Του Σταύρου Χατζησάββα
Ο οικοτουρισμός ορίζεται ως ταξίδι σε φυσικές περιοχές με υπευθυνότητα απέναντι στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και τη διατήρηση της ευημερίας των τοπικών πληθυσμών ( Διεθνής εταιρία για τον Οικοτουρισμό 1992, Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση, 1994). Ο οικοτουρισμός είναι μια περιορισμένη δραστηριότητα με μεγάλες όμως προοπτικές, καθώς απευθύνεται σε μια γρήγορα αναπτυσσόμενη, εξειδικευμένη αγορά υψηλών απαιτήσεων για ποιοτικά προϊόντα και υπηρεσίες, διατεθειμένη και ικανή να δαπανήσει υψηλά ποσά.
Περίπου 35 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες ενδιαφέρονται σήμερα για εναλλακτικές μορφές τουρισμού και ο ετήσιος ρυθμός αύξησης αυτού του αριθμού ξεπερνά το 20%. Είναι γνωστό ότι ο μαζικός τουρισμός είναι εποχιακός και ασταθής, εξαρτημένος από εξωτερικούς παράγοντες, ενώ η εισαγωγή εναλλακτικών μορφών τουρισμού μπορεί πραγματικά να διαφοροποιήσει το τουριστικό προϊόν μιας περιοχής να επιμηκύνει την τουριστική σεζόν και να βοηθήσει στην καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση των τοπικών πόρων.
Τα είδη του οικοτουρισμού ποικίλουν, μοιράζονται όμως τα εξής κοινά χαρακτηριστικά:
α. Είναι εκδρομές / ταξίδια τα οποία ασκούν όσο το δυνατό λιγότερη πίεση στη φύση και τον πολιτισμό στην περιοχή του προορισμού και γίνονται συνήθως σε μικρά γκρουπ με αίσθηση ευθύνης και σεβασμού για το φυσικό περιβάλλον.
β. Είναι εκδρομές / ταξίδια που χρησιμοποιούν συνήθως τοπικά μέσα μεταφοράς, διαμονής και διατροφής, τα οποία είναι όλα κατά το δυνατόν φιλικά προς το περιβάλλον, ανάλογα με τις συνθήκες της περιοχής.Το αποτέλεσμα είναι σίγουρα ένα πολύ πιο ευχάριστο ταξίδι για όσους λαμβάνουν μέρος σε αυτό. Ο ταξιδιώτης απολαμβάνει περισσότερες εμπειρίες, ο τοπικός πληθυσμός βλέπει την οικονομία του να ισχυροποιείται και ο τουριστικός επιχειρηματίας αποκτά όλο και περισσότερους ενδιαφερόμενους πελάτες, από ένα συνεχώς αυξανόμενο μερίδιο της τουριστικής βιομηχανίας.
Βασικές απαιτήσεις του Οικοτουρισμού
α. Σεβασμός στους περιορισμούς του προορισμού: Οικοτουρισμός σημαίνει προστατεύω και όχι καταστρέφω ανεξάρτητα με το τι ήρθε να δει και να ζήσει ο επισκέπτης. Η φέρουσα ικανότητα, με οικολογικούς ή κοινωνικό / πολιτιστικούς όρους, της κάθε περιοχής πρέπει να γίνεται σεβαστή.
β. Υποστήριξη στην τοπική οικονομία: Οικοτουρισμός σημαίνει χρήση των τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών. Άρα κάθε ταξίδι πρέπει να συμβάλει με τον καλύτερο τρόπο στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας (Π.χ. διανυκτερεύσεις σε τοπικά καταλύματα, πρόσληψη ντόπιων οδηγών και αγορά ντόπιων προϊόντων και υπηρεσιών).
γ.Περιβαλλοντικά βιώσιμη διαχείριση όλων των δραστηριοτήτων της επιχείρησης: Τα τουριστικά γραφεία και επιχειρήσεις που προσφέρουν οικοτουριστικές δραστηριότητες πρέπει να είναι πρωτοπόροι στην περιβαλλοντική προστασία (διαχείριση απορριμάτων, μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κλπ) Πρέπει να ενθαρρύνουν τη χρήση μαζικών μέσων μεταφοράς, τη διανυκτέρευση σε φιλικά στο περιβάλλον καταλύματα και να διασφαλίζουν κατά το δυνατόν την ορθή διαχείριση των απορριμάτων.
δ. Ενεργός συμμετοχή στην προστασία του περιβάλλοντος: O οικοτουρισμός σέβεται τη βιοποικιλότητα και τη μοναδικότητα της φύσης των προορισμό των οικοτουριστικών προορισμών, από τις ”παρθένες περιοχές” μέχρι τα αγροκτήματα. Αυτό σημαίνει ότι άμεσα ή έμμεσα, με οικονομικά μέσα ή με πράξεις, υποστηρίζει την προστασία της φύσης σε κάθε της μορφή.
ε. Προώθηση της χαράς της εξερεύνησης, της γνώσης και του σεβασμού: O Οικοτουρισμός υπαινίσσεται μια δόση περιέργειας και διάθεσης εξερεύνησης μαζί όμως με τον αναγκαίο σεβασμό. Οδηγοί με επαγγελματική επάρκεια και γνώσεις, ενδελεχής εισαγωγική παρουσίαση των χαρακτηριστικών της περιοχής και μικρές αλλά χρήσιμες και ακριβείς συμβουλές προς τον ταξιδιώτη – επισκέπτη, είναι οπωσδήποτε σημαντικές συνιστώσες.
ζ. Ποιότητα και ασφάλεια από την αρχή ως το τέλος: Ο οικοτουρισμός είναι ποιοτικός τουρισμός. Ο πελάτης πρέπει να είναι σίγουρος ότι ο πιστοποιημένος οργανισμός τηρεί υψηλές προδιαγραφές από την αρχή ως το τέλος. Κάθε πιστοποιημένη επιχείρηση χαρακτηρίζεται από: επιχειρηματική σοβαρότητα, υπεύθυνο και έντιμο μάρκετινγκ, πλήρη γνώση και εφαρμογή του σχετικού νομικού πλαισίου.
Βασικοί άξονες στο μάνατζμεντ των εναλλακτικών μορφών τουρισμού
α.Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος τόσο κατά τη δημιουργία της τουριστικής υποδομής όσο και κατά τη διάρκεια της τουριστικής χρήσης των φυσικών πόρων. Κυριότερα κριτήρια είναι: To μικρό μέγεθος των καταλυμάτων, καταλύματα ”φιλικά” και προσαρμοσμένα στο φυσικό και αρχιτεκτονικό περιβάλλον, Περιορισμένος αριθμός επισκεπτών σε χώρο και χρόνο
β.Προστασία της κοινωνικο-πολιτιστικής κληρονομιάς: Tη προστασία της κοινωνικο-πολιτιστικής κληρονομιάς και πνευματικότητας, την προστασία από την αποξένωση (όχι στο μιμητισμό και στην ξενομανία), την διατήρηση και προώθηση του τοπικού πολιτισμού (γλώσσα, τέχνη, ήθη και έθιμα), τη διατήρηση του τοπικού χρώματος σε θέματα αρχιτεκτονικής, δόμησης, διακόσμησης, μνημείων κλπ.
γ.Ενεργητική συμμετοχή και δραστηριοποίηση των τουριστών: Σεμινάρια (πολιτιστικού, οικολογικού, πνευματικού και ιστορικού περιεχομένου), Εκμάθηση παραδοσιακών τεχνών, χειροτεχνίας, γλώσσας και χορού, Παρακολούθηση ή και συμμετοχή σε τοπικές εργασίες, Αθλητικές δραστηριότητες (συναφείς με το πρόγραμμα).
δ. Ποιοτική παροχή υπηρεσιών και αναψυχή τουριστών: Καθαρό και προσεγμένο περιβάλλον, άνετη και φιλική εξυπηρέτηση, ποιότητα προσφερόμενων αγαθών και υπηρεσιών, περιορισμένος αριθμός επισκεπτών
ε. Οικονομικό όφελος για την τοπική οικονομία: Της προστασίας και προώθησης του περιφερειακού, τοπικού οικονομικού δυναμικού, της ενδυνάμωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών φορέων, της διαρκούς και ζωντανής πληροφόρησης και ενημέρωσης γύρω από τα προβλήματα, το σχεδιασμό και τα μέτρα, της εντοπιότητας των παρεχομένων αγαθών και υπηρεσιών (η εντοπιότητα έχει διπλό αποτέλεσμα: αφενός δίνει τοπικό χρώμα στις διακοπές και αφετέρου βοηθάει την τοπική οικονομία.
Τρία είναι τα κυρίως στοιχεία που πρέπει να χαρακτηρίζονται από εντοπιότητα – Τοπικά καταλύματα, Ντόπιοι απασχολούμενοι – Τοπικά προϊόντα).
Μελέτη Έρευνα
Σταύρος Χατζησάββας (ειδικός σε θέμα τουριστικής ανάπτυξης και προβολής) για Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών
Βιβλιογραφία:
α. Αγροτουριστική Α.Ε.
β. Διοίκηση Τουρισμού και Τουριστικών Επιχειρήσεων Τόμος Δ Μάνατζμεντ Ειδικών και Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού Ε.Βελισσάριου.