* του Μάριου Μαυρόγιαννου
Επισιτιστική ασφάλεια, καθαρός αέρας, φυσικοί πόροι όπως ξυλεία, βιώσιμο κλίμα μπορούν να υπάρξουν μόνο με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των ισορροπιών στο πλανητικό μας οικοσύστημα. Δυστυχώς σήμερα, η βιοποικιλότητα απειλείται από όλες τις πλευρές με υποβάθμιση και απώλεια της.
Σύμφωνα με την έκθεση της World Wildlife Fund (WWF) και του Institute of Zoology of London, Living Planet Report 2020 – Bending the Curve of Biodiversity Loss, σε λιγότερο από μισό αιώνα έχει καταγραφεί μια τεράστια απώλεια βιοποικιλότητας. Ειδικότερα, η μελέτη καταδεικνύει ότι ο πληθυσμός των θηλαστικών, πουλιών, αμφίβιων, ερπετών και ψαριών έχει μειωθεί από το 1970 μέχρι το 2016 κατά 68%. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στην έκθεση του Global Risks Report 2023, αναφέρει ότι η απώλεια βιοποικιλότητας και η οικολογική κατάρρευση θεωρείται ως ένας από τους ταχύτερα εξελισσόμενους παγκόσμιους κινδύνους της επόμενης δεκαετίας.
Ταυτόχρονα ο δείκτης LPI (Living Planet Index) έχει μειωθεί κατά 94% για τις τροπικές περιοχές της Λατινικής Αμερικής, η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη μείωση σε όλο τον πλανήτη. Το Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα έχει απωλέσει το 50% της βιοποικιλότητας του από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης, με τους επιστήμονες να προειδοποιούν για τον κίνδυνο οικολογικής κατάρρευσης.
Η Κύπρος φιλοξενεί ένα μεγάλο μέρος των ειδών που απειλούνται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, και έχει την υποχρέωση να τα προστατεύσει εντός της επικράτειας της. Για το λόγο αυτό, το 2020 εγκρίθηκε η εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα, η οποία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιοποικιλότητα (Convention on Biological Diversity), καθώς και από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα (EU Biodiversity Strategy). Γενικός στόχος της είναι η ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και η διατήρηση και προστασία των οικοσυστημάτων της Κύπρου σε καλή κατάσταση, τα οποία φαίνεται να απειλούνται κυρίως από την επέκταση των αγροτικών δραστηριοτήτων, όπως και τη συνεχιζόμενη αστικοποίηση εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος.
Πώς όμως ξέρουμε ότι η βιοποικιλότητα απειλείται, μειώνεται και πόσο? Πρέπει με κάποιο τρόπο να τη μετράμε, και για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται κυρίως ο δείκτης LPI, ο οποίος είναι διεθνώς αποδεκτός και εφαρμόζεται ως ένα μέτρο για τις παγκόσμιες τάσεις για τη βιοποικιλότητα των οικοσυστημάτων στη ξηρά και τη θάλασσα. Ο δείκτης αυτός έχει συμβάλει ουσιαστικά στη θέσπιση στόχων για την ανάσχεση και αναστροφή της απώλειας βιοποικιλότητας κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Παρόλο που είναι διεθνώς αποδεκτός ο LPI, εύκολα ανακαλύπτει κανείς ότι υπάρχουν αρκετές διαφορετικές προσεγγίσεις στο «τι» και «πόσο» όσον αφορά στη βιοποικιλότητα. Πέραν από το δείκτη LPI, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός άλλων δεικτών και μεθόδων μέτρησης και αξιολόγησης της βιοποικιλότητας, και όπως αναφέρει το International Institute for Sustainable Development σε έκθεση του το 2017, υπάρχουν 15 τέτοιοι δείκτες, και έκτοτε έχουν αναπτυχθεί ακόμα περισσότεροι.
Για την ολοκληρωμένη και κατάλληλη θέσπιση πολιτικών και σχεδιασμών για τη βιοποικιλότητα, είναι απολύτως αναγκαίο να υπάρχει διεθνής εναρμόνιση στον τρόπο μέτρησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης. Σε πρώτη φάση θα πρέπει να αξιοποιηθούν εθνικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες τυποποίησης και πρότυπα, έως ότου ωριμάσουν επαρκώς οι μεθοδολογίες αυτές για να αποτελέσουν τη βάση ή να ενσωματωθούν σε μια διεθνή προδιαγραφή. Τέτοιες εθνικές πρωτοβουλίες καταγράφονται στη Γαλλία, την Ισπανία αλλά και σε άλλες χώρες.
Η διεθνής τυποποίηση, μέσω του ISO, ανταποκρινόμενη στην πιο πάνω διαπιστωμένη ανάγκη, έχει συστήσει την τεχνική επιτροπή ISO/TC 331 Biodiversity, υπό τη διαχείριση του Γαλλικού οργανισμού τυποποίησης AFNOR, οι εμπειρογνώμονες της οποίας είναι στη διαδικασία ανάπτυξης προδιαγραφών και κατευθυντήριων οδηγιών για εξειδικευμένα θέματα βιοποικιλότητας όπως η οικολογική μηχανική, λύσεις με βάση τη φύση και σχετικές τεχνολογίες, καθορισμός ορολογίας κλπ. Η εναρμόνιση των πρακτικών θα αποτελέσει μεγάλη βοήθεια στην παροχή αξιόπιστων και συγκρίσιμων πληροφοριών ανάμεσα στις χώρες και τα διάφορα έργα, εναρμονίζοντας τους στόχους και τις πολιτικές. Έχει ήδη ξεκινήσει η εκπόνηση τεσσάρων διεθνών προτύπων, τα οποία αναφέρονται σε Vocabulary, Strategic and operational approach for organisations, Guide for the characterization of products derived from native species και Process for designing and implementing biodiversity net gain.
Εν κατακλείδι, η ανθρωπότητα θα πρέπει να δράσει συντονισμένα για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και εν τέλει της ζωής στον πλανήτη όπως τη γνωρίζουμε. Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον γεγονός, και θα πρέπει να διασωθεί το οικοσύστημα που συντηρεί τη ζωή. Η κοινωνίες και οικονομίες του κόσμου θα πρέπει να συμβιώσουν αρμονικά με το οικοσύστημα, με σεβασμό και βιώσιμο τρόπο. Ο παγκόσμιος συντονισμός απαιτεί μια κοινή γλώσσα συνεννόησης, κάτι που μπορούν να προσφέρουν τα πρότυπα, ως ένα αξιόπιστο εργαλείο μέτρησης, παρακολούθησης και καλών πρακτικών.
Για συμμετοχή στις εργασίες εκπόνησης Διεθνών, Ευρωπαϊκών και εθνικών προτύπων και για πρόσβαση στα πρότυπα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με το CYS στο 22 411 411, με το Κέντρο Εξυπηρέτησης και Πληροφόρησης του CYS στο 22 411 413/14 και στο cystandards@cys.org.cy.
Πηγή: ISO, Τμήμα Περιβάλλοντος, IUCN, WWF, CBD, LivingPlanetIndex (LPI)
* Ο Μάριος Μαυρόγιαννος είναι Χημικός Μηχανικός και εργάζεται ως Λειτουργός Τυποποίησης στον CYS.