*Του δρος Βασίλειου Τσάκαλου
Τώρα, που οι παραδοσιακοί πυλώνες οι οποίοι στήριζαν το οικονομικό μοντέλο της Κύπρου έχουν ραγίσει, είναι ευκαιρία να σκεφτούμε σοβαρά την αναγκαιότητα ανάπτυξης ενός νέου πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης, ο οποίος να βασίζεται στην έρευνα και την καινοτομία. Ακόμα και εμείς που εξ επαγγέλματος προωθούμε την ιδέα αυτή, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι το εγχείρημα δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται.
Η Κύπρος δεν διαθέτει μακρά παράδοση σε θέματα έρευνας και καινοτομίας ούτε σημαντική βιομηχανική δραστηριότητα, η οποία να μπορούσε να στηρίξει άμεσα μία τέτοια στροφή στην οικονομική δραστηριότητα. Επιπλέον, ενώ η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία ωθεί φυσιολογικά προς την αναζήτηση νέων μοντέλων ανάπτυξης, ο ωμός ρεαλισμός (απότοκος και αυτός των συνθηκών που βιώνουμε) τείνει να απορρίπτει ή να αναβάλλει επ’ αόριστον την υιοθέτηση μοντέλων ανάπτυξης μακροπρόθεσμης απόδοσης με σημαντικό ποσοστό αβεβαιότητας.
Δεν αποτελεί αντικείμενο της παρέμβασής μου να αναφερθώ λεπτομερώς στα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του υπάρχοντος οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας και να προτείνω μέτρα που θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση. Θα ήθελα, ωστόσο, να αναφερθώ στις στοιχειώδεις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τομέα.
Πρέπει να συμφωνήσουμε επί της αρχής ότι θέλουμε η έρευνα και η καινοτομία να γίνουν ένας από τους μελλοντικούς πυλώνες ανάπτυξης της Κύπρου. Τα διεθνή παραδείγματα συνηγορούν σαφώς προς αυτή την κατεύθυνση αφού σε όλες τις στατιστικές αναλύσεις, οι πιο ανεπτυγμένες –κοινωνικά και οικονομικά– χώρες, είναι αυτές που κάνουν τις μεγαλύτερες επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία. Από την άλλη, η σύνδεση μεταξύ των επενδύσεων στην έρευνα και της οικονομικής ανάπτυξης είναι πρωτίστως φαινομενολογική και σίγουρα δεν υπάρχει καμία μαγική συνταγή για τη γρήγορη επίτευξη του στόχου.
Για να πετύχουμε τους στόχους μας πρέπει να μελετήσουμε μεθοδικά τις πιθανές κατευθύνσεις στρατηγικής και τις επιμέρους προτεραιότητες και να επιλέξουμε, με όσο το δυνατόν ευρεία συναίνεση, τις καταλληλότερες. Η διαδικασία της επιλογής είναι από τη φύση της δύσκολη αλλά ταυτόχρονα απαραίτητη για μία μικρή χώρα.
Η διεθνής εμπειρία φανερώνει ότι η ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας απαιτεί δέσμευση σε βάθος δεκαετιών, διότι στηρίζεται σε σημαντικές υποδομές, υψηλά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, κατάλληλη κουλτούρα και ποιοτικό οικοσύστημα υποστήριξης. Η ανάγκη μακροχρόνιας δέσμευσης εντείνεται όταν – όπως στην Κύπρο- απαιτείται η εφαρμογή μίας στρατηγικής για ευρύ οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό.
Οι δραστηριότητες και εκδηλώσεις της Εβδομάδας Έρευνας και Καινοτομίας που διοργανώνει το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, από τις 23 μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου 2013, εντάσσονται στο πλαίσιο των προσπαθειών του Ιδρύματος να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό (και όχι μόνο) για τη σημασία της έρευνας και της καινοτομίας και να θέσει τις βάσεις για την υιοθέτηση μακρόπνοων στρατηγικών που θα καταστήσουν την έρευνα και την καινοτομία καθοριστικούς παράγοντες για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της Κύπρου.
Μεγάλος αριθμός επισκέψεων σχολείων σε ερευνητικά κέντρα, συναντήσεις διαβούλευσης για τη μελλοντική στρατηγική για την έρευνα και την καινοτομία, εκδηλώσεις για την ανάδειξη της σημασίας της έρευνας και της καινοτομίας, δράσεις ευρείας δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τις ερευνητικές υποδομές που χρηματοδότησε το Ίδρυμα και συζητήσεις διακεκριμένων επιστημόνων με τη νεολαία σε Λάρνακα και Πάφο (στο πλαίσιο του θεσμού «Επιστημονικό Καφενείο»), είναι κάποιες από τις εκδηλώσεις που θα οργανώσει πολύ σύντομα το Ίδρυμα. Κορύφωση των εκδηλώσεων, οι περισσότερες από τις οποίες θα είναι ανοικτές στο κοινό, θα είναι η εκδήλωση-θεσμός «Βραδιά του Ερευνητή» που φέτος θα γίνει στη Λεμεσό.
Περισσότερες πληροφορίες για την Εβδομάδα Έρευνας και Καινοτομίας στην ιστοσελίδα www.research.org.cy.
*Ο Δρ. Βασίλειος Τσάκαλος είναι Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας