Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης παραχώρησε σήμερα στο Προεδρικό Μέγαρο διακαναλική συνέντευξη με την ευκαιρία της συμπλήρωσης του δεύτερου έτους διακυβέρνησης. Μετά το πέρας του διαγγέλματός του στον κυπριακό λαό, απάντησε σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων Πανίκου Χατζηπαναγή από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, Χρύσανθου Τσουρούλλη από το SIGMA, Μιχάλη Παυλίδη από το OMEGA, Αιμιλίας Κενεβέζου από τον ALPHA και Έλλης Κοτζαμάνης από τον ΑΝΤ1.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Να ξεκινήσουμε από το Κυπριακό και τη συνάντηση της Γενεύης. Νομίζω ότι τα δεδομένα και οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να διατηρηθεί μια κινητικότητα στο Κυπριακό. Το ερώτημα είναι αν ο Γενικός Γραμματέας ενθαρρύνει αυτή την πιθανότατα ανούσια κινητικότητα ή αν θα θέσει κάποιου είδους χρονοδιαγράμματα. Συμμερίζεστε αυτή την εκτίμηση ή αναμένετε εκπλήξεις; Και εάν είμαστε προετοιμασμένοι για εκπλήξεις.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Σε πολύ λίγες μέρες θα μεταβούμε όντως στη Γενεύη σε μια κρίσιμη συνάντηση για το Κυπριακό. Θέλω να σας θυμίσω, κύριε Χατζηπαναγή, ότι αυτό που υποσχέθηκα στον κυπριακό λαό κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ήταν να υπάρξει κινητικότητα στο Κυπριακό. Και χαίρομαι, γιατί υπήρξε κινητικότητα – κινητικότητα με τον διορισμό μιας προσωπικής απεσταλμένης, κινητικότητα από τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 15 Οκτωβρίου και αυτή η διευρυμένη συνάντηση που θα γίνει στη Γενεύη σε λίγες μέρες. Σίγουρα ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών με δύο σοβαρές κρίσεις σε διεθνές επίπεδο –το τι γίνεται στην Ουκρανία, το τι γίνεται στη Μέση Ανατολή– δεν πηγαίνει ποτέ σε μια ανούσια συνάντηση. Άρα, είμαστε πανέτοιμοι για όλα τα σενάρια, για όλες τις ενδεχόμενες και μη εκπλήξεις, όπως τις έχετε προαναφέρει, με έναν και συγκεκριμένο στόχο. Ο στόχος μας είναι η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων από εκεί που έμειναν στο Crans-Montana. Αν θα πετύχουμε αυτόν τον στόχο, εξαρτάται και από την άλλη πλευρά. Σίγουρα γνωρίζω τις δυσκολίες, γνωρίζω τα προβλήματα. Την ίδια στιγμή όμως, γνωρίζω πάρα πολύ καλά ότι η παρούσα κατάσταση πραγμάτων δυσχεραίνει την όλη κατάσταση, δημιουργεί νέα τετελεσμένα και μας απομακρύνει από τον στόχο μας. Γι’ αυτό έχω την ευθύνη, έχω την υποχρέωση να πράξω ό,τι είναι δυνατόν. Και χαίρομαι, γιατί αναγνωρίστηκε η ετοιμότητα, η πολιτική βούληση, οι ξεκάθαρες θέσεις, και υπάρχει αυτή η κινητικότητα από πλευράς Γενικού Γραμματέα. Αν δεν επιτύχουμε τον στόχο της επανέναρξης των συνομιλιών, έχουμε δεύτερο, έχουμε τρίτο, έχουμε τέταρτο στόχο. Και μπορώ να σας πω ότι χθες το βράδυ είχα μια μακρά τηλεφωνική συνομιλία με τον Γενικό Γραμματέα ακριβώς στο πλαίσιο της προετοιμασίας με δική μου πρωτοβουλία. Το προηγούμενο βράδυ είχα μακρά τηλεφωνική επικοινωνία με τον κ. Costa, τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Αύριο θα έχω τηλεφωνική επικοινωνία με τον κ. Tusk. O κ. Tusk, ο Πολωνός Πρωθυπουργός, σήμερα ήταν στην Τουρκία. Είμαι σε επαφή με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Άρα, πράττουμε ό,τι είναι δυνατόν. Ήμουν στην Αθήνα πριν από λίγες ημέρες, έτσι ώστε να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα. Έντιμα προς τον κυπριακό λαό, ο στόχος μου είναι η επανέναρξη των συνομιλιών. Αν αυτό δεν καταστεί εφικτό στη Γενεύη πάντα στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου –αυτά να τα ξεκαθαρίσουμε, είναι εκτός συζήτησης– έχουμε και δεύτερο και τρίτο και τέταρτο πλάνο, το οποίο συζήτησα και με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Αν καταστεί εφικτό να επαναρχίσουν οι συνομιλίες στο συμφωνημένο πλαίσιο –παρακολουθούσα και συζητήσεις σήμερα στα τηλεοπτικά κανάλια– τα κόμματα που σας στηρίζουν είναι έτοιμα να σας ακολουθήσουν;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Τα κόμματα που με στηρίζουν γνωρίζουν πάρα πολύ καλά τις θέσεις μου, όπως τις γνώριζαν και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και όταν πήραν τις αποφάσεις τους. Είναι απόλυτα σεβαστές οι προσεγγίσεις, οι θέσεις των οποιωνδήποτε κομμάτων. Και παίρνω μαζί μου ακριβώς το Εθνικό Συμβούλιο, γιατί θέλω να τους ενημερώνω, θέλω να γνωρίζουν για το τι θα διαμηνυθεί στη Γενεύη. Και θεωρώ ότι η μεγάλη προσπάθεια, για να τερματίσουμε την κατοχή, να επανενώσουμε την πατρίδα μας είναι μια συλλογική προσπάθεια. Γνωρίζω πάρα πολύ καλά και είμαι έτοιμος να αναλάβω τις προσωπικές μου ευθύνες ως του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως του ηγέτη της ελληνοκυπριακής πλευράς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Επαναλαμβάνω, κύριε Χατζηπαναγή, η παρούσα κατάσταση πραγμάτων μόνο δυσκολεύει, δυσχεραίνει, ενισχύει τα τετελεσμένα της κατοχής. Έχω υποχρέωση έναντι του κυπριακού λαού να πράξω ό,τι είναι δυνατόν. Χαίρομαι, θέλω να το πω, γιατί η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει και την ετοιμότητά μας και την πολιτική μας βούληση. Το δείξαμε και με συγκεκριμένες ενέργειες, δεν είναι απλώς δηλώσεις και ωραία λόγια, και αυτό έχει αναγνωριστεί. Γι’ αυτό και ο Γενικός Γραμματέας επενδύει σε αυτή τη συνάντηση, επαναλαμβάνω, γιατί το Κυπριακό πρέπει να το βλέπουμε στο γενικότερο πλαίσιο, και εμείς το παρουσιάζουμε και στο γενικότερο πλαίσιο. Εδώ υπάρχει κρίση στην Ουκρανία, κρίση στη Μέση Ανατολή, και ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών αποφασίζει να συγκαλέσει αυτή τη διευρυμένη συνάντηση για το Κυπριακό. Σίγουρα δεν θα είναι μια ανούσια συνάντηση.
Μιχάλης Παυλίδης: Να πιαστώ από το «σίγουρα δεν θα είναι ανούσια η συνάντηση», κύριε Πρόεδρε. Το Κυπριακό βρίσκεται πράγματι σε οριακό σημείο. Πολλοί μιλούν για τελευταία ευκαιρία. Το προηγούμενο διάστημα δεν καταφέραμε να ανοίξουμε δύο οδοφράγματα στην Κύπρο. Τώρα τι μπορούμε να πετύχουμε μέσω από αυτή τη διάσκεψη, λαμβάνοντας υπόψη και τις τουρκικές θέσεις, οι οποίες είναι απαράδεκτες. Και αν μπορείτε να γίνετε λίγο πιο συγκεκριμένος, τι άλλο μπορείτε να θεωρείτε πρόοδο; Διότι είπατε για ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε σημεία, εκτός από την έναρξη των συνομιλιών.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Αν δεν αποφασιστεί η έναρξη των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη, είναι πολύ σημαντικό, για παράδειγμα, να συμφωνήσουμε σε μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση, την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Ξέρετε, κύριε Παυλίδη, είμαι σίγουρος ότι οι διαπραγματεύσεις μπορούν να ξεκινήσουν στη Γενεύη, αν εμείς υιοθετήσουμε τις θέσεις της τουρκικής πλευράς, που αυτό θέλω να το ξεκαθαρίσω απόψε και προς τον κυπριακό λαό, ότι δεν υπάρχει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Από εκεί και πέρα, ναι, είχαμε δυσκολίες στα οδοφράγματα, αλλά τι έχει σημασία; Έχει σημασία ότι εμείς που γνωρίζουμε πού θέλουμε να πάμε, αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες να κάνουμε κινήσεις. Και το θετικό είναι ότι, αυτό που σας προανέφερα, ακριβώς επειδή η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε τις κινήσεις και τις πρωτοβουλίες της δικής μας πλευράς, έχει αναλάβει αυτή την πρωτοβουλία ο Γενικός Γραμματέας. Υπήρξε η συνάντηση της 15ης Οκτωβρίου, υπάρχει αυτή η συνάντηση στη Γενεύη. Θα σας αναφέρω επίσης, κύριε Παυλίδη, και έχει τη σημασία του, μετά τη συνάντηση της Γενεύης, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών θα είναι παρών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Θα συμμετάσχουμε μαζί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, για να συζητήσουμε τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών σε όλα αυτά τα θέματα που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένου και του Κυπριακού. Και αυτό έχει τη σημασία του, ειδικότερα σε σχέση με το περιεχόμενο της λύσης του Κυπριακού. Θέλω να πω και κάτι άλλο. Είμαι σίγουρος ότι όλοι σας παρακολουθείτε τις διεθνείς εξελίξεις. Παρακολουθείτε ότι ο ρόλος των Ηνωμένων Εθνών σε διεθνές επίπεδο –και πρέπει να λέμε τα πράγματα ως έχουν στον κυπριακό λαό– δεν είναι πρωταγωνιστικός στην Ουκρανία, δεν είναι πρωταγωνιστικός στη Μέση Ανατολή. Όλοι συμφωνούμε σε αυτό. Ο Γενικός Γραμματέας, ερχόμενος στη Γενεύη σε ένα θέμα που έχει πρωταγωνιστικό ρόλο ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, είναι ο πρώτος που θα διασφαλίσει ότι η όποια συζήτηση δεν μπορεί να ξεφεύγει από το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Από εκεί και πέρα, αυτά τα δύο χρόνια, γιατί είναι άμεσα συνυφασμένο, κύριε Παυλίδη, έχουμε αναβαθμίσει το κύρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Έχουμε μια ξεκάθαρη εξωτερική πολιτική, ξεκάθαρο εξωτερικό προσανατολισμό. Είδαμε εξελίξεις μετά από πολλά χρόνια. Επίσκεψη του Βρετανού Πρωθυπουργού μετά από 53 χρόνια. Επίσκεψη στον Λευκό Οίκο μετά από 24 χρόνια. Όλα αυτά αγγίζουν και τις συνομιλίες για επίλυση του Κυπριακού.
Μιχάλης Παυλίδης: Κύριε Πρόεδρε, θέλω να θίξω δύο ζητήματα, τα οποία μας απασχολούν. Επειδή μιλήσατε και χθες βράδυ με τον Γενικό Γραμματέα για αρκετή ώρα, πάτε με τις ίδιες παραδοσιακές θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς ή έχετε προετοιμαστεί για κάτι διαφορετικό, για κάτι «έξω από το κουτί», όπως είπε ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας, που να καθησυχάζει και τις θέσεις της άλλης πλευράς; Ένα θέμα, για παράδειγμα, που προκαλεί τριγμούς και στο εσωτερικό είναι η πολιτική ισότητα. Πρέπει να μας διευκρινίσετε πώς την αντιλαμβάνεστε, τι εννοείτε όταν εσείς προτείνετε την πολιτική ισότητα. Και το δεύτερο, όταν λέτε ότι αποδέχεστε επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση του πλαισίου Guterres, όπως κατατέθηκε στις συνομιλίες του Crans-Montana, αποδέχεστε και τα έξι σημεία χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις; Είναι θέματα, τα οποία συζητάμε όλα αυτά τα χρόνια. Είναι μια καταπληκτική ευκαιρία απόψε, μας παρακολουθεί όλη η Κύπρος, να ξεκαθαρίσετε τις θέσεις σας.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Καθαρές κουβέντες, κύριε Παυλίδη. Πηγαίνω, για να συζητήσω εντός του πλαισίου των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών, των αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τίποτα απολύτως που ξεφεύγει του πλαισίου, που μιλάει για κυριαρχικές ισότητες, παραπέμπει σε δύο κράτη, σε διχοτομικές λύσεις, σε λύση συνομοσπονδίας. Πρώτη ξεκάθαρη θέση, πολιτική ισότητα. Η πολιτική ισότητα περιγράφεται στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών από το 1991. Αν η τουρκική πλευρά επιχειρεί να δώσει στην πολιτική ισότητα έννοια κυριαρχικής ισότητας που παραπέμπει σε δύο κράτη, αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό. Πλαίσιο Guterres. Ναι, είμαι έτοιμος να συζητήσω και τα έξι σημεία του πλαισίου Guterres. Έχω θέσεις στα έξι σημεία του πλαισίου Guterres. Το πλαίσιο Guterres, κύριε Παυλίδη, το είπαμε πάρα πολλές φορές, δεν ήταν η λύση του Κυπριακού. Ήταν τα θέματα, τα έξι θέματα που ο Γενικός Γραμματέας είπε ότι αν συμφωνήσετε σε αυτά τα έξι θέματα θα φθάσουμε σε ένα σημείο μη επιστροφής σε σχέση με τη λύση του Κυπριακού. Και ναι, και για τα έξι θέματα έχω συγκεκριμένες θέσεις και είμαι έτοιμος να τις συζητήσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Κύριε Παυλίδη, δεν φοβάμαι.
Μιχάλης Παυλίδης: Έξω από το κουτί. Όλα αυτά που είπατε είναι μέσα στο κουτί.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Δεν πρόκειται να συζητήσω «εκτός του κουτιού», αν αναφέρεστε στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού. Ξεκάθαρη θέση έχει μεταφερθεί στον Γενικό Γραμματέα, και αυτή είναι και η θέση της διεθνούς κοινότητας. Και κάτι τελευταίο, κύριε Παυλίδη. Αυτός που ξέρει πού θέλει να πάει, που ξέρει πώς να φθάσει σε αυτόν τον στόχο δεν φοβάται τον διάλογο. Αν η τουρκοκυπριακή πλευρά, η τουρκική πλευρά ξέρει, έχει ξεκάθαρες θέσεις, ας προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Με ένα ξεκάθαρο μήνυμα από εμένα: Οτιδήποτε ξεφεύγει από το συμφωνημένο πλαίσιο δεν θα αποδεχθώ καν να το συζητήσω.
Αιμιλία Κενεβέζου:Και βεβαίως, κύριε Πρόεδρε, ξέρουμε με ποιες θέσεις πάμε εμείς, ξέρουμε και με ποιες θέσεις πάει η άλλη πλευρά. Εσείς λέτε συμφωνημένο πλαίσιο βάσης λύσης, η άλλη πλευρά λέει ξεκάθαρα, απ’ την προηγούμενη Γενεύη, δύο κράτη. Έχουμε δύο χωριστές αφετηρίες, και διερωτώμαι πώς μπορεί να μην είναι ανούσια η συνάντηση αυτή, η πενταμερής, ή πώς μπορούμε αυτό το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών να το σμικρύνουμε; Μέχρι πόσα βήματα μπορούμε εμείς πίσω να κάνουμε, για να συναντηθούμε και να βρεθούμε στο ίδιο τραπέζι, να διαπραγματευτούμε με την άλλη πλευρά;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Για να μην επαναλάβω όσα είπα στον κύριο Παυλίδη και για να προχωρήσει και η συζήτησή μας. Το μόνο που θέλω να πω από όσα είπα προηγουμένως είναι ότι ο Γενικός Γραμματέας δεν πηγαίνει σε ανούσιες συναντήσεις. Δεν θα καλούσε μια συνάντηση τέτοια.
Αιμιλία Κενεβέζου: Άρα, μήπως σας είπε κάτι ο Γενικός Γραμματέας ότι η άλλη πλευρά θα έρθει με διαφοροποιημένη στάση στη Γενεύη;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Σίγουρα, ο Γενικός Γραμματέας, για να καλέσει μια συνάντηση κάνει την προεργασία του, και αν δεν υπήρχαν τα δεδομένα, δεν θα τη συγκαλούσε.
Αιμιλία Κενεβέζου: Σας έδωσε κάποιες διαβεβαιώσεις χθες;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας:Ό,τι και αν συζητήσαμε με τον Γενικό Γραμματέα, όλα θα διαφανούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αλλά είπατε προηγουμένως, και έχετε απόλυτο δίκιο, για τις εντελώς χωριστές αφετηρίες. Να ξεκαθαρίσω ότι δεν πάμε στη Γενεύη, για να βρεθούμε στη μέση, δηλαδή να μετακινηθούμε εμείς προς την τουρκική πλευρά και η τουρκική πλευρά προς εμάς. Η αφετηρία είναι το συμφωνημένο πλαίσιο. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Τι όμως έχουμε κάνει, κυρία Κενεβέζου; Γι’ αυτό έχει σημασία η εξωτερική πολιτική. Οι πρωτοβουλίες που αναλάβαμε, η Αμάλθεια, η σύσφιγξη των σχέσεών μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Στρατηγικός Διάλογος, ο ρόλος που διεκδικούμε εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι διεθνείς εξελίξεις, οι σχέσεις μας με το Ισραήλ αγγίζουν και την ουσία του Κυπριακού, και οι ίδιοι στέλνουν μηνύματα και στον Γενικό Γραμματέα. Άρα, επαναλαμβάνω, ποτέ στο Κυπριακό –και είμαι σίγουρος, εσείς το γνωρίζετε από την τεράστια δημοσιογραφική εμπειρία σας– καμία συνάντηση δεν ήταν ποτέ ανούσια. Επαναλαμβάνω, και το είπα στον Γενικό Γραμματέα, ποιος είναι ο πρώτος μου στόχος, ποιος είναι ο δεύτερος, ποιος είναι ο τρίτος, ποιος είναι ο τέταρτος. Πηγαίνω στη Γενεύη –και χαίρομαι, αυτό μπορώ να το πω για τον Γενικό Γραμματέα, δεν μπορώ να δημοσιοποιήσω όλη τη συζήτησή μας– και ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας πηγαίνει στη Γενεύη, για να προκύψει αποτέλεσμα. Και ξέρουμε ποια είναι η προτεραιότητα, το πρώτο που θέλουμε να πετύχουμε. Αλλά αν δεν είναι εφικτό, υπάρχουν και άλλα αποτέλεσματα.
Αιμιλία Κενεβέζου: Πάντως αυτό που καταλαβαίνω εγώ πραγματικά, κύριε Πρόεδρε, είναι ότι έχετε διαβεβαιώσεις πριν από τη συνάντηση ότι θα συναντήσουμε μια διαφορετική στάση από την τουρκική πλευρά που να μας δίνει μια ελπίδα, όντως να μην είναι ανούσια. Γιατί, θα διαφωνήσω λίγο μαζί σας, είχαμε και ανούσιες συναντήσεις, ως εκ του αποτελέσματος μιλώντας.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Συγγνώμη που σας διακόπτω. Ακόμη και μια συνάντηση που δεν θα οδηγήσει σε αποτέλεσμα δεν είναι ανούσια, γιατί δημιουργεί υποδομή ενδεχομένως για την άλλη πλευρά να προωθήσει τους δικούς της στόχους. Άρα γι’ αυτό είπα ότι στο Κυπριακό δεν υπάρχει καμία συνάντηση που είναι ανούσια. Αλλά έχετε θέσει ένα ερώτημα, για να μη μείνει αναπάντητο. Δεν έχω διαβεβαιώσεις από κανέναν. Όλοι θα κριθούμε στο τραπέζι των συζητήσεων.
Αιμιλία Κενεβέζου: Και πέραν της κινητικότητας που ήταν ένας από τους στόχους σας, αναλαμβάνοντας την Προεδρία, είχατε και άλλον έναν στόχο, τον διορισμό απεσταλμένου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όλοι καταλαβαίνουμε ότι αυτό δεν έχει επιτευχθεί. Μάλιστα πέρυσι τέτοια μέρα αφηνόταν να νοηθεί από εσάς ότι ήταν θέμα εβδομάδων να ανακοινωθεί και το πρόσωπο. Άρα αυτός ο στόχος όχι μόνο δεν επετεύχθη, δεν θα είναι καν παρούσα η Ευρώπη στη Γενεύη.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Η Ευρωπαϊκή Ένωση κυρία Κενεβέζου, για να σας δώσω ακόμα μια είδηση, έχει ήδη διαβιβάσει στα Ηνωμένα Έθνη την επιθυμία της να είναι παρούσα στο τραπέζι των συζητήσεων, να βρίσκεται στη Γενεύη. Από εκεί και πέρα, πολύ εύστοχα έχετε πει ότι, ναι, είχα πει προεκλογικά για τον διορισμό μιας προσωπικότητας από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναμένουμε να δούμε τις εξελίξεις τις επόμενες μέρες και εδώ θα είμαστε. Ένα στόχο που θέτεις, κυρία Κενεβέζου, δεν σημαίνει ότι επειδή δεν τον επιτυγχάνεις αμέσως τον αφήνεις. Ειδικότερα όσον αφορά στο Κυπριακό. Δεν υπήρξε έναρξη διαπραγματεύσεων, για να δούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά όμως, κυρία Κενεβέζου, και αυτό είναι πολύ σημαντικό και ευχαριστώ που μου το έχετε θέσει, καταφέραμε τον Απρίλιο του 2024 στα Συμπεράσματα [του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου] να συνδέσουμε ουσιαστικά τις ευρωτουρκικές σχέσεις με το Κυπριακό. Και βλέπουμε από πλευράς Τουρκίας, και είμαι σίγουρος το βλέπετε και εσείς μέσα από τις δημόσιες δηλώσεις, αυτή την αναθέρμανση της επιθυμίας της Τουρκίας να έρθει κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έγιναν δηλώσεις και από τον Τούρκο Πρόεδρο, έγιναν δηλώσεις και από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών. Όλα αυτά περνούν μέσα και από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Αιμιλία Κενεβέζου: Ξέρουμε ποιος θα είναι παρών ή παρούσα Δευτέρα-Τρίτη στη Γενεύη εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ξέρουμε ποιον έχουν ζητήσει.
Αιμιλία Κενεβέζου: Μπορούμε να πούμε;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Δεν θέλω να μιλήσω εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για Επίτροπο, αλλά, επαναλαμβάνω, να το αφήσουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χρύσανθος Τσουρούλλης:Βέβαια, κύριε Πρόεδρε, όσες φορές έγιναν συνομιλίες οι εκπλήξεις ήταν δυσάρεστες –συμφωνείτε μαζί μου– από την άλλη πλευρά. Είτε ξέραμε τι θα γίνει είτε μας εξέπληττε δυσάρεστα. Με δεδομένο κιόλας ότι οι θέσεις του κ. Tatar είναι αυτές που περιέγραψε λίγο πριν και η συνάδελφος, προσπαθώ ακόμα να αντιληφθώ το ουσιαστικό πλάνο σας, και νομίζω ότι έχετε και μια υποχρέωση να πείτε στον κυπριακό λαό, λίγα εικοσιτετράωρα πριν πάτε, ποιο ακριβώς είναι το πλάνο και κυρίως ποιες είναι οι προτάσεις, με τις οποίες πάτε. Γιατί παίρνετε και το Εθνικό Συμβούλιο μαζί σας, άρα την ώρα που θα ξεκινήσει ό,τι είναι να ξεκινήσει και ό,τι αναμένεται να ξεκινήσει, θα ενημερώσετε εκ των υστέρων τον κυπριακό λαό για το τι θα κάνετε;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Κύριε Τσουρούλλη, πρώτον, ο κυπριακός λαός γνωρίζει πολύ καλά τις θέσεις μου στο Κυπριακό. Ήταν ένα βασικό αντικείμενο, όταν με επέλεξε ως Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Άρα θα έλεγα ότι ο κυπριακός λαός ξέρει πάρα πολύ καλά. Και παρά την περί αντιθέτου άποψη, ότι δεν πουλάει το Κυπριακό ούτε εσωτερικά ούτε εξωτερικά –διαφωνώ με αυτή την άποψη– όποτε υπάρχει κινητικότητα στο Κυπριακό, ναι, ενδιαφέρει τον κυπριακό λαό, γιατί επηρεάζει το μέλλον του. Περιγράψατε, επικαλούμενος τη συνάδελφό σας, τις θέσεις του κ. Tatar. Τις γνωρίζω πάρα πολύ καλά. Μπορούσα και ενδεχομένως αυτό να ήταν και το πιο εύκολο για εμένα να περιχαρακωθώ πίσω από τις θέσεις του κ. Tatar και να μην κάνω προσπάθειες ή κινήσεις, πρωτοβουλίες. Δεν το πράττω, γιατί είναι η δική μου πατρίδα υπό κατοχή και ενδιαφέρομαι περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο να τερματίσω αυτή την απαράδεκτη κατάσταση πραγμάτων. Γιατί όσο περνά ο χρόνος δημιουργούνται νέα, πιο δύσκολα δεδομένα που με απομακρύνουν από μια λύση, την οποία μπορώ να κάνω αποδεκτή. Σε σχέση με τις θέσεις μου στο Κυπριακό, απάντησα προηγουμένως στις ερωτήσεις του συναδέλφου σας, του κ. Παυλίδη, σε δύο συγκεκριμένα θέματα. Αλλά, κύριε Τσουρούλλη, ξέρετε, η διαπραγμάτευση δεν θα γίνει μεταξύ εμάς των δύο. Η διαπραγμάτευση θα γίνει με την τουρκική πλευρά. Και αν θέλουμε η διαπραγμάτευση να πετύχει, δεν προχωρούμε σε μια δημόσια διαπραγμάτευση. Ποιος ο ρόλος ή ο λόγος να πάμε στη Γενεύη; Μπορούσαμε να μιλάμε και να κάνουμε διαπραγματεύσεις δημόσια. Το σίγουρο αποτέλεσμα θα ήταν να πάμε στην αποτυχία, θα συνεχίζεται αυτή η κατοχή, η απαράδεκτη κατάσταση πραγμάτων, και ο κυπριακός λαός θα συνεχίσει να ζει με αυτήν την αβεβαιότητα.
Χρύσανθος Τσουρούλλης: Θα σας φέρω ένα παράδειγμα, δηλαδή όταν λέτε ότι θα ξεκινήσετε από εκεί που σταματήσαμε, εννοείτε μια συνομοσπονδία, μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία με χωριστή κυριαρχία, όπου οι δύο πολιτείες θα ασκούν πλήρως και οριστικά τα καθήκοντα τους; Δηλαδή, υπάρχει ένα νεφελώδες σκηνικό γύρω από δύο τρία ζητήματα, το οποίο μάλιστα ούτε οι ίδιοι οι συγκυβερνώντες δεν καταλήγουν να συμφωνούν –και αναφέρομαι στα κόμματα της συγκυβέρνησης– την ώρα που πάτε, για να διαπραγματευτείτε όπως λέτε «ουσιαστικά». Και θα ήθελα και κάτι τελευταίο. Μεταφέρω μια δήλωση του Πρωθυπουργού της Ελλάδας, ο οποίος πριν από δύο εικοσιτετράωρα περίπου είπε ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη να αναλάβει το μερίδιο που της αναλογεί από την ιστορική της ευθύνη. Και διερωτόμαστε ποια ακριβώς είναι αυτή η ευθύνη και ποιο είναι ακριβώς το μερίδιο της Ελλάδας. Πρώτη φορά ακούω να υπάρχει μερίδιο ευθύνης της Ελλάδος. Μέχρι πρότινος ήταν η Ελλάδα η μάνα, το στήριγμα, η εγγυήτρια δύναμη.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Το μερίδιο που αναλογεί στην Ελλάδα αφορά την εξωτερική διάσταση του Κυπριακού, κύριε Τσουρούλλη. Το τι θα είναι η εσωτερική πτυχή του Κυπριακού είναι δική μας αποκλειστική ευθύνη. Δεν είμαστε υπό την κηδεμονία κανενός, όπως είναι για παράδειγμα ο κ. Tatar από την Τουρκία. Πολύ απλά. Αυτή είναι η θέση του Έλληνα Πρωθυπουργού. Όσον αφορά τις εσωτερικές πτυχές του Κυπριακού, είναι αρμοδιότητα δική μας.
Χρύσανθος Τσουρούλλης: Εγκαταλελειμμένοι είστε;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Όχι, δεν νιώθω καθόλου εγκαταλελειμμένος. Αντίθετα, νοιώθω πολύ ενισχυμένος από το διεθνές κλίμα και πώς προσεγγίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία είναι αναβαθμισμένη, η οποία έχει ενισχυθεί το κύρος της. Θα πάω όμως στο προηγούμενο ερώτημά σας, γιατί έχετε αναφέρει, κύριε Τσουρούλλη, ότι η αναφορά μου στο «από εκεί που έμειναν στο Crans-Montana» αναφέρεται σε συνομοσπονδία ή διαφορετικές κυριαρχίες. Δεν υπάρχουν αυτά στο Crans-Montana, κύριε Τσουρούλλη. Ιστορικά στο Κυπριακό τα αποτελέσματα της κάθε προσπάθειας ήταν χειρότερα από την προηγούμενη προσπάθεια. Στο Crans-Montana, για πρώτη φορά, πρόνοιες που είχαν συμφωνηθεί, συγκλίσεις που είχαν επιτευχθεί ήταν καλύτερες από προηγούμενες προσπάθειες. Ξέρετε ποιος ήταν ο βασικός λόγος; Ο βασικός λόγος ήταν η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, γιατί ήταν η πιο ουσιαστική –έγιναν και προηγουμένως επί διακυβέρνησης του Δημήτρη Χριστόφια– ήταν η πρώτη που έγινε σε τέτοιο βαθμό. Και υπάρχουν, επαναλαμβάνω, συγκλίσεις, σημαντικότατες συγκλίσεις που είναι σαφώς καλύτερες από προηγούμενες προσπάθειες. Άρα η αναφορά ότι το «από εκεί που έμειναν» μιλάει για συνομοσπονδία ή αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας δεν υπάρχει.
Έλλη Κοτζαμάνη: Κύριε Πρόεδρε, να μου επιτρέψετε να διευρύνω λίγο τη συζήτηση, να πάμε λίγο στο θέμα Τουρκία. Την ημέρα που το Έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις Βρυξέλλες επιχειρούσε να βρει μια κοινή γραμμή στα θέματα της άμυνας και της ασφάλειας, ακούγαμε τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας να δηλώνει ότι έρχονται σημαντικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή δομή ασφάλειας. Το βέλος εκτοξεύθηκε και δεν μπορείς να το πάρεις πίσω, ήταν η ακριβής αναφορά του. Η Τουρκία θέλει, επιδιώκει, και φαίνεται κάποιοι να της προσφέρουν κιόλας την ευκαιρία να είναι μέρος μιας νέας ευρωπαϊκής δομής ασφάλειας, απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες, στα σχέδια του Donald Trump. Τι θα γίνει με το ΝΑΤΟ; Διάλυση ή όχι; Σας ακούσαμε να δηλώνετε και στις Βρυξέλλες ότι θίξατε το θέμα προς τους εταίρους σας. Σας άκουσαν; Η ανησυχία που εκφράζει η Κύπρος υιοθετείται από τους Ευρωπαίους εταίρους; Πώς μπορεί ένα κράτος, το οποίο κατέχει 36% ενός ευρωπαϊκού κράτους να έχει ρόλο σε μια νέα δομή ασφάλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Είναι ακριβώς αυτό που έχω αναφέρει δημόσια, και κάποιοι στην Κύπρο μου έκαναν κριτική. Μου έκαναν κριτική, γιατί είπα ακριβώς αυτό το επιχείρημα, ότι η Τουρκία, που κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος, δεν μπορεί να έχει ρόλο. Αλλά αυτό που έχετε αναφέρει, που είναι απόλυτα εύστοχο, σε συνέχεια και της ερώτησης της κυρίας Κενεβέζου, είναι ένδειξη της επιθυμίας της Τουρκίας να έρθει κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτήν τη στιγμή, για να μιλήσουμε συγκεκριμένα, η Τουρκία επιθυμεί να συμμετάσχει στα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με την άμυνα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, επιτέλους, έχει ξυπνήσει και επενδύει σημαντικούς πόρους, αυτό θα αποφασίσουμε την ερχόμενη εβδομάδα στις Βρυξέλλες στα θέματα άμυνας. Και η Τουρκία θέλει να συμμετάσχει σε όλα αυτά. Η Τουρκία θέλει να συμμετάσχει στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας. Σε όλα αυτά δεν μπορεί να συμμετάσχει, γιατί η Κυπριακή Δημοκρατία είναι παρούσα. Εμείς, το μήνυμα που έχουμε μεταφέρει στην Τουρκία –και ήταν και κάτι που συζήτησα στην Ουγγαρία με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών –ήταν ότι αν επιθυμείτε, εμείς είμαστε έτοιμοι, εφόσον υπάρξει λύση στο Κυπριακό.
Έλλη Κοτζαμάνη: Και η αντίδραση ποια ήταν, κύριε Πρόεδρε; Τι ακούσατε από τον ίδιο;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Άρα, η επιθυμία της Τουρκίας να έρθει κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχοντας διασφαλίσει τα συμπεράσματα του Απριλίου του 2024 για τη σαφή διασύνδεση, είναι κάτι, το οποίο αξιοποιούμε στην προσπάθειά μας για επανέναρξη των συνομιλιών.
Έλλη Κοτζαμάνη: Δεν μου απαντήσατε. Τι ακούσατε από τον ίδιο; Ποια ήταν η αντίδρασή του;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ότι η Τουρκία είναι μεγάλη χώρα και θα βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά να σας πω και κάτι. Όντως, η Τουρκία τώρα, αυτήν τη στιγμή που μιλάμε, αξιοποιώντας τον ρόλο της ως επιτήδειου ουδέτερου –την είδαμε και στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο να παίζει αυτόν τον ρόλο, υποστήριζε και τους Ρώσους, υποστήριζε και τους Ουκρανούς– επιχειρεί να διαδραματίσει έναν μεσολαβητικό, αυξημένο ρόλο. Και όντως, ο κ. Zelenskyy έχει ζητήσει από την Τουρκία να συμμετάσχει σε αυτήν την Ειρηνευτική Δύναμη, τη Δύναμη Ασφάλειας. Και άκουσα στην Κύπρο να κάνουν κριτική, να κάνουν κριτική στην Κυπριακή Δημοκρατία, όχι σε μένα προσωπικά, να χαίρονται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι έξω. Χθες, ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, με πρόσκληση του Αρχηγού των γαλλικών και των βρετανικών δυνάμεων, ήταν στο Παρίσι σε σύσκεψη ακριβώς για αυτό το θέμα, παρουσία και του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων της Τουρκίας. Ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς της Κυπριακής Δημοκρατίας, μετά από πρόσκληση. Αυτό κι αν είναι αναγνώριση του ρόλου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπάρχει και ένα άλλο θέμα όσον αφορά την Τουρκία, γιατί στην Ουκρανία φαίνεται να διεκδικεί αυτόν τον ρόλο. Και φαίνεται να το βλέπουν θετικά και η Ρωσία και η Ουκρανία, μια ευρωπαϊκή δύναμη, γιατί η Ρωσία δεν πρόκειται να αποδεχθεί νατοϊκή δύναμη στα σύνορά της με την Ουκρανία. Άρα, αν προχωρήσει όλο αυτό το θέμα, μιλάμε για μια ευρωπαϊκή δύναμη, όπου θα είναι παρούσα και η Κυπριακή Δημοκρατία. Στο μέτωπο, όμως, της Συρίας –γιατί έχει τη σημασία της, όταν βλέπουμε το Κυπριακό πρέπει να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα– βλέπουμε την Τουρκία, αυτός ο πρωταγωνιστικός ρόλος που επιχείρησε να διαδραματίσει στην αρχή να την οδηγεί σε δύσκολα μονοπάτια στις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Άρα, είναι ένα άλλο δεδομένο, που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας.
Έλλη Κοτζαμάνη: Άρα, δεν σας ανησυχεί το ενδεχόμενο να γυρίσει και το φύλλο των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Σε σχέση με τη Συρία…
Έλλη Κοτζαμάνη: Σε σχέση με την Τουρκία, γενικότερα.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Υπάρχουν εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις, και οι σχέσεις δεν είναι καθόλου σε καλό επίπεδο. Και ένα θέμα που θα συζητηθεί αύριο και στην τριμερή συνάντηση Κύπρου-Ισραήλ-Ελλάδας, που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών είναι κι αυτό το θέμα.
Έλλη Κοτζαμάνη: Έχω το πρώτο ερώτημα στο δεύτερο μέρος, κύριε Πρόεδρε, και θα αρχίσω από την οικονομία, αν μου επιτρέπετε. Σας ακούσαμε και απόψε στο διάγγελμα, και νωρίτερα σήμερα σε άλλες δημόσιες τοποθετήσεις σας, να παρουσιάζετε τους αριθμούς που ευημερούν. Ισχυρή ανταγωνιστική οικονομία ισοδυναμεί με την ευημερία του κράτους και των λιγοστών, όμως, κύριε Πρόεδρε. Γιατί η άλλη εικόνα είναι οι 150 χιλιάδες που ζουν ακόμα στην Κύπρο, περίπου 16% του πληθυσμού, σύμφωνα με τα στοιχεία, σε νοικοκυριά με εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας ή με σοβαρές κοινωνικές στερήσεις. Το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, η μάλλον ανύπαρκτη πλέον μεσαία τάξη αντιμετωπίζει οικονομικές πιέσεις, μια συνεχιζόμενη ακρίβεια, υψηλά ενοίκια, λογαριασμούς κοινής ωφελείας και λοιπά. Όσα είχε να διαθέσει το κράτος στα δύο πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής σας διατέθηκαν, για να πάρουν πίσω τα χρήματά τους οι δημόσιοι υπάλληλοι, να πάρουν και την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ATA) και, βεβαίως, για να συνεχιστεί αυτή η επιδοματική πολιτική. Πότε θα δούμε να ευημερούν και οι άνθρωποι και όχι μόνο οι αριθμοί, κύριε Πρόεδρε;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Οι αριθμοί αντικατοπτρίζουν ανθρώπους. Για παράδειγμα, η ανεργία στην Κύπρο σήμερα είναι 4,9%, αντικατοπτρίζει αριθμούς των ανθρώπων που δεν δουλεύουν.
Έλλη Κοτζαμάνη: Υπάρχουν επαγγέλματα, τα οποία έχουν σοβαρές ελλείψεις εργαζομένων, και υπάρχουν και χώροι, όπου ούτε ο κατώτατος μισθός δεν προσφέρεται σε εργαζόμενους.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Πρώτον, έχουμε αυξήσει τον κατώτατο μισθό, έχουμε συμφωνήσει στην ΑΤΑ. Η υπεύθυνη διαχείριση της οικονομίας έχει οδηγήσει στην αύξηση των μισθών κατά 13,2%, υψηλότερο από ό,τι είναι ο πληθωρισμός. Έχουμε αυξήσει τις κοινωνικές δαπάνες κατά 5,3%. Έχουμε ανακοινώσει επτά στεγαστικά σχέδια, γιατί ακριβώς γνωρίζουμε τις προκλήσεις, ειδικότερα της νέας γενιάς. Έχουμε προχωρήσει με 38 επιπλέον ολοήμερα σχολεία, ακριβώς για να βοηθήσουμε όλους αυτούς, έχουμε προχωρήσει στον φορολογικό μετασχηματισμό της χώρας με συγκεκριμένες εισηγήσεις.
Έλλη Κοτζαμάνη: Όχι, στο ύψος, βέβαια, που είχατε υποσχεθεί προεκλογικά.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Θα απαντήσω και σ’ αυτό, γιατί είναι πολύ περισσότερο από τις €24.500 χιλιάδες.
Έλλη Κοτζαμάνη: Αν πληρούνται τα κριτήρια, αν όχι;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Γιατί δίνουμε κίνητρα. Γιατί αντιλαμβάνεστε σε μια οικογένεια με δύο, με τρία, με τέσσερα παιδιά οι ανάγκες είναι σαφώς περισσότερες. Άρα, υπάρχει οριζόντια για όλους, και μετά υπάρχουν κίνητρα. Υπάρχουν €1.500 φοροαπαλλαγή για το θέμα του Στεγαστικού. Ενθαρρύνουμε τις γυναίκες μέσα από τον φορολογικό μετασχηματισμό να πάνε στην αγορά εργασίας. Φτάσαμε σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχουμε να είναι η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Στις 21 Μαΐου θα είμαι στο Λονδίνο, για να φέρουμε συμπατριώτες μας πίσω, παρουσιάζοντας συγκεκριμένα φορολογικά κίνητρα. Ξέρετε, η αναβάθμιση της οικονομίας στην Κατηγορία Α μετά από 13 χρόνια, η μείωση της ανεργίας στο 4,9% το 2008 δεν είναι απλώς αριθμοί. Αν δεν έχεις ισχυρή οικονομία, αν δεν έχεις αυτήν την κατάσταση που καταφέραμε, επαναλαμβάνω, με την υπεύθυνη πολιτική μας, δεν μπορείς, για παράδειγμα, να προσελκύσεις ποιοτικές επενδύσεις. Δεν θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να αυξήσουμε το κυπριακό νηολόγιο πλοίων κατά 18%. Δεν θα είχαμε ρεκόρ στον τουρισμό με τις αφίξεις που ξεπέρασαν τα τέσσερα εκατομμύρια και τα έσοδα να έχουν ξεπεράσει τα 3 δισεκατομμύρια. Αυτά πάνε στον κυπριακό λαό. Σημαίνει ότι είμαστε ικανοποιημένοι; Όχι. Ο πήχης που θέτουμε είναι πάντα ψηλά, πολύ ψηλά, και πάντα θα περνάμε πάνω από τον πήχη. Γιατί, ξέρετε, για τον κυπριακό λαό τίποτα δεν είναι αρκετό, παρά το να ψηλώνουμε συνεχώς τον πήχη. Και είμαι πολύ αισιόδοξος, βλέποντας και το ενδιαφέρον που υπάρχει για επενδύσεις στη χώρα μας, και γνωρίζουμε που είναι τα προβλήματα και οι δυσκολίες.
Έλλη Κοτζαμάνη: Θα επιμείνω λίγο, για να ακούσουμε μέτρα κατά της ακρίβειας, το πρώτο, και, το δεύτερο, να ρωτήσω πώς θα θωρακίσετε την οικονομία, η οποία έχει αυτούς τους αριθμούς που παρουσιάζετε, απέναντι σε αυτό το τσουνάμι, που αγγίζει όλο τον κόσμο, από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο όλοι δηλώνουν ότι θα έχει σίγουρα συνέπειες και στην κυπριακή οικονομία μεσοπρόθεσμα.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Μέτρα, για να αντιμετωπίσουμε την ακρίβεια για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, πέραν των 760 εκατομμυρίων ευρώ. Απόψε ανακοίνωσα για μια μεγάλη εσωτερική πρόκληση που έχουμε, που ελπίζω να τη συζητήσουμε στη συνέχεια, τη μείωση του ΦΠΑ από 19% σε 9% για τα νοικοκυριά.
Έλλη Κοτζαμάνη: Στα καύσιμα.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Να σας πω και κάτι άλλο για την οικονομία, γιατί αυτή η χώρα από ανεύθυνες δημοσιονομικές πολιτικές υπέφερε, και υποφέραμε όλοι. Και έρχομαι σε αυτό που είπατε, που είναι πάρα πολύ εύστοχο. Έχουμε αυτές τις επιδόσεις της κυπριακής οικονομίας εν μέσω, αυτά τα δύο χρόνια, δύο πολέμων, στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή. Έχουμε αυτές τις επιδόσεις στην κυπριακή οικονομία, έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη, ενώ ισχυρές οικονομίες της Ευρώπης –Γαλλία, Γερμανία, σας παραπέμπω να δείτε τους αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης– μπαίνουν σε προγράμματα εποπτείας. Άρα, η υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική είναι αυτή που μας επιτρέπει να κάνουμε κοινωνική πολιτική, να αυξήσουμε το επίδομα τοκετού, να διευρύνουμε την άδεια τέκνου, να κάνουμε κοινωνική πολιτική. Να έχουμε σχέδιο για την τρίτη ηλικία, που αυξήσαμε από €730 στα €1.300. Όλα αυτά ξέρετε γιατί μπορούμε να τα κάνουμε; Γιατί έχουμε μια ισχυρή οικονομία και είμαστε υπεύθυνοι στα οικονομικά.
Χρύσανθος Τσουρούλλης: 60% των ερωτηθέντων στην τελευταία δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε θεωρεί ότι δεν τηρείτε τις δεσμεύσεις σας, την ώρα που εσείς στο διάγγελμά σας είπατε ότι σχεδόν υλοποιήσατε το 90% του συμβολαίου σας με τον λαό. Να σας δώσω ένα παράδειγμα, ήδη λέχθηκε ακροθιγώς, 24.500 ήταν το συμβόλαιό σας με τον λαό, 20.500 είναι το μέτρο που εφαρμόσατε και μάλιστα το εφαρμόσατε ‒επιτρέψτε μου την έκφραση‒ λίγο μεσοβέζικα.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας:Πώς μεσοβέζικα;
Χρύσανθος Τσουρούλλης: Είχατε πει ότι θα δώσετε φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα, κύριε Πρόεδρε, και εξαγγείλατε ένα φιλόδοξο σχέδιο «Φωτοβολταϊκά για όλους». Και σήμερα είμαστε σε μια Πολιτεία, όπου νιώθει άνετα τα «Φωτοβολταϊκά για όλους» να τα σβήνει, την ώρα που έβαλε τους πολίτες να δανειστούν, για να τα βάλουν, και άρα, αφού τα έβαλαν πολλοί, ακρίβυναν και οι τιμές τους. Την ίδια ώρα, τους φορολογούμε και για τους πράσινους ρύπους, αφού δεν τα χρησιμοποιούμε και παράγουμε ακόμα ηλεκτρική ενέργεια με το μαζούτ και κωφεύουμε και στις συστάσεις της Κομισιόν που μας λέει ότι θα πρέπει να μειώσουμε τη φορολογία στο ηλεκτρικό ρεύμα ‒είναι σύσταση τις τελευταίες 15 μέρες. Άρα, θα δώσετε τουλάχιστον μια λύση στο ρεύμα, που το παίρνει κάθε μήνα ο πολίτης και διερωτάται αν ζει σ’ αυτή τη χώρα ή στη χώρα των αριθμών που παρουσιάσατε πριν από λίγο;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας:Ξεκινώ λέγοντας ότι δεν ισχυρίστηκα ότι κάναμε το 90%. Είναι δημόσια αναρτημένο και για εσάς και για τον κυπριακό λαό, να δει πολύ συγκεκριμένα τι ανακοίνωσα στις 29 Ιανουαρίου 2024 και τι έχουμε υλοποιήσει την προηγούμενη χρονιά. Έρχομαι στο θέμα του φορολογικού μετασχηματισμού. Μπορούσα να δώσω οριζόντια σε όλους ‒όπως, ναι, είχα πει προεκλογικά‒ το 24.500. Την ίδια στιγμή, κύριε Τσουρούλλη, έχω να αντιμετωπίσω κάποιες προκλήσεις: Την υπογεννητικότητα, χρειάζομαι περισσότερο κόσμο στην αγορά εργασίας, έχω ένα πρόβλημα για τη νέα γενιά που με ενδιαφέρει, που είναι το στεγαστικό. Και γι’ αυτόν τον λόγο αυξάνω οριζόντια για όλους τα 1000 ευρώ και μετά, αναλόγως των κριτηρίων, ξεπερνά τις 24.500 ευρώ. Άρα, ούτε μεσοβέζικα ούτε θολά. Ξεκάθαρα, εκεί είναι, αυξάνεται περισσότερο, επαναλαμβάνω, από τα 24.500 ευρώ, γιατί μέσα από τον φορολογικό μετασχηματισμό που τολμήσαμε να κάνουμε ‒τελευταίος φορολογικός μετασχηματισμός στη χώρα [έγινε το] 2002‒ προχωρήσαμε με συγκεκριμένες εισηγήσεις, τις δημοσιοποιήσαμε και προχωρούμε. Έρχομαι στον ηλεκτρισμό, γιατί αντιλαμβάνομαι απόλυτα αυτήν τη δυσαρέσκεια του κόσμου σε σχέση με τα «Φωτοβολταϊκά για όλους». Και σας ευχαριστώ για το ερώτημα. Ξέρετε, όσος ηλεκτρισμός παράγεται θα πρέπει να καταναλώνεται, και για αυτό είναι υπεύθυνος ο διαχειριστής του συστήματος, όχι η ΑΗΚ. Αν υπάρχει περισσότερη παραγωγή από τις ανάγκες της κατανάλωσης, ο διαχειριστής θα πρέπει να ισορροπήσει το σύστημα, να δημιουργήσει μια σταθερότητα. Γι’ αυτό και ο διαχειριστής αναγκάζεται να κάνει αποκοπές. Πώς κάνει τις αποκοπές; Ξεκινά από τις συμβατικές της ΑΗΚ, κόβει το μάξιμουμ που μπορεί να κόψει, δεν μπορεί να τις κόψει όλες. Ξέρετε γιατί; Γιατί έπρεπε να αλλάξουν αυτές οι μηχανές της ΑΗΚ εδώ και χρόνια με σύσταση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ξέρετε πότε; Το 2008. Και τώρα προχωρούμε να αλλάξουμε. Άρα, κόβει πρώτα απ’ αυτές. Ακολούθως, πηγαίνει στα μεγάλα πάρκα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στα αιολικά και, ακολούθως, πηγαίνει στους οικιακούς χρήστες. Και επαναλαμβάνω, αντιλαμβάνομαι απόλυτα τη δυσαρέσκειά τους. Ποια είναι η λύση σε αυτό; Η λύση σε αυτό είναι η αποθήκευση, οι μπαταρίες, γι’ αυτό ως κυβέρνηση έχουμε βγει με ειδικό σχέδιο για τις μπαταρίες, και ακολουθούν και άλλα σχέδια και για τις μικρές επιχειρήσεις και για τα σπίτια. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να γίνονται. Αλλά επειδή με ενδιαφέρει, κύριε Τσουρούλλη, το έχω ψάξει. Οι αποκοπές που αναμένονται το 2025 είναι περίπου στο 4% με 5%, που αυτό υπολογίζεται σε αποκοπές 12 ευρώ τη διμηνία. Το αντίστοιχο που επωφελούνται από τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι 240 ευρώ τη διμηνία. Άρα, ήταν σωστό να επενδύσουμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Έχουμε μια ξεκάθαρη στρατηγική, η οποία θα μας οδηγήσει στη μείωση του ηλεκτρικού ρεύματος περί του 30%. Αυτό μπορώ να το πω μετά βεβαιότητας.
Χρύσανθος Τσουρούλλης: Πότε αυτό;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Η έλευση του φυσικού αερίου, γι’ αυτό τρέχουμε. Τερματίσαμε μια προβληματική σύμβαση που υπήρχε με το Βασιλικό. Να ολοκληρωθούν όλα στο Βασιλικό τέλος του 2025. Χρειάζεται μια προεργασία, ακολούθως, από όλους τους εμπλεκόμενους, για να έχουμε φυσικό αέριο στο μείγμα μας και να μειωθεί σταδιακά η τιμή.
Χρύσανθος Τσουρούλλης: Άρα, συμφωνείτε μαζί μου ότι είναι θέμα κεντρικής διαχείρισης, και αφού είναι θέμα κεντρικής διαχείρισης, επιτρέψτε μου να ρωτήσω για ένα ακόμη θέμα κεντρικής διαχείρισης. Περάσαμε από ανομβρία και έρχεται καλοκαίρι. Θα πρέπει να έχετε σχέδια, για να αντιμετωπίσουμε το θέμα του νερού. Υπάρχουν τέτοια σχέδια; Γιατί για την ώρα ακούμε τη διαπίστωση, αλλά δεν ακούμε το σχέδιο. Ποιο είναι το σχέδιο, δεδομένου ότι έχουν χαλάσει αφαλατώσεις, δεδομένου ότι τα φράγματα είναι αυτά που είναι. Ξέρετε ότι έχετε και υπηρεσία ασφάλειας φραγμάτων που είναι 5 άτομα, ενώ έχουμε 100 φράγματα;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ξέρετε πόσα άτομα ήταν πριν;
Χρύσανθος Τσουρούλλης: Ένα.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ευχαριστώ που το έχετε αναφέρει. Εμείς δεν περιμένουμε να έρθει το πρόβλημα. Ανακοινώσαμε στρατηγική σε σχέση με το νερό, που όντως είναι ένα τεράστιο πρόβλημα, μια τεράστια πρόκληση που έχουμε. Ξέρετε πού επικεντρωνόμαστε αυτή τη στιγμή; Ξέρετε ποιο είναι το μεγαλύτερο μας πρόβλημα σε σχέση με το νερό; Οι απώλειες που έχουμε. Αν καταφέρουμε –που μπορούμε και εργαζόμαστε γι’ αυτό, έχουμε ενισχύσει την υπηρεσία αυτή– με τη βοήθεια των Δήμων να αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα, να σταματήσουμε την απώλεια νερού που έχουμε, σε μεγάλο βαθμό θα αντιμετωπίσουμε και το συγκεκριμένο θέμα.
Αιμιλία Κενεβέζου: Θα χτίσω πάνω σε αυτά που είπε ο Χρύσανθος. Φωτοβολταϊκά: Αναγνωρίζετε το πρόβλημα. Θα έπρεπε να το προλάβουμε, την ώρα που ανακοινώναμε σχέδια, κύριε Πρόεδρε, να είμαστε έτοιμοι να κάνουμε και αποθήκευση και για τους οικιακούς καταναλωτές. Και πρόσεξα απόψε στο διάγγελμα σας, είναι το μόνο σχέδιο που αφήσατε εκτός, το «Φωτοβολταϊκά για όλους».
Πρόεδρος της Δημοκρατίας:Επειδή προκηρύχθηκε το 2023. Γι’ αυτό δεν το έχω αναφέρει.
Αιμιλία Κενεβέζου: Ωραία, άρα ένα κενό, θα έπρεπε να το έχουμε προβλέψει, για να μην φτάνουμε εδώ. Γεννήτριες: Το είπατε πριν, έπρεπε να αλλάξουν εδώ και χρόνια. Μάλιστα, ο καταναλωτής πληρώνει, αν δεν κάνω λάθος, για τους ρύπους 1 δις τα τελευταία 4 χρόνια, άρα θα έπρεπε να τους έχουμε αλλάξει, να μην είμαστε μπροστά σε αυτή την κατάσταση. Κινδυνεύουμε το καλοκαίρι λόγω καύσωνα. Κινδυνεύουμε να είμαστε χωρίς ρεύμα. Κινδυνεύουμε να είμαστε χωρίς νερό. Αντιλαμβάνεστε, όλο αυτό δείχνει έλλειψη πλάνου, δείχνει έλλειψη δράσεων. Και ενώ σας άκουγα πριν, στο διάγγελμα, δηλαδή αν σας άκουγε κάποιος εκτός Κύπρου, θα νόμιζε ότι μιλάτε για μια πραγματικά όμορφη, ονειρεμένη χώρα. Όλα αυτά που τώρα σας περιέγραψα δεν αντικατοπτρίζουν αυτό.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Αυτά που έχετε περιγράψει είναι παθογένειες που υπάρχουν σε αυτή τη χώρα και εμείς τολμήσαμε να τις αγγίξουμε.
Αιμιλία Κενεβέζου: Να τις διαπιστώσετε, όχι να τις λύσετε.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας:Όχι, δεν είναι διαπιστώσεις. Σας είπα, το θέμα των γεννητριών: Από το 2008 τώρα προχωρεί αυτό το θέμα. Τα σχέδια για τις μπαταρίες: Τώρα γίνονται τα πρώτα σχέδια για τις μπαταρίες. Έχουμε συγκεκριμένο σχεδιασμό. Και να σας πω και κάτι; Δεν σχολιάσατε την απόφαση ‒ακριβώς γιατί μας ενδιαφέρει ο κόσμος‒ της μείωσης του ΦΠΑ από 19% σε 9%. Ξέρετε γιατί μπορούμε να κάνουμε τη μείωση από 19% σε 9%; Γιατί έχουμε μια ισχυρή οικονομία. Αν δεν είχαμε μια ισχυρή οικονομία, αν δεν είχαμε αυτά που κάποιοι τα λένε απλώς δείκτες, το κράτος δεν θα μπορούσε να προχωρήσει σε τέτοιου είδους ενέργειες. Και ξέρετε κάτι; Περάσαμε από ανεύθυνες οικονομικές πολιτικές που δεν μας επέτρεπαν, που οδήγησαν στα κοινωνικά παντοπωλεία, που οδήγησαν σε μείωση μισθών για ένα μεγάλο διάστημα.
Αιμιλία Κενεβέζου: Μην πηγαίνουμε σε αυτά, δεν έχουν σημασία.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας:Όλα αυτά έχουν σημασία, γιατί αν δεν μάθουμε από το παρελθόν…
Αιμιλία Κενεβέζου: Δεν παραδέχεστε ότι θα έπρεπε να δράσουμε νωρίτερα;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας:Το κράτος φυσικά και έπρεπε να δράσει νωρίτερα, φυσικά και έπρεπε να γίνει νωρίτερα. Όλα αυτά έπρεπε να γίνουν, ναι. Αλλά τολμούμε αυτή τη στιγμή, όχι να κάνουμε διαπιστώσεις, να φέρνουμε λύσεις. Και επαναλαμβάνω: Το παράδειγμα που ανακοίνωσα απόψε είναι επειδή έχουμε τη δυνατότητα.
Αιμιλία Κενεβέζου: Από πότε θα ισχύσει αυτό;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Από την 1η Απριλίου.
Αιμιλία Κενεβέζου: Και θα είναι μόνιμο; Δεν μπορεί να είναι μόνιμο.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Θα είναι για έναν χρόνο και θα αξιολογηθεί. Γιατί στον ένα χρόνο γίνονται όλες αυτές οι ενέργειες, το ότι τολμήσαμε, γιατί λέτε για διαχρονικές παθογένειες. Το θέμα στο Βασιλικό: Υπήρχε πρόβλημα, υπήρχε σοβαρότατο πρόβλημα. Ναι, τολμήσαμε να τερματίσουμε ‒και δεχθήκαμε και κριτική‒ προβληματικές συμβάσεις. Και σε δύο χρόνια που είμαστε εδώ ο σχεδιασμός ήδη υλοποιείται. Επαναλαμβάνω, στόχος μας είναι τέλος του 2025 να ολοκληρωθούν όλα. Είχαμε πρόβλημα, για παράδειγμα, με το πλοίο. Πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις. Καταφέραμε να πάρουμε το πλοίο από την Κίνα, εκεί που υπήρχε κίνδυνος να μην μας δοθεί καν το πλοίο, που είναι ένα από τα τρία μέρη, για να μπορούμε να φέρουμε το φυσικό αέριο. Και επαναλαμβάνω: ο στόχος μας, που θα τον πετύχουμε, είναι η μείωση, επαναλαμβάνω, κατά 30% της τιμής του ηλεκτρισμού.
Αιμιλία Κενεβέζου: Μου επιτρέπετε στα δευτερόλεπτα που απέμειναν να θέσω ακόμα ένα ερώτημα που έχει [να κάνει] με αυτό που συζητούσαμε πριν, της εκτίμησης έλλειψης πλάνου ολοκληρωμένου. Υγεία, Παιδεία: Αυτά που άκουσα από εσάς απόψε τα βλέπω πολύ αποσπασματικά, που δεν μου θυμίζουν μεταρρύθμιση. Υγεία: Για παράδειγμα, εκκρεμεί η αυτονόμηση των νοσηλευτηρίων. Παιδεία: Για παράδειγμα, το σημαντικότερο ζήτημα της αξιολόγησης ακόμη το συζητάμε. Είναι σημαντικά τα κλιματιστικά. Δεν είναι όμως το πρωτεύον για την εκπαίδευση μας.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ποιος όμως έχει ανοίξει τον διάλογο για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών;
Αιμιλία Κενεβέζου: Να τον τελειώσει πρέπει όμως.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Θα περάσει από το Υπουργικό Συμβούλιο το αμέσως επόμενο διάστημα. Πρέπει να κάνουμε και δημόσια διαβούλευση, αν μιλάμε για δημοκρατία. Εμείς, ναι, ετοιμάσαμε, συζητάμε με τις συντεχνίες των εκπαιδευτικών και θα περάσει. Αλλά να σας πω κάτι. Είπατε για το Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓεΣΥ).
Αιμιλία Κενεβέζου: Την αυτονόμηση.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στο ΓεΣΥ, που σχετίζεται και με την αυτονόμηση; Είναι η εποπτεία του ΓεΣΥ. Γι’ αυτό έχουμε αποφασίσει να πάρουμε την εποπτεία του ΓεΣΥ στο Υπουργείο Υγείας και έχουμε καταργήσει τον Επίτροπο του ΓεΣΥ. Έχουμε προχωρήσει με τον Συνήγορο του Ασθενούς, που θα βοηθήσει στην εποπτεία του ΓεΣΥ. Προχωρούμε. Ποιο είναι το πρώτο επίπεδο που δημιουργεί όλα αυτά τα προβλήματα και τις στρεβλώσεις στο ΓεΣΥ; Το ΓεΣΥ είναι στηριγμένο στους Προσωπικούς Ιατρούς. Από εκεί ξεκινούν όλα. Και αυτό το θέμα το αγγίξαμε.
Αιμιλία Κενεβέζου: Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.
Μιχάλης Παυλίδης: Κύριε Πρόεδρε, επειδή είχατε κάνει κάποιες αναφορές για τα θέματα της οικονομίας. Θα συμφωνήσω μαζί σας σε κάτι που είπατε, ότι οι αριθμοί αντικατοπτρίζουν ανθρώπους. Μιλήσατε για ισχυρή οικονομία. Έχετε απόλυτο δίκιο σε αυτό που λέτε. Ενδεικτικά είναι και τα στοιχεία της Eurostat που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας. Η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών με το υψηλότερο ποσοστό σε χαμηλόμισθους. Σε αυτή, μια παρόμοια διαπίστωση, καταλήγουν και οι αναλογιστές σας που ετοίμασαν τη φορολογική μεταρρύθμιση. Το 49% των πολιτών έχουν εισοδήματα που δεν εμπίπτουν καν σε αυτό, με τα 19.500 ευρώ, για να συμπληρώσουν φορολογική δήλωση. Και επειδή επιχειρηματολογήσατε προηγουμένως για την πρότασή σας, ότι υπερκαλύπτει τις προσδοκίες αυτού που είχατε εξαγγείλει προεκλογικά, δεν μας είπατε προεκλογικά ότι πρέπει να κάνουμε ένα, δύο, τρία, τέσσερα παιδιά, να έχουμε ένα στεγαστικό δάνειο και μια επένδυση σε πράσινη ενέργεια, για να φθάσουμε τις 24.500 ευρώ.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Θα ξεπεράσει τις 24.000 ευρώ.
Μιχάλης Παυλίδης: Είπατε στον κόσμο ότι 24.500 ευρώ είναι η πρότασή μου, είναι κοστολογημένη για το αφορολόγητο εισόδημα, και γι’ αυτό σας ψήφισε, κύριε Πρόεδρε.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ναι, και αν ήταν οριζόντια, δεν θα με βοηθούσε να αντιμετωπίσω άλλες προκλήσεις που έχω, όπως η αναφορά σας στα ένα, δύο, τρία, τέσσερα παιδιά. Κάνεις φορολογική μεταρρύθμιση, κύριε Παυλίδη, όχι για σήμερα. Κάνεις φορολογική μεταρρύθμιση, λαμβάνοντας υπόψη βάθος χρόνου. Όταν ζούμε σε μια χώρα που το ποσοστό γεννήσεων είναι 1,3% και χρειαζόμαστε 2,1%, για να υπάρχει αναπλήρωση του πληθυσμού κάθε 25 χρόνια, οφείλω να δώσω κίνητρα μέσω του φορολογικού μετασχηματισμού, για να κάνουν περισσότερα παιδιά, όπως και πολλές άλλες κοινωνικές πολιτικές. Τι έχει πιο μεγάλη σημασία για μένα, κύριε Παυλίδη; Να δω το μέλλον και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις ή να σκεφτώ το σήμερα και το 24.500 της προεκλογικής εκστρατείας; Είμαι εδώ και θέλω να είμαι υπεύθυνος προς τον κυπριακό λαό. Θέλουμε περισσότερο κόσμο να εργαστεί. Σήμερα η ανεργία έχει φθάσει στο 4,9%. Χαίρομαι, γιατί σήμερα υπάρχει η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας. Έχουμε μείωση της ανεργίας των νέων στην Κύπρο κατά 5,9.
Μιχάλης Παυλίδης: Με τι εισοδήματα όμως;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Είναι η μεγαλύτερη μείωση σε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μιχάλης Παυλίδης: Σχεδόν πλήρης απασχόληση, οι μισθοί όμως;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ακριβώς.
Μιχάλης Παυλίδης: Οι μισθοί;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ναι, οι μισθοί είναι άμεσα συνυφασμένοι και με το κόστος ζωής. Αλλά οι μισθοί στην Κύπρο έχουν αυξηθεί κατά 13,2%.
Μιχάλης Παυλίδης: Στο Δημόσιο.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Όχι στο Δημόσιο. Δεν μιλώ για το Δημόσιο. Γενικότερα, ο μέσος όρος αύξησης. Είμαστε ικανοποιημένοι με αυτά; Όχι, αλλά σε δύο χρόνια έχουμε καταφέρει να έχουμε αυτά τα δεδομένα ενώπιόν μας. Και είμαστε σίγουροι ότι και τις προκλήσεις που υπάρχουν ακόμη –και γι’ αυτό είμαστε εδώ, και τις γνωρίζουμε πρώτοι εμείς– θα τις αντιμετωπίσουμε.
Μιχάλης Παυλίδης: Λοιπόν, κύριε Πρόεδρε, ένα μεγάλο θέμα που προκαλεί και η Πολιτεία τόσα χρόνια δεν κατάφερε ποτέ να το επιλύσει, να το ρυθμίσει είναι οι πολλαπλές συντάξεις. Προωθήσατε ένα νομοσχέδιο πρόσφατα στη Βουλή και το Υπουργείο Οικονομικών παραδέχθηκε ότι υπάρχουν στρεβλώσεις σε αυτό το νομοσχέδιο. Ουσιαστικά αντικαθιστά, να το υπενθυμίσουμε, τις συντάξεις με φιλοδωρήματα. Ως θέση αρχής, κύριε Πρόεδρε, εσείς είστε υπέρ ή εναντίον της ταυτόχρονης καταβολής μισθού και σύνταξης για αξιωματούχους;.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Είναι δύο διαφορετικά θέματα αυτά που θέτετε εδώ.
Μιχάλης Παυλίδης: Ουσιαστικά το ένα προσπαθεί να λύσει το άλλο.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Όχι. Πρώτον, αυτό το θέμα συζητείται από το 1980. Αυτή η κυβέρνηση τόλμησε να πάρει ένα συγκεκριμένο νομοσχέδιο στη Βουλή που καταργεί τις συντάξεις, γιατί αυτή τη στιγμή υπάρχει και σύνταξη, υπάρχει και εφάπαξ, φιλοδώρημα. Καταργεί τις συντάξεις, μειώνει σε κάποιες των περιπτώσεων μέχρι 80% και είναι και εντός του συνταγματικού πλαισίου. Είναι στη Βουλή, για να ψηφιστεί. Ακούω τις αντιδράσεις που υπάρχουν. Εγώ σας λέω απόψε, κύριε Παυλίδη, βλέποντάς σας στα μάτια, ότι η Βουλή μπορεί να περάσει οτιδήποτε θέλει που είναι εντός του Συντάγματος. Εγώ θα το υπογράψω. Εντός του Συντάγματος. Γιατί ακούω πολύ ωραίες ιδέες, προσεγγίσεις. Επιχειρήθηκαν και στο παρελθόν.
Μιχάλης Παυλίδης: Γιατί δεν αλλάζουμε το Σύνταγμα της Δημοκρατίας; Αν είναι το Σύνταγμα το πρόβλημα, γιατί δεν το αλλάζουμε;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Να σας θυμίσω, το 2011 είχε περάσει με πρόταση της Κυβέρνησης, το 2014 έπεσε στο δικαστήριο. Άρα, όταν μιλάμε στον κόσμο πρέπει να λέμε και τα πράγματα ως έχουν. Και επαναλαμβάνω, η Βουλή μπορεί να ψηφίσει ό,τι θέλει στο συγκεκριμένο θέμα, εντός του συνταγματικού πλαισίου –γιατί δεν μπορούμε να παραβιάζουμε το Σύνταγμά μας– και εγώ είμαι έτοιμος να το υπογράψω.
Μιχάλης Παυλίδης: Μπορούμε να τροποποιήσουμε το Σύνταγμα σε αυτή την περίπτωση; Να διορθώσουμε αυτά που προκαλεί.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Στο συγκεκριμένο θέμα, όσον αφορά την επαγγελματική σύνταξη δεν μπορεί να γίνει. Γι’ αυτό έρχεται αυτή η πρόταση της Κυβέρνησης που καταργεί τη σύνταξη. Τολμήσαμε, επαναλαμβάνω: Καταργείται η σύνταξη, μειώνονται οι απολαβές μέχρι και 75 με 80% στη βάση της πρότασης της Κυβέρνησης.
Μιχάλης Παυλίδης: Στο θέμα που σας είπα, είστε υπέρ ή εναντίον της ταυτόχρονης καταβολής μισθού και σύνταξης;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Η καταβολή της επαγγελματικής σύνταξης είναι κάτι διαφορετικό, είναι δικαίωμα στον κάθε συνάνθρωπό μας. Από εκεί και πέρα, υπάρχει ένα θέμα με τις πολλαπλές συντάξεις. Αν κάποιος είναι βουλευτής, αν κάποιος είναι υπουργός, αν κάποιος είναι πρόεδρος, να παίρνει συνεχώς πολλαπλές συντάξεις, φυσικά δεν είμαι υπέρ. Και γι’ αυτόν τον λόγο κάναμε και τη συγκεκριμένη πρόταση.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Σημείωσα δύο τοποθετήσεις σας. Η πρώτη ότι περνάμε πάνω από τον πήχη, και πολύ πάνω από τον πήχη είπατε, αντίθετα με την κριτική της αντιπολίτευσης ότι περνάτε πάντα κάτω από τον πήχη, και η δεύτερη, η σύγκριση αν είμαι σωστός με τις προεκλογικές σας δεσμεύσεις, ότι υλοποιήθηκαν στο 90%.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Όσον αφορά στο 2024. Και είναι δημόσια αναρτημένα στην ιστοσελίδα «Διακυβέρνηση», για να γνωρίζει ο κάθε Κύπριος πολίτης.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Διάβασα το πρόγραμμα διακυβέρνησής σας. Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτό το 90%.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Δεν είναι το πρόγραμμα διακυβέρνησής μας. Είναι οι εξαγγελίες που έκανα στις 29 Ιανουαρίου του 2024.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Άρα ξεχνάτε το πρόγραμμα.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Όχι δεν το ξεχνάω, αλλά το πρόγραμμα διακυβέρνησης είναι σε βάθος πενταετίας, δεν μπορεί να υλοποιηθεί σε έναν χρόνο.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Να σημειώσω δύο πράγματα από το προεκλογικό σας πρόγραμμα. Επανεξετάζουμε, είπατε, τον θεσμό της ΑΤΑ με στόχο τη δικαιότερη κατανομή της σε όφελος όλων των χαμηλόμισθων. Μια τέτοια πρωτοβουλία αποτελεί βασικό μέτρο κοινωνικής δικαιοσύνης, χωρίς να επιβαρύνονται οι εργοδότες. Ένα δεύτερο, υιοθετούμε πρακτικές για καλύτερη διακυβέρνηση των ημικρατικών οργανισμών με συγκεκριμένους δείκτες απόδοσης και πλήρη λογοδοσία. Πέρα από τους ημικρατικούς, υπάρχει και η Αγγλική Σχολή, που θα ήθελα να σχολιάσετε το ότι παύσατε ολόκληρο το Συμβούλιο και όχι μόνο αυτούς που πιθανόν να ευθύνονται. Αλλά γενικότερα, ΑΤΑ και πού είναι η πλήρης λογοδοσία και οι δείκτες απόδοσης των ημικρατικών οργανισμών.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: [Όσον αφορά στην] ΑΤΑ, ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις για καθορισμό της νέας αυτόματης τιμαριθμικής αύξησης. Η θέση της κυβέρνησης, όπως έχω μεταφέρει και στις συντεχνίες πρόσφατα που συναντηθήκαμε εδώ στο Προεδρικό, είναι ότι η ΑΤΑ θα πρέπει να βοηθά περισσότερο τους χαμηλόμισθους και όχι τους υψηλόμισθους. Άρα υπάρχουν διάφορες φόρμουλες που επεξεργαζόμαστε και αυτό είναι που θα προχωρήσουμε.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Αφού περάσουν τα τρία χρόνια διακυβέρνησής σας;
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Όχι, τώρα ξεκινά η συζήτηση, η ΑΤΑ τελειώνει τέλος του 2025 και πρέπει να γίνει μια συμφωνία, κύριε Χατζηπαναγή. Το δεύτερο, έχουμε ξεκινήσει, ναι, με τους ημικρατικούς οργανισμούς και κάναμε μια τεράστια μεταρρύθμιση σε τούτη τη χώρα, η οποία προκαλεί πολλές αντιδράσεις από όλους. Το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, όπου ο κάθε συμπατριώτης μας μπορεί να εκδηλώσει ενδιαφέρον και να κάνει συστάσεις στην εκτελεστική εξουσία, συμπεριλαμβανομένων και των ημικρατικών οργανισμών, και όχι μόνο, και της Αγγλικής Σχολής.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Αφήσατε όμως τους προέδρους ή, αν θέλετε, και τους αντιπροέδρους να μην περνούν καν από μια τυπική διαδικασία συνεντεύξεων. Κάποιος θα έλεγε κακώς έγινε αυτό. Δηλαδή, οπουδήποτε πάει κάποιος και είναι επικεφαλής περνά από μια διαδικασία. Εσείς τους περνάτε έτσι. Και το δεύτερο, αφήσατε την αντιπολίτευση εκτός Γνωμοδοτικού Συμβουλίου. Σημειώνω τα παράπονα και τις διαμαρτυρίες του ΑΚΕΛ.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Ποια αντιπολίτευση αφήσαμε έξω από το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο; Δεν είναι κομματικό το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, για να αφήσουμε έξω το ΑΚΕΛ. Όσον αφορά στην παρατήρησή σας για τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο, είναι απόλυτα εύστοχη και έχουμε αποφασίσει στο Υπουργικό Συμβούλιο ότι με νέους διορισμούς θα γίνεται και αυτή η συνέντευξη. Πρόκειται για ένα νέο θεσμό, καινοτόμο θεσμό, ήρθε να αλλάξει έναν τρόπο που όλοι γνωρίζαμε πώς διορίζονταν στους ημικρατικούς οργανισμούς, και είναι μέρος του εκσυγχρονισμού και των μεταρρυθμίσεων που προχωρούμε σε αυτή τη χώρα.
Πανίκος Χατζηπαναγή: Δεν μου απαντήσατε γιατί παύσατε όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Αγγλικής Σχολής, αντί μόνο αυτά που ευθύνονταν και που δεν είχαν υποβάλει παραιτήσεις.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Δεν θα έκανα τον δικαστή της Αγγλικής Σχολής, κύριε Χατζηπαναγή. Αυτή η χώρα έχει πολύ σοβαρότερα προβλήματα, για να ασχολείται με την Αγγλική Σχολή. Λυπάμαι. Και μάλιστα άκουσα και μια κριτική γιατί δεν τους έπαψα αμέσως. Χρειαζόμουν Υπουργικό Συμβούλιο, για να παυθεί και δεν θα έκανα ειδικό Υπουργικό Συμβούλιο, για να παύσω το Διοικητικό Συμβούλιο της Αγγλικής Σχολής. Έχουμε πολύ σοβαρότερα θέματα να επιλύσουμε. Όταν έγινε Υπουργικό Συμβούλιο, ναι, παύθηκαν όλοι, γιατί θεωρώ ότι υπάρχουν ευθύνες, για να φτάσουμε σε μια τέτοια κατάσταση. Από εκεί και πέρα, αν υπάρχουν ιδιωτικές υποθέσεις, υπάρχουν ανακριτικές αρχές της Δημοκρατίας, και δεν θα κάνει ούτε ο Πρόεδρος ούτε το Υπουργικό Συμβούλιο τους ανακριτές.
Έλλη Κοτζαμάνη: Μάλιστα, κύριε Πρόεδρε, έχετε ένα λεπτό για το κλείσιμο πριν ολοκληρώσουμε.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Κοιτάξτε, έχουμε ένα ξεκάθαρο όραμα. Έχουμε ένα ξεκάθαρο σχεδιασμό. Όραμά μας είναι να δημιουργήσουμε ασφάλεια στον κυπριακό λαό σε όλους τους τομείς. Ασφάλεια στην Παιδεία, ασφάλεια στην Εργασία, ασφάλεια στην Υγεία, ασφάλεια ότι η επαφή του πολίτη με το κράτος θα βρίσκει ανταπόκριση, εσωτερική ασφάλεια, ασφάλεια στο εξωτερικό. Και, ναι, το ακούω και συχνά, θέλω να το επαναλάβω, έχουμε πολύ ψηλά τον πήχη και περνάμε πάνω από τον πήχη. Το κράτος μπορεί να είναι αποτελεσματικό. Συζητάμε εδώ και μιάμιση ώρα και, ξέρετε, χαίρομαι πραγματικά, γιατί στην προεκλογική εκστρατεία πολλοί από εσάς συμμετείχατε σε συζητήσεις που είχαμε. Η πρώτη ερώτηση από όλους εσάς ποια ήταν; Το Μεταναστευτικό. Καμία ερώτηση απόψε για το Μεταναστευτικό. Σε δύο χρόνια αυτή η κυβέρνηση έλυσε το Μεταναστευτικό. Άρα, το κράτος μας μπορεί να είναι αποτελεσματικό, και το έχουμε αποδείξει και με την οικονομία, και με την εξωτερική πολιτική, και με το Μεταναστευτικό, και με το κράτος πρόνοιας. Επαναλαμβάνω, είμαστε εδώ, για να λογοδοτούμε καθημερινά στον κυπριακό λαό. Έχουμε τον σχεδιασμό πώς θα αλλάξουμε τη χώρα μας και χαίρομαι που την αλλάζουμε. Εδώ τολμούμε, [είμαστε] η πρώτη κυβέρνηση της χώρας που βγαίνει στις αρχές του χρόνου να λέει τι θα κάνει, για να μπορείτε όλοι εσείς, το σύνολο του κυπριακού λαού να μας αξιολογεί καθημερινά, αν αυτά που λέμε τα υλοποιούμε. Και χαίρομαι πραγματικά, γιατί στο Υπουργικό Συμβούλιο με τους συνεργάτες μου γίνεται σημαντικότατη δουλειά προς όφελος του συνόλου του κυπριακού λαού, προς όφελος των πολλών και όχι των λίγων.