Του Ιωάννη Σάββα*
Έφτασε η σειρά μου να εκφράσω την άποψή μου για την αδειοδότηση δελφινάριων στο νησί μας. Ως επιστήμονας είχα την ευκαιρία να μελετήσω αυτά τα υπέροχα θαλάσσια θηλαστικά υψηλής νοημοσύνης στο φυσικό τους περιβάλλον – ακόμα και εκεί επηρεάζονται από την υπεραλίευση, μέσω του ανταγωνισμού για τα ιχθυαποθέματα.
Παρατηρείται παγκοσμίως ομόφωνη αντιπαράθεση φιλοζωικών, περιβαλλοντικών, και οικολογικών οργανώσεων στη δημιουργία και διατήρηση δελφινάριων. Η αιχμαλώτιση άγριων ζώων για σκοπούς ψυχαγωγίας κατακρίνεται ως απάνθρωπη και εγκληματική για ευνόητους λόγους.
Η διαδεδομένη περίπτωση του Ric O’ Barry, εκπαιδευτή της Kathy, πρωταγωνίστριας των ταινιών Flipper, υποδηλώνει ότι τα δελφίνια υπό χρόνια αιχμαλωσία προβάλλουν τάσεις αυτοκτονίας. Η φυσιολογία και ανατομία αυτών των θηλαστικών επιτρέπουν την εθελοντική αναπνοή, δηλαδή τα ζώα αυτά αποφασίζουν πότε να αναπνεύσουν, μπορώντας έτσι να δώσουν τέλος στη ζωή τους ανά πάσα στιγμή. Άλλες περιπτώσεις αιχμαλωσίας του μεγαλύτερου δελφινοειδούς σε μέγεθος, της Όρκας, αναδεικνύουν αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως επιθετικές τάσεις προς στον εκπαιδευτή τους. Τέτοια επιθετικότητα προς ανθρώπους ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα ψυχωτικής διαταραχής, και δεν έχει παρατηρηθεί στο φυσικό περιβάλλον του είδους. Φαντάζεστε τον εαυτό σας κλεισμένο μέσα σε ένα δωμάτιο για χρόνια, με μοναδική ασχολία να περπατάτε περιφερικά του δωματίου ή να εκτελείται διαταγές;
Ωστόσο το πρόβλημα δεν αρχίζει εκεί, αλλά από τη στιγμή σύλληψής τους από το θαλάσσιο περιβάλλον, όπου τα κητώδη συγκεντρώνονται μαζικά από δελφινοθύρες. Τα νεαρά αποχωρίζονται τη μητέρα τους και γίνονται υποψήφια θύματα για δελφινάρια, ενώ τα υπόλοιπα είτε θανατώνονται (όπως προβάλλεται στο ντοκιμαντέρ «The Cove»), είτε αφήνονται ελεύθερα καταπονημένα, θρηνώντας το χαμό των μικρών τους (ντοκιμαντέρ «Blackfish»). Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο χαρακτήρας των δελφινιών δε διαφέρει πολύ από τον ανθρώπινο. Τα κήτη είναι αποδεδειγμένα τα ζώα με το μεγαλύτερο δείκτη νοημοσύνης μετά τον άνθρωπο – χρησιμοποιούν εργαλεία, δίνουν ονόματα το ένα στο άλλο, εφαρμόζουν έξυπνες ομαδικές τακτικές για κυνήγι, και έχουν ανεπτυγμένο κοινωνικό σύστημα όπως αυτό του ανθρώπου. Για παράδειγμα, συχνά παρατηρείται θρήνος για το χαμό ενός μέλους της οικογένειας, αλλά και η υιοθεσία άλλων ειδών που έχουν εγκαταλειφθεί από τις δικές τους.
Μετά από πολλές καμπάνιες και εκστρατείες κατά της αιχμαλωσίας κητωδών, πολλά δελφινάρια έκλεισαν και πολλά κράτη πλέον αναγνωρίζουν τη σημασία του είδους για τα θαλάσσια οικοσυστήματα και την τροφική αλυσίδα.
Επομένως, εφάρμοσαν όχι μόνο νόμους κατά της αιχμαλωσίας κητών σε δελφινάρια, αλλά και υπέρ της προστασίας τους στο θαλάσσιο περιβάλλον. Το ερώτημα λοιπόν που δημιουργείται, είναι πώς μπορεί η Κύπρος να πηγαίνει αντίθετα με το ρεύμα που έχουν θέσει πολιτισμένα κράτη ανά τον κόσμο. Πώς γίνεται μέσα σε μία Ευρώπη όπου αυτά τα είδη είναι προστατευόμενα, να νομοθετούμε και να σχηματίζουμε συμφωνίες που προϋποθέτουν τον βασανισμό τους; Αν ο σκοπός είναι αναπτυξιακά και οικονομικά επιτεύγματα, τότε πόσο θετικά μπορεί να καταλήξει αυτό;
Με απλά λόγια, ακόμα και αν αγνοήσουμε την ευημερία αυτών των ζώων και αναλογιστούμε μονάχα επί οικονομικού και κοινωνικού περιεχομένου, η θεμελίωση δελφινάριων στην Κύπρο είναι ένα πολύ ασταθές θέμα. Καταρχάς θα δοθούν πολλά χρήματα για την ίδρυση τους, ενώ θα εισπραχθούν ελάχιστα. Πολλά δελφινάρια διατυπώνουν ότι τα έσοδα από τις παραστάσεις, θα αξιοποιούνται για επιστημονικές μελέτες της συμπεριφοράς των κητοειδών, καθώς και για την προστασία τους στο φυσικό περιβάλλον.
Η Κύπρος δεν μπορεί να επικαλεστεί τους ίδιους λόγους, αφού δε διαθέτει την υποδομή για θαλάσσιες επιστημονικές μελέτες, πόσο μάλλον για τις ενέργειες που αναφέρουν τα δελφινάρια. Αντί για σημείο τουριστικής έλξης, θα αποτελέσουν διεθνή και παγκόσμια αφορμή αποδοκιμασίας και κατάκρισης από μεγάλες κοινωνικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως η Greenpeace, το Ric O’ Barry Dolphin Project και την WWF, καθώς επίσης και από την κοινωνία των σκεπτόμενων πολιτών. Η Κύπρος θα τάσσεται αυτόματα υπέρ της λαθροθηρίας και της αιχμαλώτισης των δελφινιών.
Η ροή αυτού του θέματος θα πάρει άλλες διαστάσεις όπως η αξιοπιστία του (αγρο-)τουρισμού, η λάθος απεικόνιση της κυπριακής νοοτροπίας και η αποδυνάμωση των δημοσίων σχέσεων. Αυτό ήδη παρατηρείται με την αναπτυξιακή πορεία που ακολουθεί το κράτος στις παραλίες της Κύπρου, όπου η φυσική ομορφιά των ακτών μας καταστρέφεται και αντικαθιστάται με οικοδομήματα επιβαρυντικά προς το περιβάλλον.
Η Κύπρος δε χρειάζεται περεταίρω ανάπτυξη προς αντικοινωνικές και αντιοικολογικές κατευθύνσεις. Τι ξενοδοχεία στις ακτές, τι τεχνητά νησιά και δελφινάρια; Αυτό που χρειάζεται η Κύπρος είναι έξυπνους τρόπους προσέλκυσης τουρισμού, κινούμενη πιο «πράσινα» και πιο βιώσιμα. Αυτό που χρειάζεται ο τουρίστας είναι χαλαρωτικές διακοπές σε ένα παρθένο περιβάλλον με φυσικές ακτές, και συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις με τοπικό και παραδοσιακό φαγητό.
Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, κι όμως οπισθοδρομούμε αντί να οδεύουμε μπροστά. Όπως τόνισε και το Wildlife Welfare Cyprus: Γίνε η φωνή αυτών των ζώων. Δράσε για τη σωτηρία τους. Μη γίνεσαι συνένοχος σε ένα έγκλημα για χάρη οικονομικών συμφερόντων.
*Βιολόγος