Απόφαση Πολιτικού Γραφείου ΔΗΣΥ
Διορισμός Διοικητικών Συμβούλων σε Ημικρατικούς Οργανισμούς
Ιστορικό Νομοσχεδίου
Το νομοσχέδιο, Περί Ορισμένων Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (Διορισμός Διοικητικών Συμβουλίων) (Τροποποιητικός) (Αρ.2) Νόμος του 2013, παραχωρεί το δικαίωμα στον εκάστοτε Πρόεδρο της Δημοκρατίας να παύει τα διοικητικά συμβούλια των διαφόρων ημικρατικών οργανισμών μέσα σε περίοδο 6 μηνών από την ανάληψη της Προεδρίας της χώρας, και να προβαίνει σε διορισμό καινούργιων διοικητικών συμβούλων.
Το σκεπτικό πίσω από το νομοσχέδιο είναι απλό. Εφόσον οι ημικρατικοί οργανισμοί αποτελούν μέρος του ευρύτερου δημόσιου τομέα, για να μπορέσει η εκάστοτε κυβέρνηση να εφαρμόσει το πρόγραμμα διακυβέρνησης της, θα πρέπει να έχει διορισμένα διοικητικά συμβούλια στους ημικρατικούς οργανισμούς που να συμφωνούν με την πολιτική της και να είναι διαθετιμένα να την εφαρμόσουν στην πράξη. Ιδιαίτερα με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Μνημόνιο, για τους ημικρατικούς, αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Επίσης θα επιτρέψει στα πιο ικανά άτομα, μέσα από αξιοκρατικές διαδικασίες, να διοικήσουν τους ημικρατικούς οργανισμούς, προς όφελος της κοινωνίας.
Το νομοσχέδιο ήταν έτοιμο για ψήφιση στη βουλή από τον περασμένο Ιούλιο, αλλά με συμφωνία των κομμάτων η ψήφιση του αναβλήθηκε για τον Σεπτέμβριο. Βρέθηκε ξανά στην ημερήσια διάταξη της βουλής στις 12 Σεπτεμβρίου αλλά και πάλι είχε αναβληθεί για 2 επιπρόσθετες εβδομάδες. Μπήκε ξανά στην ημερήσια διάταξη της ολομέλειας της βουλής στις 26 Σεπτεμβρίου, στην οποία και ψηφίστηκε σε νόμο.
Επειδή όμως είχαν περάσει περισσότεροι από 6 μήνες από την ανάληψη της Προεδρίας από την κυβέρνηση Αναστασιάδη, ο Δημοκρατικός Συναγερμός είχε καταθέσει τροπολογία ώστε η περίοδος που θα δίνει το δικαίωμα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να διαλύει τα υφιστάμενα διοικητικά συμβούλια και να διορίζει καινούργια, επεκταθεί μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους που αναλαμβάνει την Προεδρία της χώρας.
Υπέρ του νομοσχεδίου ψήφισαν 30 βουλευτές από το ΔΗΣΥ, το ΔΗΚΟ, τους Οικολόγους, το ΕΥΡΩΚΟ και ο Ζαχαρίας Κουλίας, ενώ το καταψήφισαν 20 βουλευτές του ΑΚΕΛ και ο Νίκος Κουτσού. Οι 4 βουλευτές της ΕΔΕΚ τήρησαν αποχή.
Η Επόμενη Μέρα
Τώρα που το νομοσχέδιο έχει ψηφισθεί από τη Βουλή, θα πρέπει να βρεθούν οι νομικοί τρόποι για να διασφαλιστούν τα ακόλουθα:
1. Οι καλύτεροι, και οι ικανότεροι, σε σχέση με τις δραστηριότητες του συγκεκριμένου οργανισμού, θα αναλάβουν τις συγκεκριμένες διοικητικές θέσεις,
2. Οι υποψήφιοι για τα διοικητικά συμβούλια θα πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια, τα οποία θα ήταν καλό να ανακοινωθούν από πριν, και θα έχουν τα ελάχιστα προσόντα για τις συγκεκριμένες θέσεις, και
3. Διαφάνεια στο σύστημα επιλογής ώστε να περάσει το μήνυμα στην κοινωνία ότι επιλέγονται οι άριστοι.
Εισήγηση Δημοκρατικού Συναγερμού
Α. Κριτήρια
Είναι πολύ σημαντικό, πριν ξεκινήσει η διαδικασία πλήρωσης των θέσεων των διοικητικών συμβουλίων, να τεθούν τα κριτήρια επιλογής. Τα κριτήρια αυτά πρέπει να είναι χωριστά σε τρεις κατηγορίες:
1. Γενικά Κριτήρια
Τα Γενικά κριτήρια θα εφαρμόζονται για όλους τους υποψήφιους διοικητικούς συμβούλους για όλους τους ημικρατικούς οργανισμούς, και θα εστιάζονται στο ήθος, το κύρος, την εντιμότητα, την ακεραιότητα χαρακτήρα, και το αξιόχρεο των υποψηφίων. Επίσης θα πρέπει να διασφαλιστεί πως οι υποψήφιοι διοικητικοί σύμβουλοι δεν θα έχουν σύγκρουση συμφερόντων με τον οργανισμό για τον οποίον προτείνονται ή/και ενδιαφέρονται.
Για να διασφαλιστεί η ανεξάρτητη και αμερόληπτη κρίση του κάθε μέλους του διοικητικού συμβουλίου, το κάθε μέλος θα πρέπει:
• Να μην έχει οποιαδήποτε επιχειρηματική ή άλλη σχέση που θα μπορούσε να επηρεάσει ουσιαστικά την άσκηση ανεξάρτητης και αμερόληπτης κρίσης.
• Να μην έχει άλλη ουσιαστική σχέση µε την επιχείρηση, η οποία από τη φύση της μπορεί να επηρεάσει την ανεξάρτητη και αμερόληπτη κρίση του και συγκεκριμένα δεν πρέπει να είναι προμηθευτής αγαθών ή υπηρεσιών προς τον Οργανισμό.
• Να αποφεύγει οποιαδήποτε εξωτερική δραστηριότητα ή αρμοδιότητα σε άλλο Οργανισμό ή Επιχείρηση που έρχεται σε σύγκρουση με τις αρμοδιότητες του ως Μέλος του Ημικρατικού Οργανισμού ή/και με τα συμφέροντα του Οργανισμού.
Τα πιο πάνω θα πρέπει να τηρούνται ακόμα και στην περίπτωση όπου η σχέση, όπως περιγράφεται πιο πάνω, είναι άμεση ή μέσω συνδεδεμένης ή θυγατρικής επιχείρησης ή εταιρείας όπου ο υποψήφιος είναι κύριος μέτοχος.
Νοείται ότι πως μαζί με το βιογραφικό σημείωμα ο κάθε ενδιαφερόμενος θα πρέπει να προσκομίσει και πιστοποιητικό λευκού ποινικού μητρώου, καθώς επίσης βεβαίωση πως δεν έχει κηρύξει πτώχευση. Επίσης ο κάθε υποψήφιος διοικητικός σύμβουλος θα πρέπει να έχει τακτοποιημένα τα φορολογικά του και να μην έχει οφειλές στο Τμήμα Εσωτερικών Προσόδων.
2. Εξειδικευμένα Κριτήρια
Τα εξειδικευμένα κριτήρια θα είναι διαφορετικά για κάθε οργανισμό και θα έχουν σχέση με τα ακαδημαϊκά ή επαγγελματικά προσόντα του κάθε υποψηφίου, την εργασιακή πείρα, τις γνώσεις και την εμπειρία τους. Και αυτό επειδή ο κάθε ημικρατικός οργανισμός δραστηριοποιείται σε διαφορετική αγορά ή έχει άλλη αποστολή, και απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις της συγκεκριμένης αγοράς ή του αντικειμένου και εξειδικευμένα προσόντα που θα πρέπει να διαθέτει ο κάθε ενδιαφερόμενος.
Νοείται πως ο κάθε υποψήφιος θα πρέπει να προσκομίσει μαζί με το βιογραφικό του και αποδεικτικά στοιχεία για τα όλα τα προσόντα που θα αναφέρονται σε αυτό.
3. Κριτήρια που απορρέουν από πρόνοιες του Μνημονίου (παράγραφος 3.6)
Η ύπαρξη και η εφαρμογή των προνοιών του μνημονίου, σε σχέση με τους ημικρατικούς οργανισμούς, είναι σημαντικός παράγοντας, ιδιαίτερα σε οργανισμούς οι οποίοι θα αποκρατικοποιηθούν. Κατ’ αρχάς τα άτομα που θα επιλεγούν πρέπει να πιστεύουν στην πολιτική της κυβέρνηση και στις δεσμεύσεις που έχουμε αναλάβει ως κράτος, έναντι των δανειστών μας, και πρέπει να έχουν και γνώσεις που αφορούν αποκρατικοποιήσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα διοικητικά συμβούλια των Αρχών Τηλεπικοινωνιών, Ηλεκτρισμού και Λιμένων.
Β. Διαδικασία Επιλογής
Κομματικές λίστες δεν έχουν θέση στην εποχή που ζούμε. Φυσικά αυτό δεν αποκλείει τα ικανά κομματικά στελέχη από το να είναι υποψήφιοι για τα διοικητικά συμβούλια των ημικρατικών οργανισμών, εφόσον πληρούν τα προαναφερθέντα κριτήρια. Στόχος είναι οι ημικρατικοί οργανισμοί να διοικούνται από ικανά και άξια άτομα.
Ο κάθε αρμόδιος υπουργός με βάση τα πιο πάνω, κατά την άποψη μας, αντικειμενικά κριτήρια, να προτείνει προς το Υπουργικό Συμβούλιο τα κατάλληλα άτομα που θα στελεχώσουν τα διοικητικά συμβούλια των διαφόρων ημικρατικών οργανισμών.
Εάν το Σύνταγμα της Δημοκρατίας δεν επιτρέπει τη δια νόμου επιβαλλόμενη διαβούλευση με τη Βουλή των Αντιπροσώπων, αυτό δεν αποκλείει τη δυνατότητα της κυβέρνησης να το πράξει μονομερώς.
Τελική Απόφαση
Η τελική απόφαση για τους διορισμούς των μελών των διοικητικών συμβουλίων παραμένει απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Το Υπουργικό Συμβούλιο θα λαμβάνει τις εισηγήσεις των αρμόδιων Υπουργών και αφού τα αξιολογεί, θα προβαίνει στους τελικούς διορισμούς.
Στο σημείο αυτό σημειώνουμε την πρόσφατα τροποποιημένη νομοθεσία που αναφέρει ρητά πως κανένα μέλος διοικητικού συμβουλίου δεν μπορεί να υπηρετήσει πέραν από δύο θητείες σε διοικητικό συμβούλιο ημικρατικού οργανισμού.
Διαδικαστικά και Εσωτερικός Έλεγχος
Για να διασφαλισθεί η καλή λειτουργία των ημικρατικών οργανισμών θα πρέπει τα άτομα τα οποία θα αναλαμβάνουν τις διοικητικές θέσεις να ελέγχονται και να είναι υπόλογοι των πράξεων τους. Αυτό άλλωστε επιβάλλει και η θέληση της κοινωνίας, ώστε τα φαινόμενα που παρατηρούμε τώρα να εκλείψουν ή να περιοριστούν στο ελάχιστο.
Με το διορισμό του κάθε μέλος του διοικητικού συμβουλίου θα πρέπει να υπογράφει και να δεσμεύεται με τα ακόλουθα:
• Δήλωση για προσωπική ευθύνη – θα δεσμεύει τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου πως θα φέρουν προσωπική ευθύνη για τις αποφάσεις που θα λαμβάνουν. Αυτό θα ισχυροποιήσει τη διαφάνεια και θα μειώσει σε μεγάλο βαθμό ατασθαλίες και προχειρότητες, αφού οι διοικητικοί σύμβουλοι θα υποχρεώνονται να μελετούν και να αιτιολογούν τις αποφάσεις που θα λαμβάνουν.
• Πόθεν έσχες – με το διορισμό τους όλα τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου θα υποχρεώνονται να συμπληρώνουν και να παραδίδουν πλήρες κατάλογο με τα περιουσιακά τους στοιχεία. Το ίδιο θα πράττουν και με τη λήξη της θητείας τους. Τυχόν διαφοροποιήσεις που δεν δικαιολογούνται θα εξετάζονται. Νοείται πως κατά τη διάρκεια της θητείας τους, οι διοικητικοί σύμβουλοι θα μπορούν να ελεγχθούν ανά πάσα στιγμή από την αρμόδια υπηρεσία.
• Δήλωση Συμμόρφωσης με τον Κώδικα Δεοντολογίας – το κάθε μέλος διοικητικού συμβουλίου ημικρατικού οργανισμού θα δηλώνει συμμόρφωση με τον Κώδικα Δεοντολογίας για τη λειτουργία των Ημικρατικών που θα εκδώσει το Υπουργείο Οικονομικών.
Ο Κώδικας θα διασφαλίσει πως η λειτουργία των διοικητικών συμβουλίων θα διέπεται από βασικές αρχές και πως οι αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων θα λαμβάνονται με αμεροληψία, διαφάνεια και στη βάση έγκυρης πληροφόρησης. Επίσης θα διασφαλίζει πως θα υπάρχει αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης κινδύνων και σωστές διαδικασίες ελέγχου.
Οι πιο πάνω βεβαιώσεις θα υπογράφονται ετησίως. Νοείται, πως στην περίπτωση που μέλος διοικητικού συμβουλίου ημικρατικού οργανισμού παραβιάσει τον Κώδικα Δεοντολογίας, τότε το Υπουργικό Συμβούλιο θα έχει το δικαίωμα να παύσει τον εν λόγω διοικητικό σύμβουλο και να τον αντικαταστήσει, εάν δεν υπάρχει επαρκής αιτιολόγηση ή αν συμβεί επανειλημμένως.
Καλύτερο Πλαίσιο Λειτουργίας Ημικρατικών Οργανισμών
Τα Συμβούλια των ημικρατικών οργανισμών πρέπει να έχουν περιορισμένες εκτελεστικές αρμοδιότητες κατά το πρότυπο των συμβουλίων ιδιωτικών εταιριών και να εστιάζονται στο στρατηγικό σχεδιασμό και στην άσκηση ελέγχου. Πρέπει να είναι υπεύθυνα και υπόλογα για τη χάραξη στρατηγικού σχεδίου του οργανισμού τους προς επίτευξη των στόχων της πενταετίας, για την ετοιμασία του προϋπολογισμού, για τον οικονομικό έλεγχο, καθώς και τον έλεγχο της υλοποίησης του στρατηγικού σχεδίου, και να μεριμνούν ώστε ο οργανισμός να έχει διαφανείς και σύγχρονες διαδικασίες διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού καθώς και οικονομικής διαχείρισης, σύμφωνα με τα πρότυπα του ΟΟΣΑ. Τα Συμβούλια θα ασκούν έλεγχο και θα προβαίνουν στις απαραίτητες διαπιστωτικές πράξεις ότι ο οργανισμός ακολουθεί με συνέπεια τις διαδικασίες του.
Για να επιτευχθεί καλύτερος διαχωρισμός αρμοδιοτήτων, και με βάση καλές πρακτικές, κρίνεται σκόπιμο όπως ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου να μην είναι και ο Ανώτατος Εκτελεστικός Διευθυντής. Ο Πρόεδρος θα πρέπει να ηγείται του διοικητικού συμβουλίου και να διασφαλίζει την αποτελεσματική του συμβολή στη διακυβέρνηση του Οργανισμού, ενώ ο Ανώτατος Εκτελεστικός Διευθυντής θα έχει την ευθύνη υλοποίησης της στρατηγικής και τη διαχείριση της παροχής των υπηρεσιών του Οργανισμού.
Επιπρόσθετα, η πλειοψηφία των μελών εκάστου των διοικητικών συμβουλίων θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από τη διεύθυνση του Οργανισμού.
Η αρμοδιότητα προσλήψεων και προαγωγών επιβάλλεται να φύγει από τα Διοικητικά Συμβούλια. Η διαδικασία προσλήψεων και προαγωγών θα πρέπει να ανατεθεί, μέσα από νομοθετική ρύθμιση, σε κεντρικό φορέα. Αυτό θα απελευθερώσει χρόνο και ενεργεία από τα διοικητικά συμβούλια και θα μειώσει τυχόν κομματικό ή άλλο παρεμβατισμό, καθώς επίσης θα διασφαλίσει υψηλοτέρα επίπεδα αξιοκρατίας.
Ως εκ τούτου, προτείνεται η ανάθεση των καθηκόντων αυτών στην ΕΔΥ, ουσιαστικά επαναφέροντας τη συνταγματική πρόνοια του άρθρου 122 του Συντάγματος. Με την ανάθεση των καθηκόντων αυτών, η ΕΔΥ θα είναι ο αρμόδιος φορέας για το διορισμό των Γενικών Διευθυντών των ημικρατικών οργανισμών, καθώς επίσης και για αρμοδιότητες διορισμού και προαγωγής των εργαζομένων στους ημικρατικούς οργανισμούς.
Για το σκοπό προτείνεται όπως τα μέλη της ΕΔΥ αυξηθούν από 5 σε 7, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τον αυξημένο όγκο εργασίας.
Πολιτική Απόφαση
Για το πώς θα λαμβάνει αποφάσεις η ΕΔΥ για θέματα προσλήψεων και προαγωγών των εργαζομένων θα πρέπει να ληφθεί πολιτική απόφαση. Οι επιλογές για τον τρόπο είναι 3:
1. Να εφαρμοστεί η νομοθεσία που είναι σε ισχύ για τη δημόσια υπηρεσία.
2. Να εφαρμοστεί η οικεία νομοθεσία του κάθε οργανισμού.
3. Να εφαρμοστούν οι κανονισμοί της ΕΔΥ μέχρι την έκδοση καινούργιων κανονισμών για το θέμα (μεταβατική λύση).
Επισυναπτόμενα
Επισυνάπτονται 2 προτάσεις νόμου που έχουν ως στόχο την νομοθετική ρύθμιση των πιο πάνω, που έχουν ήδη κατατεθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
1. Πρόταση Νόμου που τροποποιεί τον περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμο του 2013
2. Πρόταση Νόμου με τίτλο Ο περί της Ρυθμίσεως του Διορισμού, Προαγωγής και Άλλων Συναφών Θεμάτων εν σχέσει προς Υπαλλήλους των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου Νόμος του 2013.
Οι θέσεις του Δημοκρατικού Συναγερμού έχουν διαμορφωθεί λαμβάνοντας υπόψη και την Μελέτη – Πρόταση του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Κυπριακού Συνδέσμου Διοικητικών Συμβούλων με τίτλο «Διοίκηση Δημοσίων Οργανισμών στην Κύπρο» καθώς επίσης και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ «OECD Guidelines 2013».