Του Αναστάση Θεοχαρίδη*
Ενώ συνεχίζονται οι προσπάθειες για ανεύρεση μεγαλύτερων ποσοτήτων φυσικού αερίου, στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), πολλά ειπώθηκαν σχετικά με διάφορα προτεινόμενα μοντέλα ανάπτυξης και διαχείρισης υδρογονανθράκων. Ακόμη περισσότερα έχουν λεχθεί για το Νορβηγικό μοντέλο διαχείρισης, το οποίο από πολλούς κρίνεται ως το πλέον επιτυχημένο. Μία πρώτη γνωριμία με τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές του Νορβηγικού μοντέλου ανάπτυξης και διαχείρισης υδρογονανθράκων, είναι αναγκαία για να κατανοήσουμε το μέγεθος της πολυπλοκότητας και της σοβαρότητας του όλου εγχειρήματος.
Η έκαστοτε Νορβηγική ηγεσία έχει θέσει ως πρωταρχικό της στόχο την μεγιστοποίηση της αξίας των δραστηριοτήτων που συνδέονται με το πετρέλαιο, όπως επίσης η Νορβηγία να καταστεί ως ένας από τους πλέον σημαντικούς παραγωγούς πετρελαίου ανά το παγκόσμιο. Προς αυτή την κατεύθυνση, η διεθνοποίηση της Νορβηγικής βιομηχανίας πετρελαίου, κρίνεται ως αναγκαία. Σε στενή συνάρτηση με την πιο πάνω προσπάθεια, βρίσκεται και η ανάγκη το Νορβηγικό κράτος να είναι πρωτοπόρος σε όλα τα προγράμματα που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος.
Τα πιο σημαντικά εργαλεία για την εφαρμογή της πιο πάνω Νορβηγικής πολιτικής είναι τα ακόλουθα:
1) Η νομοθεσία περί υδρογονανθράκων
2) Η πολιτική διαχείρισης των εσόδων από τέτοιες δραστηριότητες
3) Το σύστημα αδειοδότησης και ανάθεσης
Το Νορβηγικό νομικό πλαίσιο το οποίο ρυθμίζει τις δραστηριότητες που σχετίζονται με το πετρέλαιο, συνοψίζεται ως εξής –
• The Petroleum Act της 29ης Νοεμβρίου του 1996, Νο 72, η οποία ρυθμίζει όλες τις πετρελαϊκές δραστηριότητες
• Οι Ειδικοί Κανονισμοί για το Πετρέλαιο,, οι οποίοι προβλέπονται από το Βασιλικό διάταγμα στις 27 Ιουνίου του 1997
• Οι Τεχνικοί Κανονισμοί
• Οι Κανονισμοί Ασφάλειας (HSE)
Το Υπουργείο Πετρελαίου και Ενέργειας της Νορβηγίας παίζει καθοριστικό ρόλο σε όλες τις φάσεις ανάπτυξης και διαχείρισης των υδρογονανθράκων. Οι κύριες αρμοδιότητες του εν λόγω Υπουργείου συνοψίζονται ως εξής:
1) Αδειοδότηση νέων περιοχών στη Νορβηγική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ για πετρελαϊκές δραστηριότητες (σχετική Οδηγία 2001/42 / ΕΚ) – με ταυτόχρονη στρατηγική εκτίμηση των επιπτώσεων από τις εν λόγω δραστηριότητες.
2)Χορήγηση αδειών για ανάπτυξη και παραγωγή πετρελαίου/φυσικού αερίου
3) Προώθηση και ανάπτυξη νέων κοιτασμάτων πετρελαίου/φυσικού αερίου: Έγκριση σχεδίων για ανάπτυξη και λειτουργία νέων πετρελαϊκών δραστηριοτήτων (σχετική Οδηγία 85/337 / ΕΚ και 97/11 / ΕΚ) – με ταυτόχρονη εκτίμηση των επιπτώσεων από τις εν λόγω δραστηριότητες
4) Έγκριση σχεδίων για την εγκατάσταση και λειτουργία αγωγών ή υποθαλάσσιων καλωδίων – με ταυτόχρονη εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τέτοιες ενέργειες
5) Αυστηρή εφαρμογή ολόκληρης της σχετικής νομοθεσίας περί υδρογονανθράκων – με αντικειμενικό τρόπο, διαφάνεια και χωρίς διακρίσεις.
Το Νορβηγικό μοντέλο εσόδων από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, εμπεριέχει τα εξής :
• Συνήθης φορολόγηση κερδών
• Ειδικός φόρος πετρελαίου/φυσικού αερίου
• Ειδικός κρατικός τόκος, ο οποίες συνδέεται άμεσα με τις οικονομικές δραστηριότητες στην βιομηχανία πετρελαίου
• Μέρισμα από τα κέρδη της Statoil Hydro (Η κρατική εταιρεία πετρελαίου της Νορβηγίας)
• Άλλα τέλη και συναφείς επιβαρύνσεις: π.χ. Φόρος για εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ή για διοξείδιο του αζώτου (NOx) – περιφερειακοί φόροι και τέλη.
Οι Νορβηγοί, αναγνωρίζοντας την εξαιρετική σημασία των εσόδων προερχόμενων από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, έχουν μεριμνήσει έτσι ώστε η διαχείριση των εσόδων αυτών να συμβάλει στην καλυτέρευση του επιπέδου ζωής όλου του λαού και επιπλέον τα έσοδα αυτά να εξασφαλίσουν το μέλλον των επόμενων γενεών. Τούτων λεχθέντων, έχουν τεθεί οι κατευθυντήριες γραμμές για την επιτυχή διαχείριση των εσόδων αυτών:
1) Εσωτερική συναίνεση και κοινή πεποίθηση όλων των εμπλεκομένων, αναφορικά με την αδήριτη ανάγκη δημιουργίας ορθολογιστικής και μακροπρόθεσμης διαχείρισης των εσόδων από τους Νορβηγικούς υδρογονάνθρακες.
2) Δημιουργία εξειδικευμένων δημόσιων ιδρυμάτων υψηλής ποιότητας και κατάρτισης
3) Συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε κάθε φάση, έτσι ώστε να καταστεί κοινή η πεποίθηση ότι οι πλουτοπαραγωγικές πηγές του κράτους ανήκουν σε όλο τον λαό και ότι η επιτυχής έκβαση της προσπάθειας εκμετάλλευσης τους, είναι δουλειά όλων.
4) Αποδέσμευση των εσόδων από τις δαπάνες που γίνονται στον τομέα των υδρογονανθράκων, έτσι ώστε η οικονομία να καταστεί λιγότερο ευάλωτη σε περιπτώσεις εξωτερικών οικονομικών κρίσεων
5) Βελτίωση της ικανότητα της εγχώριας οικονομίας να μεγεθύνεται και να επεκτείνεται και σε άλλους τομείς
6) Διαφάνεια και υψηλό αίσθημα ευθύνης θα πρέπει να χαρακτηρίζει όλους όσους εμπλέκονται στη διαχείριση και την φορολόγηση των υδρογονανθράκων
7) Διαφάνεια και αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας για πράξεις που αφορούν πληρωμές από τις εταιρείες πετρελαίου
8) Διαφάνεια και υψηλό αίσθημα ευθύνης αναφορικά με το σχεδιασμό και την εκτέλεση των κρατικών προϋπολογισμών
9) Διαφάνεια και υψηλό αίσθημα ευθύνης για πολιτικές που αφορούν τη διαχείριση των αποταμιεύσεων από τους υδρογονάνθρακες (Ταμείο Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου)
10) Σταθερή μακροπρόθεσμη δημοσιονομική πολιτική και ορθολογιστική διαχείριση των εσόδων από το πετρέλαιο.
*Νομικός Σύμβουλος/Διεθνολόγος/Πολιτικός Επιστήμονας