Πρόκειται για ένα ντόμινο ενεργειακής κρίσης, όπου το κάθε «πλακάκι» έχει κόστος δισεκατομμυρίων ευρώ. Το χειμώνα ο λογαριασμός ενέργειας της Ευρώπης θα φτάσει τα $200 δισ., σύμφωνα με άρθρο άποψης του Javier Blas για το Bloomberg.
Αν και ο υπολογισμός αυτός είναι γενικευμένος, είναι -παράλληλα- και συντηρητικός, αφού δε συμπεριλαμβάνει το δυσμενές σενάριο μίας ολικής άρσης παροχής ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Ελάχιστοι πολιτικοί φαίνεται πως έχουν καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος και το κόστος του. Μόνο ο Γάλλος πρωθυπουργός Macron και ο Γερμανός Καγκελάριος Scholz φαίνεται πως έχουν συνειδητοποιήσει το εύρος της κρίσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προγραμματίσει επείγουσα Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας των κρατών-μελών της Ε.Ε. στα τέλη του μήνα, με παρόμοια Σύνοδο των ηγετών των ευρωπαϊκών χωρών να αναμένεται μέσα στο καλοκαίρι.
H Ε.Ε. θα πρέπει να αποφασίσει για ένα γενναίο πρόγραμμα μείωσης της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης και της συναφούς δημόσιας καμπάνιας για τη στήριξή του, ενώ θα πρέπει να τονίσει τη σημασία του διαμοιρασμού των εθνικών αποθεμάτων μεταξύ των κρατών-μελών. Αυτό σημαίνει πως η Βρετανία, η Νορβηγία και η Ελβετία θα πρέπει να κληθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Με τα futures του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού να αυξάνονται συνεχώς, όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας θα τα βρουν δύσκολα. Η μόνη ελπίδα για την επιβίωση των εταιρειών κοινής ωφέλειας αυτών θα είναι η μετακύλιση του αυξημένου κόστους στους καταναλωτές, αλλά μία τέτοια κίνηση απλά προωθεί το αναγκαίο bailout στο ευρύτερο κοινό, δεδομένων των υψηλών λογαριασμών που ήδη καλούνται να πληρώσουν τα νοικοκυριά.
Οι ευρωπαϊκες κυβερνήσεις θα πρέπει να είναι ξεκάθαρες όσον αφορά το κόστος αυτό, αφού δεν μπορούν να δικαιολογήσουν το αφήγημα ως «κοινή προσπάθεια» καταπολέμησης του Putin.
Τα bailout
Ο γερμανικός κολοσσός Uniper SE έχει καταρρεύσει σχεδόν ολοκληρωτικά. Ζήτησε, πρόσφατα, bailout από τη γερμανική κυβέρνηση, το οποίο αναμένεται να φτάσει τουλάχιστον τα 10 δισ ευρώ. Η Electricite de France έχει κι αυτή ζητήσει βοήθεια. Η κυβέρνηση Macron θα εξαγοράσει το ιδιωτικοποιημένο μερίδιο, ενώ το κόστος αναμένεται να φτάσει τα 8 δισ ευρώ.
Τόσο οι Uniper και EDF αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Δύο, μόλις, ΔΕΚΟ εν μέσω δεκάδων που προσφέρουν ενέργεια σε 200 εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ε.Ε. και τη Βρετανία. Το μεγαλύτερο μέρος των εταιρειών αυτών μπορεί να καταφέρει να τα βγάλει πέρα, αλλά θα χρειαστούν βοήθεια από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Στη χειρότερη περίπτωση θα πρέπει να κρατικοποιηθούν, τουλάχιστον για ορισμένο χρονικό διάστημα.
Τα δάνεια από το δημόσιο αυτά δεν είναι μικρά. Η τσεχική κυβέρνηση πρόσφατα έδωσε δάνειο στη δημόσια CEZ ύψους 3 δισ ευρώ. Σημειωτέον πως η εταιρεία προσφέρει ενέργεια σε μία χώρα με περίπου 10 εκατομμύρια κατοίκους.
Η γερμανική κυβέρνηση, μέσω της δημόσιας τράπεζας KwF έχει δανείσει 15 δισ στην εταιρεία παροχής φυσικού αερίου για την ενίσχυση των αποθεματικών της ενόψει του χειμώνα. Η αποπληρωμή των δανείων αυτών παραμένει ένα αναπάντητο ερώτημα.
Τα προβλήματα για τα νοικοκυριά έχουν ήδη ένα τρανό παράδειγμα: τη Βρετανία. Η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε bailout πολλών δισεκατομμυρίων τον περασμένο Φεβρουάριο για την αντιστάθμιση της αύξησης της τάξης του 54% του πλαφόν τιμών ενέργειας προς τα νοικοκυριά, από τις 1.277 λίρες ετησίως στις 1.971. Το πλαφόν αυτό αναμένεται να αγγίξει τις 3.300 τον Οκτώβριο.
Δεδομένου και του μέσου ετήσιου εισοδήματος των βρετανικών νοικοκυριών των £31,770, κάθε νοικοκυριό θα κληθεί να πληρώσει πάνω από το 10% του εισοδήματός του σε ενέργεια, κάτι που αποτελεί, επισήμως, ενεργειακή φτώχεια. Το Λονδίνο θα κληθεί να προχωρήσει σε bailout των πολιτών ή των ΔΕΚΟ. Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το bailout αυτό μπορεί να κοστίσει μέχρι και 17 δισ λίρες, κάτι που δεν κάνει τον προαναφερθέντα ευρωπαϊκό λογαριασμό των $200 δισ τόσο παράλογο.
Η κατάσταση ενδέχεται να επιδεινωθεί πολύ γρήγορα. Λαμβάνοντας και πάλι υπόψη το παράδειγμα της Uniper, η εταιρεία κατέρρευσε μετά από τη μείωση της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς τη Γερμανία κατά 60%. Η Uniper έχει ημερήσιες απώλειες της τάξης των 30 εκατ ευρώ αφού αναγκάζεται να αγοράσει το φυσικό αέριο από τις αγορές spot, κάτι το οποίο μεταφράζεται σε περίπου 10 δισ ευρώ ετησίως, το ύψος του bailout της γερμανικής κυβέρνησης. Εάν, όμως, ο Putin κλείσει τις κάνουλες εντελώς, το κόστος αυτό θα φτάσει τα 100 εκατ ημερησίως, ή πάνω από 35 δισ ετησίως.
Σύμφωνα, τέλος, με τη Goldman Sachs, εάν τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά αναγκαστούν να επωμιστούν τα αυξημένα κόστη ηλεκτρικού και φυσικού αερίου, θα πρέπει να πληρώνουν 470 ευρώ μηνιαίως κατά μέσο όρο, αύξηση της τάξης του 290% από το 2020. Προφανώς, το ποσό αυτό είναι εξαιρετικά απρόσιτο για πολλούς, κι ένα πολύ μεγαλύτερο bailout της κοινωνίας θα αποδειχθεί αναγκαίο.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, τόνισε ο Blas, ο ερχόμενος χειμώνας για την Ευρώπη θα αποδειχθεί εξαιρετικά, επώδυνα κοστοβόρος.