Ο Πρόεδρος τηε Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης προέβη σήμερα σε απολογισμό των τριών χρόνων της διακυβέρνησης του.
Ο Πρόεδρος , έκανε λόγο συλλογική προσπάθεια κυβέρνησης, πολιτικών δυνάμεων, συνδικαλιστικών οργανώσεων και ιδιαίτερα οι θυσίες του λαού μας, που οδήγησαν στην έξοδο μας από το μνημόνιο αλλά και την αποκατάσταση της εθνικής μας κυριαρχίας.
Κυρίες και κύριοι,
Θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά για την αποδοχή της πρόσκλησης να με ακούσετε, αλλά και, μέσα από τις ερωτήσεις σας, να γίνω δέκτης των ανησυχιών της ευρύτερης κοινωνίας ή και, γιατί όχι, της δικής σας κριτικής.
Η σημερινή διάσκεψη δίδεται με αφορμή τη συμπλήρωση τριών χρόνων από την εκλογή μου στο αξίωμα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και ελάχιστες ημέρες μετά την έξοδό μας από το μνημόνιο. Θα πρέπει να πω ότι στόχο έχει τη λογοδοσία που εκ καθήκοντος οφείλω προς τον κυπριακό λαό.
Κυρίες και κύριοι,
Είναι καλά γνωστό κάτω από ποιες συνθήκες παρέλαβα τη διακυβέρνηση της χώρας. Θέλω να τονίσω πως, χωρίς καμιά πρόθεση να αποδώσω ευθύνες ή να μπω σε μια καθόλα αχρείαστη αντιπαράθεση, θα δώσω κάποια στοιχεία που καταδεικνύουν την τραγική κατάσταση στην οποία βρισκόταν το κράτος αλλά και ο τραπεζικός τομέας κατά την ανάληψη της εξουσίας.
Θέλω να επαναλάβω πως οι πιο κάτω αναφορές σκοπό και μόνο έχουν να αξιολογηθεί με αντικειμενικό τρόπο η συλλογική προσπάθεια Κυβέρνησης, πολιτικών δυνάμεων, συνδικαλιστικών οργανώσεων, και ιδιαίτερα οι θυσίες του λαού μας, που τελικά οδήγησαν στην έξοδό μας από το μνημόνιο αλλά και στην αποκατάσταση της εθνικής μας κυριαρχίας.
Προς τον πιο πάνω σκοπό υπενθυμίζω:
(α) Από τον Μάιο του 2011, η Κύπρος βρέθηκε εκτός διεθνών αγορών με ένα απαγορευτικό επιτόκιο δανεισμού που έφθασε στα μέσα του 2012 στο 16%. Να σημειωθεί ότι πριν την 1 η Μαρτίου του 2013 προηγήθηκαν 22 διαδοχικές υποβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης.
(β) Κατά την ανάληψη της εξουσίας, τα ρευστά διαθέσιμα αρκούσαν για κάλυψη των υποχρεώσεων του κράτους που δεν υπερέβαιναν τις 30 ημέρες, ενώ οι άμεσες ανάγκες ανέρχονταν σε €3,3 δισ, πέραν της υποχρέωσης για αποπληρωμή του κρατικού ομολόγου της Λαϊκής Τράπεζας ύψους €1,88 δις
(γ) Η οικονομία ήταν ήδη σε βαθιά αλλά και παρατεταμένη ύφεση. Το πρώτο τρίμηνο του 2013, ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης ανερχόταν στο – 5,7%, για να κορυφωθεί στο δεύτερο τρίμηνο στο – 6,5%.
(δ) Την ίδια ώρα, ο τραπεζικός τομέας και ιδιαίτερα οι δύο συστημικές τράπεζες, Λαϊκή και Κύπρου, συντηρούνταν στον αναπνευστήρα, όπως ελέχθη, με έκτακτη οικονομική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που έφθανε τα €11,4 δις, όταν το πρόγραμμα διάσωσης δεν υπερέβαινε τα €10 δις.
Να σημειωθεί ότι, την ίδια περίοδο, οι ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των εν λόγω τραπεζών υπερέβαιναν τα €7,5 δις ευρώ. Πέραν, δηλαδή του ELA , απαιτούντο για ανακεφαλαιοποίηση άλλα €7,5 δις ευρώ. Ενδεικτικά αναφέρω πως ο δείκτης κεφαλαιουχικής επάρκειας για το σύνολο του τραπεζικού τομέα, το τελευταίο τρίμηνο του 2012, είχε πέσει στο 4,5%. Εξάλλου, σε οριακή κατάσταση – αν αυτό μπορεί να αποδώσει την τραγική κατάσταση στην οποία βρισκόταν – ήταν και ο Συνεργατισμός ο οποίος εν συνεχεία τελικά χρειάστηκε σημαντική κρατική στήριξη.
(ε) Η αγορά βρισκόταν σε κατάσταση πλήρους ανασφάλειας, με πάγωμα επενδυτικών δραστηριοτήτων, με τις επιχειρήσεις να κλείνουν η μία μετά την άλλη, με αποτέλεσμα η ανεργία να φθάσει τον Μάρτιο του 2013 στο 14,3%, με ανοδικές τάσεις.
Με αυτά τα δεδομένα, και με εκκρεμούσα την ολοκλήρωση της μνημονιακής σύμβασης, η νέα Κυβέρνηση καλείτο να διαχειριστεί μια χωρίς προηγούμενο κρίση, με μόνο δίλημμα ή την καθολική κατάρρευση του κράτους και του τραπεζικού τομέα ή την ανάληψη αποφάσεων ευθύνης προκειμένου να μειώσουμε στο ελάχιστο τον κίνδυνο άτακτης χρεωκοπίας.
Να υπενθυμίσω ότι, κάτω από τις γνωστές συνθήκες, η πρώτη απόφαση του Eurogroup προνοούσε την απομείωση καταθέσεων που δεν υπερέβαινε τους τόκους δύο ετών, ενώ την ίδια ώρα κρατούσε στη ζωή και τις δύο τράπεζες.
Κυρίες και κύριοι,
Επιθυμώ να επισημάνω πως η αναφορά στα πεπραγμένα της Κυβέρνησης στη σημερινή διάσκεψη θα καλύψει τα μέτρα που λήφθηκαν για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του κράτους και του χρηματοπιστωτικού τομέα, αλλά και τις πολιτικές που οδήγησαν στην έξοδό μας από το μνημόνιο. Θα ακολουθήσει δεύτερη συνέντευξη Τύπου, στις 14 Απριλίου, που θα καλύψει τους άλλους τομείς ευθύνης της Κυβέρνησης.
Φίλες και φίλοι,
Ευθύς μετά την υπογραφή της μνημονιακής σύμβασης, απαιτείτο, με βάση τα νέα δεδομένα, ανασχεδιασμός του κυβερνητικού προγράμματος.
Προς τον πιο πάνω σκοπό καταρτίστηκε ένα έκτακτο αλλά συγκροτημένο πρόγραμμα, και λήφθηκαν συγκεκριμένες αποφάσεις που συνέβαλαν στην επίτευξη σταδιακής ομαλοποίησης και τελικής επίτευξης του στόχου.
Για σκοπούς ευχερέστερης κατανόησης του τριετούς απολογισμού, η λογοδοσία μου θα διαχωριστεί στους ακόλουθους τομείς:
Α. Αποκατάσταση αξιοπιστίας του κράτους.
Β. Αποκατάσταση αξιοπιστίας του χρηματοπιστωτικού τομέα
Γ. Μέτρα και κίνητρα για αναθέρμανση οικονομίας
Δ. Προσέλκυση επενδύσεων και ανάπτυξη
Α. Αποκατάσταση αξιοπιστίας του κράτους
Μεταξύ των πρώτων αποφάσεων που λήφθηκαν ήταν η αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και ο εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών. Το χρεωκοπημένο αλλά σπάταλο κράτος έπρεπε να νοικοκυρευτεί.
Προς τούτο λήφθηκαν τα ακόλουθα μέτρα:
(α) Πιστή τήρηση της απόφασης για μείωση του αριθμού των υπηρετούντων στη Δημόσια Υπηρεσία, που είχε ως αποτέλεσμα τη μείωσή της κατά 4,164 υπαλλήλους.
(β) Εξορθολογισμός αναχρονιστικών επιδομάτων
(γ) Κατάργηση αφορολόγητων επιδομάτων
(δ) Έλεγχος και μείωση των υπερωριών
(ε) Εξοικονομήσεις κατά Υπουργείο από επαναδιαπραγμάτευση ενοικίων και άλλων αστόχευτων δαπανών.
(στ) Κατάργηση πέντε ζημιογόνων ημικρατικών οργανισμών που είχαν εξαντλήσει τον προορισμό τους, χωρίς απολύσεις ή και με πλήρη σεβασμό στα κεκτημένα δικαιώματα των εργαζομένων.
(ζ) Επαναδιαπραγμάτευση των όρων του συστήματος παραπομπής σε ιδιωτικά νοσηλευτήρια εσωτερικού και εξωτερικού επιδοτούμενων ασθενών, χωρίς να επηρεαστεί ούτε κατά έναν ο αριθμός των επηρεαζόμενων.
Τα πιο πάνω, μαζί με τις μειώσεις του μισθολογίου στον δημόσιο τομέα με βάση τις αποφάσεις του 2011 και 2012, οδήγησαν στην εξάλειψη του ελλείμματος και στον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού.
Στα μέτρα εξυγίανσης και διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών περιλαμβάνονται:
(α) Η υιοθέτηση του περί Δημοσιονομικής Ευθύνης και Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμου.
(β) Η σύσταση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, ενός ανεξάρτητου φορέα με εξουσίες τον προληπτικό έλεγχο και τη δημόσια αλλά έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση για την αποτροπή τυχόν δημοσιονομικού εκτροχιασμού.
(γ) Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου διασφαλίστηκε η επάρκεια των ρευστών διαθεσίμων του κράτους προς ικανοποίηση των προβλεπομένων αναγκών και της εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους.
(δ) Η καθιέρωση μιας νέας αυστηρής διαδικασίας για την παραχώρηση, έλεγχο και παρακολούθηση των παρεχομένων από το κράτος κρατικών εγγυήσεων από το Γενικό Λογιστήριο.
(ε) Η βελτίωση του συστήματος προσφορών για έργα ή προμήθειες του Δημοσίου και οι αυστηρότεροι έλεγχοι που διενεργούνται. Με την εν λόγω νομοθεσία καθορίζονται αυστηρότεροι όροι διαχείρισης των πόρων, προάγοντας παράλληλα τη λογοδοσία, την υπευθυνότητα αλλά και τη διαφάνεια σε όλες τις πτυχές των δημόσιων οικονομικών.
(στ) Η προσπάθεια πάταξης της φοροδιαφυγής μέσω των ακολούθων:
• Ενοποίηση του Τμήματος Εσωτερικών Προσόδων με το τμήμα Φόρου Προστιθέμενης Αξίας.
• Σύσταση Μονάδας Παρακολούθησης Μεγάλων Φορολογουμένων που συνεισφέρουν το 40% των συνολικών εσόδων. Με νομοθετική ρύθμιση δίνεται η δυνατότητα στο κράτος δέσμευσης και κατάσχεσης τραπεζικών λογαριασμών για επιβεβαιωμένες φορολογικές υποχρεώσεις.
(ζ) Η αξιόπιστη διαχείριση του δημόσιου χρέους απέφερε εξοικονομήσεις ύψους €253 εκ.
(η) Ο διορισμός Επιτροπών Εσωτερικού Ελέγχου κατά Υπουργείο με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση των δημοσίων δαπανών και εφαρμογή των κανόνων χρηστής διοίκησης.
(θ) Εξοικονομήσεις από τον τερματισμό λειτουργίας ή τη μείωση του προσωπικού σε Πρεσβείες όπου η εκπροσώπηση της Κυπριακής Δημοκρατίας επιτυγχάνεται από Πρέσβεις της Κύπρου που έχουν την έδρα τους σε γειτονικά κράτη.
Ως αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας δημοσιονομικής εξυγίανσης και των εξοικονομήσεων πετύχαμε, από το 2014, το κράτος να λειτουργεί, ουσιαστικά, με ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και με ικανοποιητικό πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 2,5%, χωρίς να επιβληθεί η οποιαδήποτε πρόσθετη φορολογία ή να υπάρξει η οποιαδήποτε μείωση μισθών συντάξεων ή ωφελημάτων.
Β. Αποκατάσταση αξιοπιστίας του χρηματοπιστωτικού τομέα
Κυρίες και κύριοι,
Προχωρώ εν συνεχεία στη δεύτερη ενότητα που αναφέρεται στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Μετά τα γεγονότα του Μαρτίου του 2013, εξαιρετικά σημαντική για τη βιωσιμότητα του κράτους ήταν και η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, με την επανάκτηση της εμπιστοσύνης και τον τερματισμό της διαρροής καταθέσεων που είχε λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις από τα μέσα του 2011.
Προς τον πιο πάνω σκοπό λήφθηκαν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα μέτρα:
(α) Προωθήθηκαν και υιοθετήθηκαν από τη Βουλή μια σειρά νομοθεσιών και κανονισμών για ενίσχυση του εποπτικού και ρυθμιστικού πλαισίου.
(β) Ένταξη των συστημικών τραπεζών και του συνεργατισμού κάτω από την άμεση εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
(γ) Θεσπίστηκαν ισχυρά νομοθετικά εργαλεία που επιτρέπουν αλλά και ενθαρρύνουν τις αναδιαρθρώσεις μη εξυπηρετουμένων δανείων. Ταυτόχρονα θεσπίστηκε ένα ισχυρό πλαίσιο προστασίας των ευάλωτων ομάδων με αποτροπή του κινδύνου απώλειας της πρώτης κατοικίας, ενώ με βάση συγκεκριμένα κριτήρια επιτρέπεται ακόμη και η διαγραφή δανείων προς τις τράπεζες. Πιο συγκεκριμένα:
• Προωθήθηκαν νέες νομοθεσίες που διέπουν τα θέματα αφερεγγυότητας και εκποιήσεων.
• Θέσαμε σε λειτουργία και ενισχύσαμε τον ρόλο του τραπεζικού διαμεσολαβητή.
• Ρυθμίστηκε νομοθετικά η διαδικασία αλλά και οι ασφαλιστικές δικλείδες για πώληση δανείων από τις τράπεζες.
• Με νομοθετική ρύθμιση διασφαλίσαμε τα δικαιώματα των ιδιοκτητών απεγκλωβίζοντας χιλιάδες αγοραστές με το δικαίωμα απόκτησης τίτλου ιδιοκτησίας από υποθηκευμένες στις τράπεζες περιουσίες.
(δ) Η Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τον κοινωνικό ρόλο του Συνεργατικού Κινήματος, προχώρησε στη διάσωσή του, μέσα από την ανακεφαλαιοποίησή του, παρέχοντας κρατική στήριξη αρχικά €1,5 δις και εν συνεχεία με περαιτέρω βοήθεια €175 εκ.
(ε) Προς τον πάνω σκοπό, μέσα από τη λήψη νομοθετικών μέτρων, επιτεύχθηκαν δραστικές αναδιαρθρώσεις των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων (ΣΠΙ), με εφαρμογή επαγγελματικών δομών και διαδικασιών και ενδυνάμωση του εποπτικού ελέγχου, μέσα από αυστηρούς κανόνες.
Ενδεικτικά αναφέρω πως, μέσα από συγχωνεύσεις, τα 93 λειτουργούντα ΣΠΙ το 2013, μειώθηκαν στα 18, ενώ, ταυτόχρονα, δρομολογούνται περαιτέρω διαρθρωτικά και εξορθολογιστικά μέτρα.
(στ) Με τα μέτρα που λήφθηκαν, τη σταδιακή αποκατάσταση της αξιοπιστίας του κράτους και τη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, έγινε κατορθωτή η ανακεφαλαιοποίηση και των εμπορικών τραπεζών, με προσέλκυση ξένων επενδύσεων και κεφαλαίων ύψους €1,4 δις Αρκεί να αναφέρω πως ο δείκτης κεφαλαιοποίησης των τραπεζών και του Συνεργατισμού ανέρχεται σήμερα κατά μέσο όρο στο 16,5%, έναντι 4,5% τον Δεκέμβριο του 2012.
(ζ) Η σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος επιβεβαιώθηκε και από τα θετικά αποτελέσματα της Πανευρωπαϊκής Άσκησης Αξιολόγησης της Ποιότητας του Ενεργητικού και Αντοχής σε Ακραίες Καταστάσεις.
Πρόσθετη επιβεβαίωση συνιστούν και οι συνεχείς αναβαθμίσεις της ευρωστίας των εμπορικών τραπεζών από διεθνείς οίκους αξιολόγησης, ενώ η ενίσχυση της ρευστότητας επέτρεψε στην Τράπεζα Κύπρου την αποπληρωμή του 70% του δανεισμού μέσω του Μηχανισμού Παροχής Έκτακτης Ρευστότητας (ELA).
Πιο συγκεκριμένα, η έκτακτη χρηματοδότηση ρευστότητας που τον Φεβρουάριο του 2013 ανήρχετο σε €11,4 δις, μειώθηκε στα €3,4 δις το πρώτο τρίμηνο του 2016.
Ως αποτέλεσμα των μέτρων που προανέφερα, έγινε κατορθωτό τον Απρίλιο του 2015 να αρθούν όλοι οι περιορισμοί στη διακίνηση κεφαλαίων που είχαν καταστεί αναγκαίοι κατά την κορύφωση της τραπεζικής κρίσης. Αυτό έγινε χωρίς την όποια επίπτωση στη ρευστότητα των τραπεζών. Αντίθετα, οδήγησε σταδιακά στην αύξηση της ροής των καταθέσεων.
Να τονίσω πως τα πιο πάνω επιτυχή αποτελέσματα ήσαν πολύ πέραν των όποιων προβλέψεων, είτε των δανειστών είτε των διαφόρων εμπειρογνωμόνων.
Ένα άλλο θετικό συνακόλουθο, σημαντικό για την αναθέρμανση της οικονομίας, αποτελεί η κάθετη μείωση των δανειστικών επιτοκίων. Έχουμε σήμερα τα πιο χαμηλά δανειστικά επιτόκια που είχαμε ποτέ στην Κύπρο.
Θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι: Με τα όσα λέγω, και θέλω να το τονίσω, δεν θεωρούμε πως έχουμε επιτύχει το ιδεατό, διαγράφονται, όμως, οι προοπτικές για επιπλέον μειώσεις που ως αποτέλεσμα θα έχουν την περαιτέρω αναθέρμανση της κυπριακής οικονομίας.
Γ. Μέτρα και κίνητρα για αναθέρμανση οικονομίας
Κυρίες και κύριοι,
Εν συνεχεία θα προχωρήσω στην τρίτη ενότητα που αναφέρεται στις αποφάσεις της Κυβέρνησης για μέτρα και κίνητρα προς αναθέρμανση της οικονομίας. Ταυτόχρονα με την εξυγίανση, προαπαιτούμενο για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του κράτους και του χρηματοπιστωτικού τομέα ήταν και η αναθέρμανση της οικονομίας.
Προς τον πιο πάνω σκοπό εξαγγείλαμε και υλοποιήσαμε μέτρα και κίνητρα προς πέντε κατευθύνσεις:
1. Πολεοδομικά κίνητρα
Τον Απρίλιο του 2013 εξαγγέλθηκε μία σειρά πολεοδομικών κινήτρων, με αύξηση του συντελεστή δόμησης, διεύρυνση των επιτρεπομένων χρήσεων ή και αναπτύξεων σε αστικά και περιαστικά κέντρα, όπως επίσης και σε τουριστικές ζώνες, ανεξαρτήτως μεγέθους ιδιοκτησίας. Τα κίνητρα αυτά είχαν διπλό στόχο: Πρώτον, την ενθάρρυνση και προσέλκυση επενδύσεων και δεύτερο, την αναβάθμιση της αξίας των ακινήτων, προς άρση των στρεβλώσεων που επέφεραν οι εκτιμήσεις του διεθνούς οίκου αξιολόγησης PIMCO.
2. Φορολογικά κίνητρα
Για ενθάρρυνση των επενδύσεων η Κυβέρνηση έχει προωθήσει δέσμη φορολογικών ελαφρύνσεων και κινήτρων όπως φορολογικά κίνητρα προς επιχειρήσεις και επενδυτές, καθώς και μειώσεις που αφορούν την κατοχή και μεταβίβαση ακινήτων. Επισημαίνω τα κυριότερα:
• Παραχωρήθηκε φορολογική έκπτωση για όλα τα νέα κεφάλαια που επενδύονται στις επιχειρήσεις για επέκταση των δραστηριοτήτων τους.
• Παραχωρήθηκε αυξημένη κεφαλαιουχική έκπτωση για την αγορά μηχανημάτων, για εγκαταστάσεις, για βιομηχανικά και ξενοδοχειακά κτήρια.
• Παραχωρήθηκαν φορολογικά κίνητρα για δαπάνες που στόχο έχουν τις επιστημονικές έρευνες.
• Μειώθηκε ο ΦΠΑ από 19% σε 5% για ανακαινίσεις κτηρίων και κατοικιών. Επιπρόσθετα, υιοθετήθηκε μειωμένος φορολογικός συντελεστής ΦΠΑ 5% για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών ευάλωτων ομάδων και για ακριτικές περιοχές.
• Μειώθηκαν τα μεταβιβαστικά τέλη για το σύνολο των πωλήσεων ακινήτων κατά 50% μέχρι την 31/12/2016.
• Δόθηκε εξαίρεση από την καταβολή φόρου κεφαλαιουχικών κερδών από την πώληση γης με οικοδομή ή γης με οικοδομές που αποκτάται μέχρι το 2016, άσχετα από τον χρόνο πώλησης.
• Για την προσέλκυση ξένων επιχειρηματιών και προσώπων υψηλής εισοδηματικής στάθμης εισήχθηκε ο θεσμός του όρου μη-κάτοικος (Non-Domicile). Το ουσιαστικό κίνητρο που αποκτούν αυτά τα πρόσωπα, νοουμένου ότι επιλέξουν να είναι φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου, είναι η απαλλαγή των υποχρεώσεών τους που προκύπτουν για σκοπούς έκτακτης εισφοράς για την άμυνα, σε τόκους, μερίσματα και ενοίκια.
• Επεκτάθηκε από πέντε σε δέκα χρόνια η απαλλαγή του 50% του εισοδήματος ατόμου μη κάτοικου Κύπρου με αμοιβή πέραν των €100.000.
• Θεσπίστηκε πρόσφατα μια ολοκληρωμένη δέσμη φορολογικών ελαφρύνσεων για σκοπούς προώθησης των αναδιαρθρώσεων των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η δέσμη προβλέπει εξαίρεση από φόρους και τέλη κτηματολογίου, φόρους κεφαλαιουχικών κερδών, έκτακτη αμυντική εισφορά, φόρο εισοδήματος και άλλους παρεμφερείς φόρους.
• Παραχωρήθηκε, τέλος, αυξημένη έκπτωση ύψους 20% για έγκαιρη πληρωμή της φορολογίας ακίνητης ιδιοκτησίας.
3. Εξασφάλιση ευρωπαϊκής στήριξης
Ύστερα από ενέργειες της Κυβέρνησης, εξασφαλίστηκε από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιπλέον βοήθεια προς την Κυπριακή Δημοκρατία ύψους €200 εκ. για έργα ανάπτυξης και €20 εκ. για στήριξη της αλιείας.
Πρόσθετα, μετά από εντατικές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, επιτεύχθηκε το 2013 αύξηση του ποσοστού της ευρωπαϊκής συνεισφοράς προς την Κύπρο στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα μέχρι 95%. Η αυξημένη αυτή συνεισφορά θα ισχύει μέχρι τον Ιούνιο 2017 οπότε και θα επαναξιολογηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
4. Στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων
Για την αναζωογόνηση και ενίσχυση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, η Κυβέρνηση, ύστερα από συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, εξασφάλισε κατά την τελευταία τριετία προγράμματα χρηματοδότησης με ευνοϊκότατους όρους που απευθύνονται σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ύψους €805 εκ. Από αυτό το ποσό, €217 εκ. έχουν ήδη διοχετευθεί μέσω των εμπορικών τραπεζών στις επιχειρήσεις.
Τον Μάιο του 2014, ύστερα από ενέργειες της Κυβέρνησης, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης έκανε ομόφωνα αποδεκτή την Κύπρο ως χώρα επέκτασης των δραστηριοτήτων της, κάτι που δεν ίσχυε μέχρι τότε .Ως αποτέλεσμα τούτου έχουν εξασφαλιστεί επιπλέον χρηματοδοτικά προγράμματα για μικρομεσαίες επιχειρήσεις ύψους €100 εκ.
5. Αναθέρμανση με αναπτυξιακά έργα
Μέσα από τον εξορθολογισμό των δημοσίων δαπανών έγινε κατορθωτό να εξαγγελθούν τον Ιούνιο του 2015 έργα ανάπτυξης ύψους €610 εκ., η εκτέλεση των οποίων βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.
Κυρίες και κύριοι,
Πέραν των πιο πάνω, θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφερθώ στα ακόλουθα:
α. Επικαιροποιήθηκε το υφιστάμενου δίκτυο Συμβάσεων Αποφυγής Διπλής Φορολογίας με στόχο την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την προώθηση της Κύπρου ως διεθνούς επιχειρηματικού κέντρου. Από τον Μάρτιο του 2013 έχουν υπογραφεί δέκα νέες συμβάσεις καθώς και δύο νέα πρωτόκολλα που τροποποιούν υφιστάμενες συμβάσεις.
β. Προς διευκόλυνση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων εταιρειών αλλά και πολιτών με οφειλές προς το δημόσιο, θεσμοθετήθηκε σύστημα συμψηφισμού για εκκρεμούσες οφειλές. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί συμψηφισμοί πέραν των €85 εκ.
Δ. Προσέλκυση επενδύσεων και ανάπτυξη
Κυρίες και κύριοι,
Το τέταρτο κεφάλαιο τομέα δράσης της Κυβέρνησης αναφέρεται στην προσέλκυση επενδύσεων και στην επιτευχθείσα ανάπτυξη.
Με την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών που επιτεύχθηκε μέσα από την υλοποίηση των μέτρων που ανέφερα, η Κύπρος κατάφερε να αναβαθμιστεί κατά 13 θέσεις στην κατάταξη της Παγκόσμιας Τράπεζας όσον αφορά το επιχειρηματικό περιβάλλον, ενώ βρίσκεται ανάμεσα στις δέκα χώρες που έχουν πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη πρόοδο στην προσέλκυση επενδύσεων.
Πιο συγκεκριμένα, ενδεικτικά αναφέρω τα ακόλουθα:
(α) Στον τραπεζικό τομέα έχουν πραγματοποιηθεί ξένες επενδύσεις ύψους €1,4 δις.
(β) Από την τροποποίηση και εφαρμογή του νέου σχεδίου για πολιτογράφηση μη Κυπρίων επενδυτών και επιχειρηματιών, και πιο συγκεκριμένα από τον Ιούνιο του 2013, πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις €2,7 δις.
(γ) Με την αναθεώρηση των κριτηρίων που αφορούν τους μακράν διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών, πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις €770 εκ.
(δ) Από την ολοκλήρωση της συμφωνίας για εμπορικοποίηση των δραστηριοτήτων του Λιμανιού Λεμεσού προβλέπονται άμεσα οφέλη €44 εκ. κατ’ έτος, σε σύγκριση με €28 εκ. που απολάμβανε το κράτος μέχρι σήμερα. Στο εν λόγω ποσόν δεν υπολογίζονται βραχυπρόθεσμες επενδύσεις από τις ανάδοχες εταιρείες, που αναμένεται να ξεπεράσουν τα €130 εκ., ενώ, χωρίς αμφιβολία, τα έμμεσα οφέλη για την οικονομία θα είναι σημαντικά.
(ε) Επένδυση από ξένο στρατηγικό επενδυτή ύψους €230 εκ. για την κατασκευή της Μαρίνας Αγίας Νάπας.
(στ) Οι ξένες και εγχώριες επενδύσεις στους τομείς ενέργειας, εμπορίου, βιομηχανίας, τουρισμού και κατασκευών αλλά και ναυτιλίας ξεπερνούν το €1 δις.
(ζ) Προχωρούν τάχιστα, και σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα που τέθηκαν, οι διαδικασίες για αδειοδότηση ενός πολυθεματικού καζίνο με προβλεπόμενη επένδυση €400 – €500 εκ.
(η) Επέκταση και νέα έργα στο τερματικό αποθήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών VTT Vasiliko Ltd, με συνολική επένδυση €50 εκ.
(θ) Στον τομέα των αερομεταφορών έχουν ήδη επενδυθεί πέραν των €50 εκ., και μέσα από τις νέες αδειοδοτήσεις για πτήσεις προέκυψαν σημαντικά οφέλη στην απασχόληση με δημιουργία μέχρι σήμερα 380 νέων θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε αύξηση διακίνησης επιβατών κατά 16% το πρώτο τρίμηνο του 2016.
(η) Ο τομέας κατασκευών σημείωσε τον πρώτο θετικό ρυθμό ανάπτυξης από το 2008.
Κυρίες και κύριοι,
Έκανα χρήση των προαναφερομένων διότι οι επενδύσεις βρίσκονται σε άμεση υλοποίηση. Επιπλέον τούτων θα πρέπει να επισημάνω πως:
· Βρίσκεται στο τελικό στάδιο η αξιολόγηση της πρότασης που υποβλήθηκε στο πλαίσιο του Διαγωνισμού για την παραχώρηση της Μαρίνας Παραλιμνίου σε στρατηγικό επενδυτή. Το ύψος της επένδυσης υπολογίζεται σε €85 – €100 εκ.
· Προκηρύχθηκε, τον Μάρτιο 2016, ο διαγωνισμός για τη δημιουργία και λειτουργία του Επιστημονικού Τεχνολογικού Πάρκου στο Πεντάκωμο. Το ύψος της επένδυσης αναμένεται να ανέλθει στα €135 εκ.
· Έγινε αναλυτική καταγραφή της κρατικής περιουσίας του πυρήνα της περιοχής του Τροόδους και προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός για την επιλογή των συμβούλων για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
· Διορίστηκε ήδη εξειδικευμένη ομάδα συμβούλων για την ταχύτερη ανάπτυξη του λιμανιού και της μαρίνας Λάρνακας.
Πέραν των όσων έχω προαναφέρει, θα πρέπει να σημειώσω ότι βρίσκονται υπό εξέταση και σωρεία άλλων αιτήσεων για επενδύσεις, για τις οποίες, όμως, θα υπάρξουν ανακοινώσεις εν καιρώ.
Κυρίες και κύριοι,
Για να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα της προσπάθειας των τελευταίων τριών χρόνων, θα πρέπει να αναλογιστούμε και να συγκρίνουμε ποια είναι η σημερινή κατάσταση πραγμάτων σε σχέση με το τι παρέλαβα τον Μάρτιο του 2013.
Για σκοπούς σύγκρισης θα ήθελα ενδεικτικά να αναφέρω:
1. Το πρώτο τρίμηνο του 2013 είχαμε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης που έφθαναν το -5,7%, που κορυφώθηκε το δεύτερο τρίμηνο του 2013 στο -6.5%. Μέσα από τις πολιτικές που ακολουθήσαμε, όχι μόνο αναστρέψαμε την αρνητική πορεία αλλά μπήκαμε πλέον στην ανάπτυξη, επιτυγχάνοντας ρυθμούς ανάπτυξης που φθάνουν το 1,6%.
2. Τα ρευστά διαθέσιμα του κράτους κατά την 1 η Μαρτίου 2013 ανέρχονταν μόλις στα €235.6 εκ. Κατά την 21 η Μαρτίου 2016 ήταν €1 δις και €112 εκ.
3. Κατά την 1η Μαρτίου 2013 οι αποδόσεις των διεθνών ομολόγων της Κυπριακής Δημοκρατίας κυμαίνονταν αρχικά στο 8% και έφθαναν μέχρι 26,47%. Ενώ κατά την 1 η Μαρτίου 2016 όλα τα διεθνή ομόλογα της Κυπριακής Δημοκρατίας διαπραγματεύονται με αποδόσεις κάτω από 4%.
4. Κατά την 1η Μαρτίου του 2013 η έκδοση γραμματίων του Δημοσίου 13 εβδομάδων είχε απόδοση 5,3%. Κατά την 31 η Μαρτίου 2016 η πιο πρόσφατη έκδοση γραμματίων του Δημοσίου 13 εβδομάδων είχε απόδοση μόλις 0,58%.
5. Τον Μάρτιο του 2013 υπολογιζόταν, με βάση εκτιμήσεις του Eurogroup , ότι το πρόγραμμα στήριξης ανερχόταν στα €10 δις. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος την 31 η Μαρτίου 2016, η Κυπριακή Δημοκρατία άντλησε μόνο €7,3 δις εκ των οποίων το €1,675 δις διατέθηκε για την ανακεφαλαιοποίηση και διάσωση του Συνεργατισμού.
6. Μέχρι τον Μάρτιο του 2013 το δημοσιονομικό μας έλλειμμα κυμαινόταν μεταξύ 5-6% του ΑΕΠ, ενώ την 31 η Δεκεμβρίου του 2015, όχι μόνο καλύψαμε το έλλειμμα, αλλά καταγράψαμε και πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 2,5% επί του ΑΕΠ.
Κυρίες και κύριοι,
Δεν θα ήθελα να αναφερθώ στα μέτρα που έλαβε η Κυβέρνηση για την καταπολέμηση της ανεργίας, γιατί αυτό εμπίπτει στο δεύτερο μέρος της παρουσίασης του κυβερνητικού έργου.
Παρόλα αυτά, δεν θα μπορούσα να μην επισημάνω την αναχαίτιση της ανοδικής πορείας αλλά και την πτωτική τάση που καταγράφεται, μέσα από τα στοιχεία της Eurostat , σύμφωνα με τα οποία η ανεργία στην Κύπρο μειώθηκε κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες τον Φεβρουάριο του 2016, σε 12,6% σε σχέση με τον ίδιο μήνα του 2015 όπου η ανεργία ήταν στο 16,6%. Στην έκθεση που είχε δημοσιεύσει η Eurostat η Κύπρος αναφέρεται ως η η χώρα με τη μεγαλύτερη μείωση στην ανεργία.
Θέλω να καταστήσω σαφές πως οι όποιες επιτυχίες έχουν καταγραφεί και που ως αποτέλεσμά τους οδηγηθήκαμε σε έξοδο από το μνημόνιο, δεν σηματοδοτούν και την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προέκυψαν ως αποτέλεσμα της κρίσης. Από κανένα δεν επιτρέπεται να παραγνωρίσει υπαρκτούς κινδύνους που προέρχονται από μία σειρά υπαρκτών προβλημάτων όπως:
· η υψηλή ανεργία
· τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, και
· άλλοι αστάθμητοι ή εξωγενείς παράγοντες.
Γι’ αυτό και θέλω να κάνω ξεκάθαρο πως η Κυβέρνηση, με απόλυτη αποφασιστικότητα, θα συνεχίσει τις πολιτικές σύνεσης και σκληρής δουλειάς προκειμένου να αποφύγει σφάλματα του παρελθόντος και διαχρονικές παθογένειες που μας οδήγησαν στην κρίση που βιώσαμε και βιώνουμε.
Θα ήθελα, όμως, την ίδια ώρα να μεταφέρω ακόμη μία πραγματικότητα: Τα όσα έχω αναφέρει ήταν το αποτέλεσμα συγκροτημένου προγράμματος, της συνεργασίας για υλοποίησή του με τις πολιτικές δυνάμεις – ή ένα μέρος των πολιτικών δυνάμεων -, τους κοινωνικούς εταίρους και πάνω από όλα των θυσιών του κυπριακού λαού, προς τους οποίους θέλω να εκφράσω τις ευγνώμονες ευχαριστίες της Πολιτείας, γιατί κοινή έγνοια όλων δεν παύει να είναι η ευημερία του συνόλου.