμένων εκστρατειών ευαισθητοποίησης, αξιοποίηση διαδικτυακών πλατφόρμων και ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και δυνητικών χρηστών του υδρογόνου. Είναι ένα προκαταρκτικό σχέδιο βραχυπρόθεσμων ενεργειών παρά μια πλήρως διαμορφωμένη Εθνική Στρατηγική της Κύπρου για το Υδρογόνο για αυτό χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη και συγκεκριμενοποίηση καθώς, επίσης, περισσότερη εξειδίκευση στις πολιτικές, στα χρηματοδοτικά εργαλεία και στους μηχανισμούς υλοποίησης, ώστε να συγκριθεί με τις πιο ανεπτυγμένες στρατηγικές άλλων χωρών για να μετατραπεί σε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική υδρογόνου. Είναι ένα πρώτο βήμα προς τη διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής υδρογόνου της Κύπρου, αλλά δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μια πλήρως αναπτυγμένη στρατηγική. Σε σύγκριση με άλλες χώρες, η Κύπρος βρίσκεται σε ένα πολύ αρχικό στάδιο ανάπτυξης στον τομέα του υδρογόνου. Πρώτιστα θα πρέπει το υδρογόνο να αναγνωριστεί ως μια βασική συνιστώσα του ενεργειακού μείγματος της χώρας μας για το 2030 και έως το 2050. Είναι αναγκαία η κατάρτιση στοχευμένων μέτρων για την εκκίνηση της αλυσίδας υδρογόνου (παραγωγή, μεταφορά, αποθήκευση και χρήση στην τελική κατανάλωση) και για την δημιουργία αγοράς υδρογόνου στη χώρα μας. Για να γίνει μια πραγματική στρατηγική, θα χρειαζόταν να περιλαμβάνει: (α) συγκεκριμένους και ποσοτικοποιημένους στόχους (π.χ., ποσότητες παραγωγής υδρογόνου, μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα), (β) λεπτομερή σχέδια υλοποίησης και χρονοδιαγράμματα, (γ) σχέδια χρηματοδότησης και κινήτρων για επενδύσεις και (δ) συντονισμό με άλλες χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Επίσης, τέτοια στρατηγική θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα πλεονεκτήματα της γύρω περιοχής όσον αφορά την παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου και τις μακροπρόθεσμες συνέργειες που πιθανόν να προκύπτουν στη μεταφορά και τελική χρήση όπως για παράδειγμα συνέργειες με τον οικονομικό διάδρομο IMEC (India-Middle East-Europe Economic Corridor).
Επιπλέον, μια ολοκληρωμένη στρατηγική υδρογόνου πρέπει να είναι δυναμική, προσαρμοστική και βασισμένη σε δεδομένα, με στόχο την επίτευξη των κλιματικών και ενεργειακών στόχων της χώρας. Η Κύπρος, με το ισχυρό ηλιακό της δυναμικό και τη στρατηγική της γεωγραφική θέση, έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει μια ανταγωνιστική αγορά υδρογόνου, εφόσον υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη και καλά σχεδιασμένη στρατηγική. Μια ολοκληρωμένη στρατηγική υδρογόνου για τη χώρα μας πρέπει να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα στοιχείων, από την παραγωγή και την αποθήκευση έως τη χρήση και τις υποδομές, καθώς και να καθορίζει συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα. Η στρατηγική θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες της χώρας μας (γεωγραφία, ενεργειακό μείγμα, οικονομική δυναμικότητα, κλπ.) και να ευθυγραμμίζεται με τους παγκόσμιους και ευρωπαϊκούς στόχους για την κλιματική ουδετερότητα. Για παράδειγμα, βραχυπρόθεσμες δράσεις (2025-2030) θα μπορούσαν να αφορούν την ανάπτυξη πιλοτικών έργων υδρογόνου, την δημιουργία βασικών υποδομών (σταθμοί ανεφοδιασμού, μονάδες παραγωγής), την εισαγωγή νομοθετικού πλαισίου και κινήτρων για επενδύσεις και στην εστίαση στη χρήση υδρογόνου σε τομείς όπου είναι πιο αποδοτικό (π.χ., βαρέα οχήματα, βιομηχανία).
Οι μεσοπρόθεσμες δράσεις (2030-2040) θα μπορούσαν να αφορούν την κλιμάκωση της παραγωγής και χρήσης υδρογόνου, την ανάπτυξη υποδομών μεταφοράς και αποθήκευσης και την επέκταση της χρήσης υδρογόνου σε περισσότερους τομείς (π.χ., ναυτιλία,). Οι μακροπρόθεσμες δράσεις (2040-2050) θα μπορούσαν να αφορούν την πλήρη ενσωμάτωση του υδρογόνου στην ενεργειακή οικονομία, την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας με τη βοήθεια του υδρογόνου και την διεθνή συνεργασία για εξαγωγές πράσινου υδρογόνου.
*Καθηγητής Ενεργειακών Συστημάτων
Frederick University