Του Αναστάση Θεοχαρίδη*
Άρθρο 83 (1) ΚΕΦ. 155 – «Όταν το κατηγορητήριο σε οποιοδήποτε στάδιο φαίνεται να είναι ελαττωματικό, είτε ουσιαστικά είτε τυπικά, το Δικαστήριο δύναται να εκδώσει διάταγμα για τη μεταβολή του και την τροποποίηση ή αντικατάσταση ή ακόμη και προσθήκη άλλων κατηγοριών, όπως θα ήθελε κρίνει αναγκαίο ώστε να ανταποκρίνεται στα περιστατικά της υπόθεσης».
Όπως γίνεται αντιληπτό από το λεκτικό του πιο πάνω άρθρου, το Δικαστήριο έχει ανά πάσα στιγμή τη διακριτική ευχέρεια να τροποποιήσει, να αντικαταστήσει ή να προσθέσει κατηγορίες πάνω σε ένα κατηγορητήριο. Η διακριτική αυτή ευχέρεια του Δικαστηρίου μπορεί να εξασκηθεί είτε κατόπιν αίτησης εκ μέρους ενός από τους διαδίκους είτε αυτεπάγγελτα και πάντως πριν την ολοκλήρωση της δίκης ( Υπόθεση Leonidou).
Ας αναλύσουμε όμως πρώτα την έννοια «ελαττωματικό κατηγορητήριο». Σύμφωνα λοιπόν με τη νομολογία, ένα κατηγορητήριο θεωρείτε ελαττωματικό όταν δεν ανταποκρίνεται και δεν συνάδει με μαρτυρία, η οποία βρίσκεται ενώπιον Δικαστηρίου. Πιο συγκεκριμένα, κατηγορητήριο είθισται να χαρακτηρίζεται ως ελαττωματικό όταν από τη μια περιέχει κατηγορίες που δεν τεκμηριώνονται από τις καταθέσεις της προανάκρισης, ενώ από την άλλη δεν περιέχει κατηγορίες για αδικήματα που προκύπτουν σύμφωνα με την προσαχθείσα μαρτυρία. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το Δικαστήριο δύναται να επέμβει με τροποποίηση του κατηγορητηρίου, πάντοτε όμως υπό την προϋπόθεση ότι η τροποποίηση δεν θα επιδράσει δυσμενώς στον κατηγορούμενο.
Η ανάγκη για τροποποίηση μπορεί να προκύψει για τους εξής λόγους (όχι εξαντλητικοί):
(α) για να απαλείψει σύγκρουση μεταξύ των λεπτομερειών μιας κατηγορίας και της προσαχθείσας μαρτυρίας,
(β) για να δώσει περαιτέρω ή πιο ακριβείς λεπτομέρειες, βοηθητικές για την πλευρά της υπεράσπισης,
(γ) για να προσθέσει κατηγορία, έτσι ώστε να συμπεριληφθεί αδίκημα που αποκαλύπτεται από την προσαχθείσα μαρτυρία.
Όπως έχουμε και πιο πάνω καταγράψει, βασικό κριτήριο για την τροποποίηση ενός κατηγορητηρίου είναι η απουσία οποιουδήποτε δυσμενούς επηρεασμού των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου. Στην περίπτωση που τελικά το Δικαστήριο αποφασίζει και ασκεί την διακριτική του ευχέρεια, η όποια τροποποίηση θα πρέπει να καταγράφεται πάνω στο κατηγορητήριο.
Τροποποίηση κατηγορητηρίου βάσει των προνοιών του Άρθρου 83 ΚΕΦ. 155, δεν δύναται να είναι έγκυρη, εάν δεν ακολουθηθεί η διαδικασία που προβλέπεται στο Άρθρο 84 ΚΕΦ. 155. Σύμφωνα λοιπόν με το τελευταίο, το Δικαστήριο θα πρέπει αμέσως να καλέσει τον κατηγορούμενο να απαντήσει στο τροποποιημένο κατηγορητήριο. Επιπλέον, ο κατηγορούμενος θα πρέπει να ερωτάται κατά πόσον είναι έτοιμος να αρχίσει η εκδίκαση της υπόθεσης, βάσει του νέου κατηγορητηρίου αυτή την φορά.
Παράλειψη Δικαστηρίου να ακολουθήσει τη διαδικασία που προβλέπεται στο Άρθρο 84 ΚΕΦ. 155, καθιστά την όλη διαδικασία άκυρη. Επομένως, η μη συμμόρφωση με τις διατάξεις του Άρθρου 84, εκτρέπει τη δίκη από το νομικά καθιερωμένο πλαίσιο, για τη διαπίστωση της ποινικής ευθύνης του κατηγορουμένου στις κατηγορίες που του προσάπτονται και καθιστά τη δίκη άκυρη (Υπόθεση Lanitis Bros).
Αφού ολοκληρωθεί η τροποποίηση του κατηγορητηρίου, και οι δύο πλευρές (ο κατηγορούμενος και η Κατηγορούσα Αρχή), δύνανται να ζητήσουν αναβολή, προτού προχωρήσει η εκδίκαση της υπόθεσης. Το Δικαστήριο δεν δύναται να αρνηθεί μια τέτοια αναβολή, εκτός αν έχει πεισθεί ότι, τυχόν μη αναβολή της δίκης δεν θα επηρεάσει δυσμενώς τα συμφέροντα του κατηγορουμένου. Συνήθως όμως, το Δικαστήριο κάνει δεκτό το αίτημα των πλευρών και διατάζει την αναβολή της υπόθεσης.
*Νομικός Σύμβουλος, Διεθνολόγος, Πολιτικός Επιστήμονας